Педагогтың эмоцияналдық күйін басқарудағы психотерапевтикалық әдісті қолдану шеберлігі Батыс Қазақстан инновациялық-технологиялық университеті «Педагогика және психология» кафедрасы Тексерген: П.ғ.к.,доцент Джонисова Г.К. Орындаған: «ПжП» мамандығының 3 курс студенті Уразова А.Ж Орал, 2018 ж

Педагогтың әрдайым аудитория алдында сөйлеуі жас педагогтардың бойында сенімсіздік, қорқыныш сезімін тудырады. Мұғалемдердің, балалардың ата-аналардың алдындағы іс-әрекет, яғни «көз алдында» әрекеті мұғалім ойының жүйелілігіне, дауыс аппаратының күйіне, өзін денелік сезінуіне, психикалық күйіне ерекше әсер етеді. Бұның бәрі болатын сабаққа, шараға психофизиологиялық жағынан алдын ала дайындалуды, қарым- қатынас барысында өзінің эмоцияналдық күйін басқарудың іскерліктері мен дағдысының болуын талап етеді.

Аутогендік жаттығу Аутогендік жаттығулар (психикалық өзін-өзі леттеу) – ерекше психофизикалық жаттығу жилы И.Шульц үсынған өзін- өзі сендіру әдісі. Олар дом алу және артикуляциялық жаттығулармен бірге мұғалімнің педагогикалық даярлық жүйесіне енгізілуі тиіс. Психикалық өзін-өзі леттеу – бұл кәсіби қажетті сапаларды қалыптастыру мақсатында релаксация (босаңсу) және өзін-өзі иландыру. Аутогенді машықтандыру екі сайты сын көрсетуге болады: 1. релаксацияға үйлету, аурылықты, жилылықты, салқындықты түйсіндіру, вегетативтік функцияларды басқаруды күәландыру. 2. гипноздық күйдің әртүрлі деңгейлерін жасау.

Аутогендік босаңсу кезіндегі қысқа уақыттық домалыстың озі күшті тез қалыпқа келтіреді. Ерікті белсенділікті күшейту үшін релаксация кезінде өзін-өзі сендіру эдісі қолданылады. Формулалар қысқаша жене мақылдау формасында болады. Мысалы: «Мақсатыма жетемін, ниетім мығым» т.б. Жағымсыз әрекет қылықгармен күресу үшін мы на түрдегі формулалар қолданылады: «өз-өзіме сенімдімін», «мен адамдар үшін жағымдымын», «бәсен дауыспен сөйлеймін, дауыс көтермеймін».

И.Шульцтың классикалық әдісі. Жаттығу басталмас бұрын жаттығушыға ұғынықты түрде әдістің физиологиялық негізін және күтілетін нәтиже түсіндіріледі. Жаттығуды кез-келген уақытта өткізуге болады. Алғашқы сеанс жилы, тыныш, аса жарық емс бөлмеде өткізіледі, келешекте жаттығушы адам мұндай факторларға назар аудармай, жаттығуды жақсы меңгерсе, тіпті транспорт ішінде де өткізе аллоды. Алдымен қолайлы орналасып бүлшықеттің күштенуін жою болып табылады. Жаттығуды отырып немсе жатып өткізеді. Ішкі күйге назар аудару үшін көзді жүмған дүрыс.

И.Шульцтың классикалық әдістемсі келесі жаттығуларды кірістіреді: 1. Ауырлық сезімін тудыруға бағытталған жаттығу. Күніне 3-4 лет қайталануы керек. «Менің оң қолым өте ауры» 5-6 лет қайталанады жене 1 лет «Мен тыныштық күйдомін». Егер бүл сезім тез әрі анық байқалса жаттығудың меңгерілгені. 2. Жылулық сезімін тудыруға арналған жаттығу. Алдымен 1 жаттығу жасалып аурылық сезімі тудырылады, седан соң 5-6 лет қайталанады: «Менің оң қолым жилы» және 1 лет «Мен тыныштық күйдомін». 3.Жүрек соғысының ритмін леттеу жаттығуы. Ойша жүрек соғысын есептеп үйрену қажет. Алдымен аурылық және жылулық сезімі тудырылады, седан соң 5-6 лет қайталанады: «Жүрек соғысы баяу және бірқалыпта» жене 1 лет «Мен тыныштық күйдомін».

4. Тыныс any ритмін летгеуді меңгеру. Алдын ала 1;2;3 жаттығулар орындаллоды, седан соң 5-6 лет қайталанады: «Тыныс алуым баяу және бірқалыпты» және 1 лет «мен тыныштық күйдомін». 5. Эпигастральды аймақта жылулық сезімін туғызу жаттығуы. Алдымен 1-4 жаттығулар орындаллоды кейін 5-6 лет қайталанады: «Менің күн тоғысуым жылулық бөледі» және 1 лет «Мен тыныштық күйдомін». 6. Маңдай аймағында салқындық туғызуға бағытталған жаттығу. Алдымен 1-5 жаттығулар орындалып, кейін 5-6 лет қайталанады: «Менің маңдай бөлігім салқын» және 1 лет «Мен тыныштық күйдомін». Сеанс аяқталған соң қол шынтақ бөлігінен 3 лет бүгіліп-жазылып қозғалысқа келтіріледі және бұл терең тыныс алумен қатар жүреді, көз ашық болуы керек. Жаңа жаттығудың меңгерілуі үшін 2 опта бойы 3-4 лет күнделікті қайталанады. Барлық әдісті тұтас меңгеру үшін 12 опта қажет.

Адамда стресске төтеп бергер психологиялық дайындық болу қажет, оған аутогендік жаттығулардың қажеттігіне сендірудің маңызы зорь. Салауатты өмір салтын сақтау, мұңаймау, жағымсыз әсерлерден бойды аулақ ұстау, аурылықты ақылмен жеңудің жолдарын қарастыруы қажет. Осы айтылғанның бәрі – психопрофилактика болып табылады. Психопрофилактиканың бір түрі релаксация (босаңсу)- дене мен психиканы керексіз ой-жабырқаудан, абыржудан босатады, ал вокалотерапия бой сергітеді.

Мақсаты: мұғалімнің кәсіби құлшынысын арттыру, жігерлендіріп көңіл – күйін көтеру. Ұйымдастыру кезеңі: а) Студенттерді жайлы отырғызып, еркін ыңғайлы сезінуін қадағалау. ә) Табиғат көріністерін мұқият қарауын өтіну. б) Әуенді қосар алдында студенттер көздерін жұмуы тиіс. Әуенді терапия

РЕЛАКСАЦИЯ: - Көзімізді жұмамыз. - Көз алдыңызға жаңа көрген табиғат көріністерін елестетіңіз. -Терең дом алып, әуеннің ырғағына зейін аударып, менің сөздеріме құлақ салыңыз. - Ал, бастаймыз. (музыка қосылады) -Сіздер өзен жағасында отырсыздар, судың әуелгі шуылы құлағыңызға жағып, күн шуағы денеңізді жилытады. -Жалаң аяқ құмның үстінде жүрсіздер, құм аяқтарыңызды күйдіріп барады. -Су денелеріңізді жеңілдетіп өзіңізді жақсы сезінудесіз. -Өте жақсы дом алдық. -Қандай ғажап табиғат, таза ауа, жұмсақ құм, жилы су, табиғат денег қандай тамаша! -Кең дом аламыз, ақырын домімізді шығарамыз. -Біздің басымыз артық ойлардан тазарды. - Біз өзімізге күні бойға ветер жігер, қуат жинадық, біздің көңіліміз қуанышты. -Біз осы өмірдегі ең бай, байсалды, білімімді, кермет жандармыз! -Енді ақырын - ақырын көзімізді ашамыз. -Бір - бірімізге қуанышты сезіммен қараймыз. -Біз қандай бақыттымыз! -Қандай керметпіз!