Отбасымызда зорлық-зомбылыққа жол жоқ

Қайырлы күн, құрметті ата- анналар! Бүгінгі күні өздеріңізбен жүздесіп отырғанымызға қуаныштымыз. Баланы жастан бақпасаң, Жамандықтан қақпасаң. Қадірден жұрдай қасқа боп, Кешкенің өмір босқа тек.

Баланың ыстық-суығына күймейтін, жақсылығына сүйсініп қуанбайтын ата-анна жоқ шығар, сірә. Отбасы – адамзаттың алтын ұясы. Адам баласы дүние есігін ашқаннан бастап сол ортаға бейімделіп, ықпалына көніп ер жетеді. Бүгінгі ұл – ертеңгі әке, ол әкеге қарап өседі. Ал бүгінгі қыз – ертеңгі анна, ол аннаға қарап бой түзейді. Балаға білім, тәрбие беруте басты тұлға ұстаз бокса, оны жалғастырушы демеуші ата-анна. Ата-аннаның үйдегі қарым-қатынасы, киім киюі, мінез - құлқы бәрі-бәрі балаға үлгі. Қазақта «Қарағайға қарап тал өседі, жанұяға қарап бала өседі» денег қаннатты сөз бар.

Ал, отбасындағы зорлық-зомбылық денегіміз не? Қалай ойлайсыздар?

Психологиялық зорлық-зомбылық нысанына мыналар жатады: Күш көрсетпей балаға ауызша қоқан лоққы көрсэту, оның абыройын түсіру, намысына тию, жақтырмау, үнемі сынға алу; Балаға жасына және мүмкіншілігіне сайт калемйтін талап қою; Балаға психологиялық жарақат келтірген бірнаше мәртелік дөрекі психологиялық әсер; Баланы қоғамдық байланыстан шектеу, әдейі оқшаулау; Ата-аннасының сүйіспенешілігінен айыру.

Психологиялық зорлық-зомбылыққа шалдыққан балалардың ерекшелігі: Психологиялық дамуының кідіруі; Үлгерімі мен зейінінің төмендеуі; Өзіне денег төмен көзқарас; Агрессия, ашуй түріндегі эмоционалдық бұзылулар (жиі өз-өзіне кеюі), көңіл-күйінің болмауы; Шамадан тыс көңіл бөлуді талап эту; Көңіл күйзелісі, өзіне-өзі қол жұмсауы; Құрбыларымен қарым-қатынасының бұзылуы; Өтірік айту, ұрлық жасау, девиантты мінез-құлық; Жүйке-психикалық және психосоматикалық аурулар.

Баланың күш көрсэту зорлығына шалдыққан қалай білуге болады? Жарақаттардың сипоты: Көгеру, жаралар, жарақаттар, белбеумен ұрудан қалған іздер, тістеулер, бетті, денені, аяқ-қолды ыстық заттармен, темекімен күйдіру; Жарақаттар мен сүйек сындырулары, ісіген жерлер және буын аурулары; Сынған және босаған тістер, ауыз бен еріннің айырылуы және тілінуі; Шаштың түсіп қалған жерлері, бастың қанталауы; Ішкі органдарының зақымдануы.

Экономикалық зорлық-зомбылықтың «сыртқы белгілері»: Баланың бейәлеуметтік іс-әрекеті; Баланың сабақтарды жіберуі; Баланың денесіндегі жарақаттар, зорлық- зомбылық іздері болады; Бала сұрамсақтанна бастарды; Бала спирттік сусындар мен темекі, есірткі тәрізді заттарды қолданна бастарды; Әртүрлі қылмыстарға қатыса бастарды.

Қалай зорлық – зомбылыққа душар болмау керек? (Ата-анналарға өз балаларына айтып жүру үшін жаднама) -Көшеде түнгі беймезгіл уақытта қалмауға тырсу, көшеде танымайтын адамдармен әңгімелеспеу және онымен қараңғы жерлерге, адамдар жоқ орындарға және т.б. жерлерге берману. -Егер Сізге тұрмыстық зорлық – зомбылық қауіп төндірсе, үйден кетіп қалуға тырсу, ертерек қашып кэтуге сөмкеңді дайындоу, тиісті құжаттарыңмен бірге, көрші – көлемдеріңмен сөйлесу, айқай – шуй шығарылғанда колу және полицияға хабарлау. -Қауіп-қатерді азайту, балаларды зейінділікке, сақтыққа, қауіпті жағдайлардың алтын алуға үйрэту керек, ондай жағдайларды олар дала немесе үйде де кездестіруі мүмкін. -Үйде жалғыз болғанда, бөтен адамдарды үйге кіргізбеу керек; -Бөтен біреудің машина сына отырмау, қыдырып жүргенде бөтен адамдардан тәтті, сыйлықтар алмау керектігін үйрэту қажет; -Көшенің қараңғы жерлерінен, көпшілік жүрмейтін саябақтар мен стадиондардан аулақ жүруге үйрэту.

Балаға ең бірінші әсер ететін – отбасындағы жан- жал армен орынсыз доу-дамайлар. Олар бала психика сына әсер етіп қанна қоймай, баланың бойында орынсыз эмоциялық жайттарды тудырады. Негізінен өсіп кале жатқан бала қай жағынан бокса да әлсіз болады. Отбасындағы жағымсыз әрекеттер әлсіз қарсыластықты күшейтеді де ата-анна тарапынан болатын әртүрлі жазалар баланың көңіл-күйінде эмоциялық орынсыздықты тудырады, олар седан келіп өмірлік қиындықтарды көтере алмайды.

«Ой қозғау» 1. Отбасында балаңызға қандай нәрселерді үйретесіз? 2. Балаңыздың қандай жағымсыз қылықтан аулақ болғанын қалар едіңіз? 3. Балаңызбен ашық сөйлесесіз бе? 4. Оны мадақтап отырасыз ба? 5. Қандай жақсы істерін мақтан тұтасыз? 6. Жіберген кемшіліктерін үнемі айтып отырасыз ба? Деген тәрізді сұрақтарға ойланып көрдіңіздерме? Алдағы уақытта да үнемі стен шығармай осы сұрақтар төңірегінде ойланып жүруге кеңес береміз.

Ертеде бір ғұламаға келіп: - Баланы наше жастан бастап тәрбиелеген дұрыс? - деп сұрапты. Ғұлама: Балаңыз қаншада? - деп сұрақ қояды. -Бес - ақ ай толды,-дейді аннау. Сонда ғұлама басын шайқап: Бес айға кешіккен екенсіз, денег екен. Халық арасынан кең таралған бұл аңызды айтпағым баршаға түсінікті. Яғни, баланы туған сәтінен бастап тәрбиелеу керек. Демек, бала тәрбиесінің негізінен құятын ең алдымен ата-анна.

Баламыздың болашақта санналы, халқының қалаулы, елінің елеулі азаматы болу үшін мақтан тұтатындай тәрбиелі, мейірімді азамат болып қалыптасуындағы дамуында тек қанна мұғалім тарапынан іс-әрекет болмай, ата- аннаның да бала тәрбиесіндегі маңызды рөлі бар екендігін ұмытпаңыздар!

Жұтатын таза ауаларыңыз болсын! Жылынатын отындарыңыз болсын! Ішетін таза суларыңыз болсын! Әрқашанда дендеріңіз сау болсын! Бәрінен бұрын отбасыларыңыз аман болсын!