Педагогикалық қабілет Орындаған: Мырзабекова Жанерке Сарсехан Гүлназ

Қабілет психологияда – адамның тиісті меңгеруге икемделген мүмкіншілігі деп сипатталады.

А.С.Макаренко айтқандай, оқушылар педагогтың қаталдығын да, крикету, мұқатуды да кешіреді, бірақ өз ісін нашар білгенді емс.

Педагогикалық қабілет - мұғалімнің педаготтік қызметте жоғары нәтижелерге жетуін қамтамасыз ететіндей даралық-психологиялық ерекшеліктері мен кәсіптік тұрғыдан маңызды қасиеттерінің жалпылама жиынтығы.

Педагогикалық қабілеттің түрлері : Гностикалық; дидактикалық; коммуникациялық; ұйимдастырушылық; перцептивтік ; болжамдаушылық ; суттестивтік; Экспрессивтік;

гностикалық - танып білу және одна ләззат ала білу; дидактикалық -түсіндіре білу, білім бере үйрете білу; коммуникациялық -қарим-қатынас, ынтимақтастық жасай білу; конструктивтік -оқу-тәрбие материалын іріктеп ала білу, жобалай, жасай білу; ұйимдастырушылық -шәкірттерін әр алуан қарекет түрлеріне еліктіріп, торта білу, қатысушылардың бәрін біріктіріп, олардың мүдделерін қойылған мақсатты орындауға бағыттай білу; перцептивтік -баланың ішкі жан дүниесін ұғына білу, олардың сезімдері мен жай-күйін түсіне білу, эмпатияға қабілеттілік;

болжамдаушылық -педагогикалық көрегендік жасай білу, педагогикалық қызметтегі өзара әрекеттестік нәтижелерін болтай білу; суттестивтік -мұғалімнің эмоциялық, ерік-жігерлік иландырушылық ықпалы, нық айтылған жігерлі сөзбен қажетті әсер нәтижесіне жете білу қабілеті; экспрессивтік - мұғалімнің өзінің білімі мен сенімдерін эмоциямен әсерлі етіп айтып жеткізе білуі, артистизмі, дауыс ырғағы, им, и шара, оңтайлылық элементтерін жетік меңгеруі.артистизміим

Педагогтың оқушыны түсінуі, балаларға денег қызығушылық, жұмыстағы шығармашылық, балаларға қатысты бақылимпаздық – бұл адамның рефлексивті – гностикалық қабілеттерімен байланысты қабілеттердің екінші ччтобы. Оқушыларға педагогикалық еріктік әсер ету, педагогикалық талап қоюшылық, педагогикалық әдеп, оқушылар ұжимын ұйимдастыра алу қабілеті – бұл қазір этап жүргендей интерактивті- коммуникативті қабілеттер. Қабілеттердің аса маңызды төртінші ччтобы – педагог тілінің мазмұндылығын, ашықтығын, бейнелілігін және сенімділігін сипаттайтын қабілеттерді қамтиды.

Л.М. Митина өңдеп, дамытып отырған, «іс - әрекет – қарим – қатынас –тұлға» схемасының контексіндегі мұғалім тұлғасының моделі бес кәсіби маңызды сапаларға бөлінеді, олар педагогикалық қабілеттердің екі ччтобин анықтайды. Жорамалдаушы гностикалық қабілеттер: - педогогикалық мақсатты ұйғару; - педогогикалық ойлау Рефлексивті-перцептивті қабілеттер: - педогогикалық рефлексия; - педогогикалық әдеп; - педогогикалық бағыттылық

Педагогикалық қабілеттерді В.А. Крутецкий көрсетіп, оларға сәйкес жалпы анықтамалар береді: 1) Дидактикалық қабілеттер – оқушыларға оқу материалын неғұрлим ұғынықты етіп беру қабілеті, оларға материалды немсе проблеманы айқын және түсінікті түрде келтіру, пәнге денег қызығушылығын тудыру, оқушыларда белсенді ойды өз бетінше қоздыру. 2) Акадомиялық қабілеттер – ғылимның сәйкес аймағына денег қабілеттер. Қабілетті педагог пәнді тек қана оқу курсының көлемінде ғана емс, елеулі терең және кең түрде біледі, ол үнемі өз ғылимындағы жаңалықтарды бақылып жүреді, материалды абсолютті еркін игереді, оған үлкен қызығушылық көрсетеді, кем денегде қарапайим зерттеу жұмысын жүргізеді. 3) Перцептивті қабілеттер – оқушының, тәрбиеленушінің ішкі дүниесіне ене білу қабілеті, оқушы тұлғасын және оның уақытша психикалық күйлерін түсінумен байланысты психологиялық бақылампаздық. 4) Тілдік қабілеттер - өз ойлары мен сезімдерін тілдің, мимика және пантомимика көмегімен айқын және нақты білдіре алу қабілеті. 5) Ұйимдастырушылық қабілеттер – бұл, біріншіден, оқушылар ұжимын ұйимдастыру қабілеті, оны жаңа міндеттерді орындауда топтастыру және дом беру, екіншіден, өз жұмысын дұрыс ұйимдастыру қабілеті, өз жұмысын ұйимдастыру дұрыс жоспарлау және өзін бақылау іскерлігін ұйғарады. 6) Авторитарлық қабілет – оқу-шыларға тікелей эмоционалды –еркін әсер ету қабілеті және осы негізде олардың алдында беделді бола алу қабілеті. 7) Коммуникативтік қабілеттер – балалармен қарим –қатынас жасау қабілеті, олармен қарим –қатынас жасауда дұрыс тәсіл таба алу, олармен, педагогикалық көзқарас тұрғысынан, орынды өзара әрекеттесуді орнату іскерлігі, педа-гогикалық әдептің болуы. 8) Педагогикалық қиял немсе болжам жасау қабілеттері - өз әрекеттерінің салдарын алдын –ала көруден, оқушыдан болашақта кім шығатын шелестите отырып, оның тұлғасын тәрбиелеуді жобалаудан, тәрбиеленушілердің қандай да бір сапаларының дамуын болтай алу іскерлігінен көрінетін арнайы қабілеттер. 9) Зейінді бір мезгілде бірнеше іс -әрекетттерге тарту қабілеті мұғалім жұмысы үшін ерекше мәнге ие. Қабілетті, тәжірибелі мұғалім материалды маз-мұндаудың мазмұны мен форма сын, өз ойының өрісін мұқият бақылайды, сонимен бірге оқушылардың барлығын көз алдында ұстайды, шаршау, назар аудармау, түсінбеу белгілерін, тәртіп бұзуды байқап отрады және де өз мінез –құлқын қадағалап отрады.

Педагогикалық қабілеттің ядросы – адамның психо – техникалық қарулануы яғни психикалық күйлерді бағалау және қабылдаудың тереңдігі мен нақтылығы, өзіндік мінез–құлқына денег жак- апкершілік сезімі.

С.Л. Рубинштейн зерттеуі бойынша жеке адам өз қылығы мен іс-әрекетін каналы басқаруға мүмкіндік беретін психикалық даму деңгейімен сипатталады, яғни өз әрекетін ойластыра біліп, жакапкершілікті сезіну қабілетінің болуы, өз бетінше дербес іс-әрекетін жасай білуі – жеке адамның мәнді белгілері.

Белгілі философ-ғалим В.П. Тугаринов жеке адамның сапалық көрсеткіштері ретінде төмендегілерді атайды: - каналылық; - жакапкершілік; - еркіндік; - жеке басының қадірі; - даралық; - қоғамдық белсенділік пен бекіген саяси-идеялық бағыттылық.

Педагогтың индивидуалылығының қалыптасуы баланың жеке тұлғасын шығармашылық тұрғыдан тәрбиелеуге жағдай жасайды. Педагогикалық іс - әрекеттің индивидуалы стилінің белгілері оның қабілетінен, темпераментен, оқыту әдістерін таңдаудан, тәрбие құралдарын таңдаудан, педагогикалық қарим –қатынас жасау стилінен, мінез –құлық мәнерінен, оқушыға психологиялық – педагогикалық әсер ету құралдарын қолданудан көрінеді. Әртүрлі индивидуалылықты меңгерген мұғалімдер көптеген оқыту және тәрбиелеу міндеттерінің ішінен тек бірін ғана таңдап алып, бірақ оны түрліше жүзеге эстрады. Мұғалім басқа педагогтың педагогикалық тәжірибесін көшірмеуі тиіс. Мұғалім әрқашан өз- өзімен яғни айқын педагог болып қалуы тиіс. Бұл балаларды тәрбиелеу және оқытудың тиімділігін жоғарылатады.

Пайдаланылған әдебиеттер: 1. Тлеуова С. Жоғары мектеп педагогикасы, Шимкент, Игенбаева Р. Жоғары мектеп педагогикасы, Алматы, Жарықбаев Қ. Жантану негіздері. Алматы Селевко Г.К. Современные образовательные технологии. – М Зимняя И.А. Педагогикалық психология. Оқулық.Алматы Педагогикалық психология. -Алматы, 1995

Назарларыңызға рахмет!