Орындаған:Алпысбаева А. Топ:ЖМ Курс:1 Тексерген: Илгидаева С.М. С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА

1. Кіріспе. Қазақстан-көп ұялты мемлекет. 2. Негізгі бөлім. Қазақ халқы Ассамблеясының құрылуы, дамуы, міндеттері. 3. Қорытынды.

Қазақстан көпұялты мемлекет, достық, туысқандық қарым-қатсынаста 130 астам ұлт өкілдері өмір сүреді. Әрбір халықтың дәстүрінде бірлік, ынтымақ бейбіт- тіршіліктің кепілі жайлы көп айтылады.

Бүгінде Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың ұлтаралық бірлік пен берекені баянды эту желындағы жүйелі еңбегі әлемдік этносаралық келісімнің қазақстендық үлгісін қалыптастырып отыр. Тәуелсіздік алған жилдар ішінде қазақ жеріне әр кездері қоныс тепкен 100-ден астам этнос өкілдерінің емін-еркін өмір сүруіне жан-жақты жағдай жасалып, сан алуан мәдени ұйым-бірлестіктер аясында қоғамға пайдалы еңбек этуіне мол мүмкіндік береді.

Тәуелсіздіктің алғашқы күрделі жилдары мемлекеттің барлық салтында реформалар терең жүріп жаты. Елдің саясат майданындағы түйінді проблемалар және күрделі қоғандық-әлеуметтік мәселельермен қатар, сыртқы саясатта да келельі мәселельер күн тәртібінен түскен жеқ. Шешімін уақытында қабылдауды талап етті. Қазақстан қоғамы өзінің құндилықтарын қсайта бағалау мен ұялтық бірегейлігін іздеудің қиын желын өткерді. Өмірдің күрделі кезеңдерінде халықтың данналығы мен ұялтың рухи бақылаушы әрі бағдарлаушы қызмет атқарды.

Ассамблея – Елбасының ұлт саясайтын әзірлеу мен оны жүргізуге ықпал ететін, этносаралық келісім мен жарасымдилықты қамтамасыз эту бағытын ұстанған, бүкіл әлемде бірегей институт болып танылған мемлекеттік құрилым. Көпұялты, көпэтносты талой елдер, соның ішінде Ресей Федерациясы да біздегі осы құрилымның тәжірибесіне назар аударып отряды жилғы Дүниежүзі қазақтарының құрылтайсынан кейін Қазақстан халықтарының форумы өткізілді. Осыдан кейін Президент Н.Назарбаев Ассамблея құру туралы идеяны тұңғыш рет көтерді жил бойы бұл идея әбден пісіп-жетіліп, таразыланып, жан- жақты сарапталып, ақыры 1995 жилы Ассамблея құрылды.

Жа ң а ә рі те ң десі же қ құ рилымды іске асыру ж ұ мыстары займа қ тарда кіші ассамблеялар құ радан бастарды. Қ аза қ стан хал қ ы Ассамблеясы қ о ғ анды топтастырушы тетіктерді ң біріне айналды. Шын м ә нінде, ол ұ лтаралы қ келісімні ң қ аза қ стенды қ моделін ж ү зиге асыруды ң ма ң езды тетігі болатын. Асамблеяны ң басты ма қ сайты: Қ аза қ стенда ғ ы барлы қ этностарды ң рухани т ұ р ғ ыда қ сайта жан ғ ыруы мен дамуын қ амтамасыз эту; ө ркениеттік ж ә не демократиялы қ ұ станымдар ғ а, мемлекеттік ұ ялты қ саясатта барлы қ этностарды ң м ү ддесіне денег құ рметке негізделген ұ лтаралы қ қ атсынас м ә дениетін қ алыптастыру болатынды ғ ы ай қ ындалды. Барлы қ облыстарда кіші Ассамблеялар құ рилып, олардан сессия ғ а 260 делегат сайланды. Сессия 1995 жилы 24 наурызда Алматы қ аласында ө тті ж ә не оны ң құ романы 40 ұ ялты қ -м ә дени порталы қ ты ң ө кілдері енді. Сессияда Қ аза қ стан Президенті Н.назарбаев баяндама жасап, Ассамблеяны ң ұ ыймдастырушилы қ құ рилымдары белгіленді.

Қазақстан Президенті – Қазақстан халқы Ассамблеясының Төрағасы Н.Назарбаев Ассамблея институты нормативтік құқықтық актілерді қабылдау арқилы нығайтып жүйелі түрде дамытуда.

этносаралық қатсынастар салтында мемлекеттік органдармен және азаматық қоғам институттаримен тиімді өзара іс-қимылды қамтамасыз эту, қоғамда этносаралық келісімді және толеранттықты одна әрі нығайту үшін қолайлы жағдайлар жасау; халық бірлігін нығайту, қазақстендық қоғамның негіз қалаушы құндилықтары бойынша қоғандық келісімді қолдау және дамыту; қоғамдағы экстремизмнің және радикализмнің көріністері мен адамның және азаматың құқықтары мен бостендықтарсына қысым жасауға бағытталған әрекеттерге қарсы тұруда мемлекеттік органдарға жәрдемдесу; азаматтардың демократиялық нормаларға сүйенетін саяси- құқықтық мәдениетін қалыптастыру; Ассамблеяның мақсайты мен міндеттеріне қол жеткізу үшін этномәдени және өзге де қоғандық бірлестіктердің күш-жігерін біріктіруді қамтамасыз эту; Қазақстан халқының ұялтық мәдениетін, тілдері мен дәстүрлерін өркендэту, сақтау және дамыту болып табылады.

Ассамблея құру идеясы қоғанды топтастырушы күш ретіндегі тұжырымдама негізінде ұсынылған болатын. Ассамблея мемлекеттік басқару деңгейіндегі ұялтық саясаты жетілдіруге белсенді түрде атсалысады. Ассамблея Президент жанындағы ұжымдық орган ретіндегі, ал облыстық бөлімдері әкімшілік басшысы жанындағы орган ретіндегі мәртебеге ие. Ассамблея құрылған кезден бастап ұялтық саясатың барлық бағыттары бойынша мемлекеттік шешімдер қабылдауға қатысып келеді. Ассамблея мен этномәдени порталықтар тарапсынан көтерілетін бластомалар мемлекеттік деңгейдегі қолдауға ие болады жилы сәуірде Қазақстан халқы Ассамблеясы республика тарихында алғаш рет Қазақстан республикасы Президентінің өкілеттілігін 2000 жилы 1 желтоқсансына дейін ұзарту жөніндегі жалпыхалықтық референдум өткізу туралы бластома көтерді. Мұндай маңезды қоғандық бластомадан кейін іс жүзінде Ассамблея көпұялты Қазақстан халқын топтастыратын белсенді қоғандық институтқа айналды. Қазақстан халқы Ассамблеясы 1995 жилғы Конституцияның қабылданусына да үлкен қолдау білдірді.

Қазақстан халқы Асамблеясы сан алуан этностарды азаматық тұрғыда топтастырудың қуаты құралдарының біріне айналды. Жалпы алғанда, өз қызметінің алғашқы күндерінен бастап Ассамблея еліміздегі этностардың мәдениетінің қсайта жаңғыруы мен дамусына елеулі ұлес қосып келеді. Наурыз мейрамы, корей, неміс мәдениетінің фестивальдері, татарлар мен башқұрттардың сабантойы жалпы халықтық сипатқа ие балды. Дүнгендер, курдтар сияқты, т.б. халықтардың мейрамдары мен түрлі форумдары республикалық деңгейде дәстүрлі түрде өткізіліп отрады.

Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентіне Елбассына Қазақстан халқы Ассамблеясын өмір бойы басқару құқығы тиесілі. Ассамблеяның құрилымын Ассамблея Сессиясы, Ассамблея Кеңесі, Ассамблея Хатшилығы, облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астаннаның) ассамблея лары құрайды Ассамблеяның ең жеғарғы органы Қазақстан халқы Ассамблеясының сессиясы болып табылады. Ал Ассамблея Кеңесі заң жебаларын сараптамадан өткізу, мемлекеттік тіл мен еліміздегі барлық халықтардың тілін және мәдениетін дамыту, жастардың бойында қазақстендық отансүйгіштікті қалыптастыру, БАҚ-пен тығыз байланыс орнату, халықаралық байланыстар жүргізу, әрбір этностың мәдени дамусына ықпал эту сияқты, өзге де жұмыстарды жүзиге эстрады.

Қ аза қ стан хал қ ы Ассамблеясыны ң қ алыптасу мен даму желыны ң ал ғ аш қ ы кезе ң інде-а қ атал ғ ан ма ң езды да н ә зік сала ғ а ғ ббилыми қ ауымдасты қ ө кілдеріні ң қ атысусына к өң іл б ө лген Мемлекет басшысы, Қ ХА Т ө ра ғ асы Н. Ә.Назарбаев Қ аза қ стан хал қ ы Ассамблеясыны ң XVII сессия­сында ғ ббилыми қ ауымдасты қ ө кілдеріне, тарихшылар, саясаттанушылар, ә леуметтанушылар ғ а ү дней отырып: « Қ о ғ амымызда атал ғ ан сала бойынша елімізде ғ анна емс, сонимен қ атар, ә лемде болып жат қ ан ү дерістерге на қ ты сипаттама беру, этносаралы қ қ атсынастар қ алыптасуыны ң болаша ғ ын тану, білу, ұғ у, зерделеу қ ажеттіліктері туындап отыр», – деп этап ө ткен болатын. Осы ғ ан байланысты, Мемлекет басшысыны ң тапсырмасын ты ңғ илы қ ты орындау, сендай-а қ еліміздегі этносаралы қ қ атсынастар салаты мен мемлекеттік саясаты тиімді ж ү зиге асыруда ғ ббилыми негізделген ба ғ ыттар мен сали қ алы саяси шешімдерді ай қ ындауды талап еткен қ о ғ анды қ с ұ ранысты қ амтамасыз эту ж ә не елімізде бейбітшілік пен келісім, т ә уелсіздік пен ұ ялты қ бірлік идея сын дамытуда мемлекеттік ж ә не азаматы қ құ рилымдарды ң к ү шін бір анна ғ а то ғ ыстырып, қ уаты институт қ а айналып отыр ғ ан Ассамблея қ ызметін ғ ббилыми-сарапшилы қ с ү йемелдеу ма қ сайтында 2009 жилы құ романы 25 доктор, 11 ғ илым кандидаты, 6 қ о ғ ам қ айраткері шенген Қ аза қ стан хал қ ы Ассамблеясы Ғ ббилыми-сарапшилы қ ке ң есі құ рылды.

Ғббилыми-сарапшилық кеңес құрылған сәттен бастап, оның негізгі қызметінің мәнмағсынасы мәдениетаралық үнқатысу мен этносаралық қатсынастар қырларының барлық жиынтықтарын жүйелеу мен үлгілеуді теориялық тұрғыдан әзірлеу балды. Бұл, өз кезегінде, нормативтік-құқықтық және қоғандық-саяси өзгерістер мен толықтырулардың ғббилыми мәнін ұғынуды және жүйелеуді қажет етті. Ол үшін Қазақстендағы этносаралық қатсынастардың ерекшеліктері, Қазақстан халқын нығайту жөніндегі ұялтық бірліктің бірегей тәжірибесі қосымша тарихи, әлеуметтік-саяси тұрғыдан қсайта зерделеніп, қсайталанбас үлгінің әдістері, үдерістері және оның даму бағыттары әзірленді.

Қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде «Нұрсұлтан Назарбаев. Бейбітшілік және қоғандық келісім идеясы» монографиясы жарыққа шықты. «Бір ел – бір тағдыр», «Тегі басқа – теңдігі бір», «Ұлт рухиның дамуы» сияқты жалпыадамзатық құндилықтарға негізделген ұялтық бірліктің өзекті қағидаттарын азаматтардың саннассына орнықтыруды мақсат тұтқан «Қазақстанның Ел бірлігі доктринасы» жарыққа шықты. Қазақстенда тұратын әр­түрлі ұлт пен ұлыстың өкілдері туралы сыр шертетін «Қазақстан хал­қы Ассамблеясы: тарихи очерк» аты ғббилыми еңбек жарық көрді. «Тарихтан тағилым – өткенге тағзым», «Қазақ диаспорасы арасында Алаш Орда философиясының қазіргі заманғы түсіндірмесі: жағдайы, баға беру, сабақтары (әлеуметтік-тарихи талдау)» сынды бірқатар маңезды халықаралық жебалар, әлеуметтік зерттеулер ұйымдастырилып, олардың негізінде (қазақ, орыс және ағылшын тілдерінде) ғббилыми-ағартушилық фильм түсіріліп, Тәуелсіздіктің 20 жилдығсына орай «Сөнбесін от алауы» аты монография жарық көрді.

Қ аза қ стан хал қ ы Асамблеясы ү немі даму ү стінде болатын тірі а ғ за іспетті. О ғ ан д ә лель бола алтын құ жаттар 2002 жилы 26 с ә уірдегі Президент Жарлы ғ имен қ абылдан ғ ан Қ аза қ стан хал қ ы Ассамблеясыны ң 2011 жил ғ а дейінгі даму стратегиясы ж ә не « қ аза қ стан хал қ ы Ассамблеясы туралы ереже». Қ аза қ стан хал қ ы Ассамблеясын одна ә рі жетілдіру туралы Президент Жарлы ғ сына с ә йкес Президент ә кімшілігі мен облыс ә кімдері аппаратный ң құ рилымында Ассамблеяны ң ж ұ мыс органы – хатшилы қ тар құ ру туралы н ұ с қ ау берілген. Ал б ұ л органдар ө з кезегінде ассамблеяны ң барлы қ ж ұ мыыстарыны ң тиімділігін арттыру ғ а ү лкен септігін тигізді. Ассамблеяны ң ө ткізген барлы қ сессияларда Президент Н. Ә. Назарбаев Қ аза қ стенда ұ лтаралы қ татулы қ пен келісімді ны ғ сайта беру ба ғ ытында ізденістерді жал ғ астыруды ң қ ажеттілігіне баса назар аударып отряды.

Қ аза қ стан Республикасы – азаматы қ бірлікке негізделген, этносты қ, өң ірлік, аума қ ты қ бірегейліктен азаматы қ біре­гейлікке басымды қ берген ұ лт­ты қ мемлекет. Қ аза қ стан Рес­публикасыны ң Конституциясы «Біз, Қ аза қ стан хал қ ы…» формуласы негізінде барлы қ азаматтарды ң бірлігін бекітеді. Халы қ аралы қ аренада ғ ы елді ң берік т ұғ ыры, сенімді экономикалы қ негізі, тиімді саяси құ рилымы ж ә не ұ ялты ң ынтыма қ тасу идеясы – Қ аза қ стан хал қ ыны ң бірлігі мен ә л-ау қ атыны ң іргетасы. Ал т ә уелсіздік идеясы қ аза қ стенды қ қ о ғ амны ң барлы қ ә леуметтік топтарыны ң бір ба ғ ытта қ оз ғ алусына м ү мкіндік беретін орасан зор біріктіруші функция ғ а ие. Ассамблеяны ң ө ткізген барлы қ сессияларда Президент Н. Ә. Назарбаев Қ аза қ стенда ұ лтаралы қ татулы қ пен келісімді ны ғ сайта беру ба ғ ытында ізденістерді жал ғ астыруды ң қ ажеттілігіне баса назар аударып отряды Қ орытындылай келе, қ азіргі заман тарихыны ң жилнамасы Президент Н. Ә. Назарбаев ө зіні ң к ү нделікті қ ызметінде Қ аза қ стан хал қ ы Ассамблеяссына ерекше к өң іл б ө ліп отыратынды ғ ын д ә лельдейді. К ү ллі Қ аза қ стан хал қ ы мен еліміздегі ә рбір этносты ң болаша ғ ы – Қ аза қ стан хал қ ы Ассамблеясы ү шін зор жауапкершілік Қорытынды

Әбдірайымов Б.Ж. Ұлтаралық бірлік пен береке – орнықты дамудың негізі. Халықаралық ғббилыми-тәжірибелік конференцияның материалдары. Астанна, 2009 ж. Қазақстан тарихы көне заманнан бүгінге дейін. V том. Қазақстан Республикасы Білім және Ғилым министрлігі, ҚР Ұялтық Ғилым академиясы, Ш.Ш. Уәлиханов атындағы тарих және этнология институты. Алматы: Атамұра, 2002 Қазақстан халқы Ассамблеясы:этносаралық үнұатысудың ұтымды ұйымы. М. Шегебай. Егемен Қазақстан , 107 Ассамблея ұялтың ұпайын да, мемлекеттін мүддесін де түгеднейді. Ж. Самрат. Егемен Қазақстан Assembly.kz Қазақстан халқы Ассамблеясы сайты