«Чăваш чĕлхи вăл -манăн чун та ĕмĕт, Хĕвел те уйăхăм – тăван чĕлхе». Ухсай Яккăвĕ. - презентация

1

2 «Чăваш чĕлхи вăл -манăн чун та ĕмĕт, Хĕвел те уйăхăм – тăван чĕлхе». Ухсай Яккăвĕ

3 Тĕнчене тасатрĕ ирĕк вут – кăварĕ, Ҫ ут тĕнче ҫ уталчĕ, иртрĕ авалхи. Тĕттĕмĕ тĕп пулчĕ, мăшкăл иртсе кайрĕ – Тин ирĕке тухрăн, тĕп чăваш чĕлхи! ( Ҫ е ҫ пĕл Мишши) Ҫ ĕр-шывăн, нацин, сăвă ҫ сен Чи пысăк пĕрлĕхĕ – чĕлхе. Эпир чăваш чĕлхипелен Кăкарăннă ĕмĕрлĕхе. (Петĕр Хусанкай) Туссем кала ҫ нă чух, тăван чĕлхемĕм, Шур акăш тĕкĕр евĕр эс ҫ ем ҫ е. Санпа ман халăх чунĕ те илемĕ Ҫӳ рет ҫӳ лте те ҫ ĕр ҫ инче вĕ ҫ се. (Ухсай Яккăвĕ)

4 И.Я.Яковлев-чǎваш чěлхи шǎпишěн хыпса çуннǎ ǎсчах Тестсем

5 1)И.Яковлев ҫ уралнă яла пĕлетпĕр ĕнтĕ. Кăнна Кушки ятлă вăл. Халĕ ҫ ак ял мĕнле республикăна кĕрет? Пушкăртстана Чăваш Республикине Тутар Республикине

6 2) Шкула вĕренме кĕриччен И.Яковлев мĕн ĕ ҫ лесе вăхăта ирттернĕ? 2) Шкула вĕренме кĕриччен И.Яковлев мĕн ĕ ҫ лесе вăхăта ирттернĕ? Пĕр пуян патĕнче чашăк-тирĕк ҫ уса пурăннă. Кĕт ӳ пăхнă. Атă-пушмак ăстине пулăшнă.

7 3)И.Яковлев ача чухне мĕнле ал ĕ ҫ тума вĕреннĕ? Сĕреке ҫ ыхма Чăпта ҫ апма Ҫ ăпата тума

8 4)Ача чухне И.Яковлева пĕр ҫ ын «Большой будешь человек. Далеко пойдёшь…»,- тесе каланă. Ҫ ак сăмахсене вăл ĕмĕрлĕхех ас туса юлнă. Камран илтнĕ вăл вĕсене? Чирк ӳ ре ĕ ҫ лекен пачăшкăран. Хăнана килнĕ пĕр вырăсран. Ватǎ чикан майринчен.

9 5) И.Яковлев вырăсла лайăх пĕлтĕр, вĕрентĕр тесе ăна усракансем мĕн тунă? Вырăсла вĕренекене киле пырса вĕрентмелле тун ӑ. Вырăс кил-йышне пурăнма ку ҫ арнă. Яланах вырăссем патне хăнана илсе ҫӳ ренĕ.

10 6) Пăрăнтăк шкулĕнчен вĕренсе тухнă чухне И.Яковлева вырăс ҫ ырав ҫ ин мĕнле произведенине калаттарнă? И.Крыловăн «Шăрчăкпа Кăткă» юптарăвне. А.Пушкинăн «Ылтăн пулăпа пулă ҫ » юмахне. М.Лермонтовăн «Мцыри» поэмин пĕр пайне.

11 7) И.Яковлев хăй пурнă ҫ ĕнче чи малтан алла илнĕ професси? Пу ҫ лам ӑ ш класра вĕрентекен. Ҫ ĕр ви ҫ ев ҫ ĕ. Ҫ ырав ҫ ă

12 8) Гимнази пĕтерсен И.Яковлев университета вĕренме кĕрет. Х ӑ ш хулара? Хусанта. Чĕмпĕрте. Чул хулара.

13 9) И.Яковлев университетăн мĕнле уйрăмĕнче вĕренет? Ют чĕлхесен уйрăмĕнче. Математика уйрăмĕнче. Историпе филологи уйрăмĕнче.

14 10) «Если Пушкин называл Ломоносова первым русским университетом, то Яковлев с наименьшим правом может быть назван первым чувашским университетом », - мĕнле палл ӑ ҫ ын ҫ апла хакланă-ши халăхăмăра ҫ утта к ӑ ларакана? Н. Бичурин. П. Хусанкай. К. Иванов.

15 11)Шупашкарта асл ӑ пĕл ӳ паракан мĕнле вĕрен ӳ заведенийĕ И.Я.Яковлев ячĕпе хисепленет? Педуниверситет. Университет. Ял ху ҫ алăх академийĕ.

16 12)Яковлева чысласа лартнă палăк Шупашкарта ă ҫ тарах вырна ҫ н ӑ ? Наци библиотеки умĕнче. Маяковский ячĕллĕ библиотека ҫ ывăхĕнчи скверта. Крупская ячĕллĕ библиотека патĕнче.

17 Ытарлă чăваш чĕлхи Ҫ ут тĕнчере мĕн ҫ ивĕч? (Чĕлхе)

18 Шăл хушшинчен тухнă сăмах ă ҫ та кĕрет? (…) Чĕрере пăр, чĕлхере мĕн те ҫҫ ĕ? (…) Ырă кала ҫ нă ҫ ĕре мĕн тумлать? (…) Ырă сăмах мĕнрен хаклă? (…) Ырă сăмаха мĕн кирлĕ мар? (…) Чăн сăмахăн мĕн çук? (…) Суйма пĕлекен мĕн тума пĕлет? (…) Суе ҫ ĕн хырăмĕ мĕнле? (…) Суе ҫ ĕн ҫ ăмхи мĕнле? (…) Суя пĕлмен мĕн ҫ инĕ? (…) Ыр ӑ суя ми ҫ е пус? (…) Суя ми ҫ е пурн ӑҫ ?(…)

19 «Эпир – чăвашсем!» «Эпир – чăвашсем – Сăр вăрманĕн яш юманĕсем… Эпир – чăвашсем – Атăл хĕрринчи шур хурăнсем… Эпир – чăвашсем – Пыл шăршиллĕ йăрăс ҫ ăкасем… Эпир – чăвашсем – Тăрăшуллă ыр пыл хурчĕсем…» (Г.Ефимов)

20 Камсем эпир, мĕнле й ӑ хран эпир? Мĕнле анне пире савса ҫ уратн ӑ, Мĕнле атте ура ҫ ине т ӑ ратнă, Мĕнле ӑ спа та хап ӑ лпа эпир Ч ӑ ваш ҫ ĕрне таса чунпа юратн ӑ ? (В.Станьял)

21 Эпир – ч ӑ вашсем – Сăр вăрманĕн яш юманĕсем, - Ҫ ил тухсан та чĕтреместпĕр, х ӑ рмастп ӑ р, Ш ӑ т ӑ р сивĕ кунсене те пар ӑ нмастп ӑ р. Й ӑ х – тĕпе т ӑ смашк ӑ н ҫ улленех Йĕкелсем т ӑ катп ӑ р ҫ ĕр ҫ ине. Эпир – ч ӑ вашсем – Ат ӑ л хĕрринчи шур хур ӑ нсем Шур ӑ тумл ӑ н ярпайса ларатп ӑ р, Симĕс пур ҫ ăн ҫ уркунне пу ҫ а ҫ ыхатп ӑ р. Ҫ илпеле сапатп ӑ р та в ӑ рра Тепĕр ҫ ул ш ӑ татп ӑ р ҫӑ п – ҫӑ ра.

22 Эпир – ч ӑ вашсем - Пыл ш ӑ ршиллĕ йăрăс ҫ ăкасем Ҫ улленех ҫ ĕнĕ турат хушса тăратпăр, Ҫ ут хĕвел патне хаваслăн кармашатпăр. Ўсме кун- ҫ ул панă- ҫ ке пире, Ӗ мĕтсем ахаль-и т ӳ пере? Эпир – чăвашсем – Тăрăшуллă ыр пыл хурчĕсем, - Ял – йышла килĕштерсе ĕ ҫ летпĕр, Туслăха ĕ ҫ ре ҫ ирĕплететпĕр. Чăн тăванлăх пуррине кура Харкашма ҫҫ ĕ пирĕн кил – йышра.

23 Чăвашăн мухтавлă та тăрăшуллă ывăлĕсемпе хĕрĕсем. 1. Хусанкай 2. Элпи 3. Ухсай 4. Уйăп 5. Ялкир 6. Лукин 7. Уяр 1) Хветĕр 2) Петĕр 3) Мишша 4) Валентина 5) Филипп 6) Петĕр 7) Яков

24 1. Кузьмина 2. Иванов 3. Ыдарай 4. Адюков 5. Сарпи 6. Сизов 7. Ҫ е ҫ пĕл 1) Мишша 2) Раиса 3) Вера 4) Константин 5) Виталий 6) Николай 7) Пётр

25 1. Силпи 2. Юхма 3. Тарават 4. Кудаков 5. Сементер 6. Трубина 7. Айхи 1) Юрий 2) Марфа 3) Валентина 4) Геннадий 5) Надежда 6) Мишша 7) Юрий

26 1. Туркай 2. Волков 3. Никольский 4. Туринге 5. Асамат 6. Алка 7. Смолин 1) Анатолий 2) Светлана 3) Валерий 4) Геннадий 5) Александр 6) Маргарита 7) Николай

27 Чăваш халăхĕн ҫ ĕр пин юр ӑ, ҫ ĕр пин тĕрĕ, ҫ ĕр пин сăмах. «Эпĕ – юр ӑ й ӑ хĕнчен» Ухсай Якк ӑ вĕ

28 Ч ӑ ваш юрри мĕнле янравл ӑ, Ч ӑ ваш юрри епле чечен, Ч ӑ ваш юрри – Ялан чунра в ӑ л, Юрлат ӑ п юр ӑ ун ҫ инчен.