1.Çеçпĕл Мишши хǎйĕн кĕске ĕмĕрне тасалǎхпа ырлǎхшǎн, çынсен ырǎ ĕмĕчĕсемшĕн, тǎван халǎх телейĕшĕн панине ǎнланасси; 3.Çеçпĕл Мишши чǎнах та чǎваш поэзийĕн. - презентация

1

2

3

4 1.Çеçпĕл Мишши хǎйĕн кĕске ĕмĕрне тасалǎхпа ырлǎхшǎн, çынсен ырǎ ĕмĕчĕсемшĕн, тǎван халǎх телейĕшĕн панине ǎнланасси; 3.Çеçпĕл Мишши чǎнах та чǎваш поэзийĕн классикĕ пулнине çирĕплетесси. 2.Вǎхǎт иртнĕçемĕн ун çинчен ытларах пĕлме, генилле ǎс- хакǎлĕпе хастарлǎхне ытларах ǎнланма пуçланине кǎтартасси;

5

6

7 Кăвар чĕрем – пин ςын чĕри. Эп пĕр ςын мар – эп хам пин- пин, Эп пин чăваш, эп пин-пин ςын! Чĕрем юрри- пин ςын юрри! « Инςе ςине уйра уяр» « Инςе ςине уйра уяр»

8 вāрманта тутлā шāршипе, илемĕпе, пуринчен маларах шāтса тухнипе илĕртсе ларать. Ахальтен мар ĕнтĕ хāйен хушма ятне çав çурхи илĕртуллĕ чечек ячĕпе çыхāнтарнā чāвашсен кāвар чĕреллĕ сāвāçи.

9

10 Чăваш Республикинчи Канаш хутлăхĕнчи Касаккасси ялĕ. Кунта (Çеçпĕл ачалăхĕ иртнĕ) çулта Касаккаси Шĕкĕр ялне Çеçпĕл ятне панă. Çав ял ячĕпе кану пахчи тунă, палăк лартнă.

11 Мишша çамрăклах амăшне тĕрлĕрен ĕçре пулăшма тăрăшать : кĕпе çăвать, кил таврашне тасатать, ака тăвать, кĕтÿ кĕтет. Вăл ÿкерме, юрлама, тĕрлеме те пĕлнĕ,уйрăмах вулама килĕштернĕ.

12 «Эх, анне, мĕнле чăтатăн- ши эсĕ? Пĕр телей те çук вĕт санăн. Пурнăç йывăр пулсан та ан хуйхăр, хамăр ÿссе çитĕнсен саншăн та савăнăçлă кунсем пуçланĕç» - тет вăл амăшне йăпатса.

13 (1917 çулхи августчен) Шăхасанта в ӗ ренн ӗ ҫ улсенче Мишша с ӑ в ӑ сем хайлама пу ҫ лать,М.Лермонтов ӑ н «Горные вершины» ҫ еммине ҫ ыв ӑ х й ӗ ркесем ш ӑ р ҫ алать. Ҫ ав ҫ улсенче в ӑ л выр ӑ сла ҫ ырн ӑ «Правила стихосложения» к ӗ некене тишкерет, с ӑ в ӑ сем ҫ ырма в ӗ ренет.

14 (1917 çулхи сентябрь – 1919 çулхи май) Çак тапх ă р поэтăмăршăн тĕнче культурин алăкне уçса янă вăхăт. Ку тĕлĕшре ăна пулăшакан учительсен семинарийĕнче вĕрентекен В. Никифоров пулнă. Ун тăрăшăвне пула Çеçпĕл антика литературине пĕлсе çитет, вырăс романтизмĕпе классицизмне тĕшм ĕ ртет.

15 (1919 çулхи май – 1920 çулхи август) В.Брюсов ӑ н «Краткий курс науки о стихе» кĕ некине тишкерет. «Ака ҫ инче» «Дорогая...» с ӑ ввисене ҫ ырать.

16 (1920 çулхи сентябрь – 1921 çулхи май ) Çеçпĕлĕн илемлĕх концепцийĕ çак тапхăрта çирĕпленсе,малалла аталантарса пырать. Поэт çĕнĕ жанрсем, ăслайсем шырать, çĕнĕ тропсем усă курма пуçлать. Çакă вара ăна çĕнĕ стильпе поэтика йĕркелеме май парать.

17 (1921 çулхи июнь – август) Ҫ ак тапх ӑ рта поэт литература классикине к ӗ рсе юлмалли улт ӑ с ӑ в ӑ хайлать: «Ин ҫ е ҫ ин ҫ е уйра уяр...», «Катаран ка ҫ килсен...», «Ш ӑ ршл ӑ ка ҫ йыв ӑ рри...», «Ч ӑ ваш! Ч ӑ ваш!..», « Ҫӗ н Кун аки» тата «Тин ӗ се».

18 (1921 çулхи сентябрь – 1922 çулхи февраль) Ҫ ак тапхăр пу ҫ ламăшĕнче ҫ ырн ӑ «Хур ҫ ă шанчăк» с ӑ вар ӑ Ç ӗҫ пĕлĕн оптимизм ӗ чылай. Теп ӗ р уй ӑ хран ч ӑ ваш с ӑ в ӑҫ и «Вы ҫ псалом» хайлать, унта Ҫӗ ршыва п ӑ талани ҫ инчен малтанхи пек иртн ӗ в ӑ х ӑ тпа мар, хальхи в ӑ х ӑ тпа ҫ ых ӑ нтарса калан ӑ. « Ҫӗ ршыв ӑ м вилсе выртн ӑ в ӑ х ӑ тра эп ӗ аякра Украина ул ӑ х ӗ сем т ӑ р ӑ х ҫ ухалса ҫӳ рет ӗ п, тесе шутлать.

19 (1922 çулхи март – июнь) Есенин пултарул ӑ х ӗ пе Ҫ е ҫ п ӗ л Шупашкар тапх ӑ р ӗ нче т ӗ пл ӗ н паллашн ӑ, ун ӑ н с ӑ нар системине ҫ ыв ӑ х с ӑ нар тыт ӑ м ӗ й ӗ ркелен ӗ. Ҫ апла майпа пир ӗ н поэзие Ҫ е ҫ п ӗ л урл ӑ сылт ӑ м имажинизм юх ӑ м ӗ к ӗ рсе пын ӑ.

20 Аслă ă ру пу çĕ нче м ĕ н лай ă ххи пур, ç авна ç амр ă ккисен алла илмелле, унс ă р ă н малалла кайма май ç ук. Поэзире чи кирли – пуян ч ĕ лхе. В ă л – тип тик ĕ с… Ч ĕ лхепе ху ç а пулмас ă р, с ă маха м ĕ нле кирл ĕ ç апла авкалама в ĕ ренсе ç итмес ĕ р, Европа культурин шайне çĕ кленн ĕ поэзи техникине алла илмес ĕ р пыс ă к шух ă шл ă та илемл ĕ, у çă мл ă та вит ĕ мл ĕ япала ç ырма ç ук.»

21 Ç е ç п ĕ л ытам ĕ нче ÿ ссе ч ă н-ч ă н художник- ç ырав çă пулн ă « Ç е ç п ĕ л ç е ç кисен» йыш ĕ пыс ă к тата в ĕ сен кашнинех с ă н – с ă пач ĕ х ă йне ев ĕ р, т ĕ рл ĕ т ĕ сл ĕ те илемл ĕ. Ç ак ушк ă н сас ă, х ă й ĕ н в ĕ рентекен ĕ пе п ĕ рле, ч ă ваш поэзий ĕ н симфонилле янравне ÿ стерсе, в ă йлатса пыч ĕ.

22 Ç е ç п ĕ л шкул ĕ нчен тухса, унран в ĕ ренсе в ă й илн ĕ, ун ă н традиций ĕ сене ă н ăç л ă аталантарн ă поэтсен шутне чи малтан ç ак ç ырав çă сене к ĕ ртме пулать: А. Воробьева Н. Ваçанккана Альберт Канаша Митта Ваçлейне А. Петтокине Стихван Шавлине Александр Алкана Петĕр Хусанкая

23 Катаран каç килсен Вăхăт çитĕ,вăхăт çитĕ Çĕн кун аки Инçе çинче уйра уяр Хурăç шанчăк Выç псалом Хĕрлĕ хĕрлĕ мăкăньсем Паянтан Çуркунне Чăваш чăваш Атăл юрри Пурнăçпа вилĕм Кĕпер хывăр Тинĕсе Пуласси Иртнĕ самана Час Салтак шăпи Чăваш чĕлхи Чăваш ачине Чăваш арăмне Эпĕ вилсен Чăн чĕрĕлнĕ Йăвăр шухăшсем

24

25 Кăвак çутăран шăратнă ака пуç Туртийĕ хушшинче хĕвел ташлать. Çĕн Кун – шевле сарриллĕ ылтăн пуç – Чăваш уйне ака тума тухать…

26

27

28

29 йăлтăрти çăлтăрăм сăваплă чун савниçĕм турăçăм чунăмçăмсăваплă чун ытарайми хĕвелпийĕм сиплĕх пайăркисем

30

31

32

33 Шупашкарти Ҫ еçпĕл Мишши музейĕ (2003 çулта уçнǎ).

34 Шупашкарти Çеçпĕл Мишши палăкĕ. Авторĕ Алексей Майраслов çулта Касаккаси Шĕкĕр ялне Çеçпĕл ятне панă. Çав ял ячĕпе кану пахчи тунă, палăк лартнă.

35 Сăмахĕнче ун – трибунал сасси, Çĕр-шывăн хĕçĕ – çирĕп аллинче… Çапла çĕн кун малашĕ, пуласси çуталчĕ ирĕк ĕмĕр тÿпинче.

36

37

38

39 пачĕ.

40 Поэт пурнăçĕпе тата пултарулǎхĕпе паллаштаракан кĕнекесем.

41 Ч ăваш тата ытти тăванла халăхсен поэчĕсем Ҫ еç п ĕл Мишшине халалланă сăвăсем Ҫ ăлтăрсем çутатаççĕ çаплах килĕшÿллĕн, Анчах лешĕ – мĕн ĕмĕр тăршши Курнă çын асĕнчен çухалмасть вара ÿлĕм. Ҫ авнашкал пирĕн Ҫ еçпĕл Мишши Аслă Ҫ еçпĕл, халăх чапĕ, Патриот, кăвар чĕре, Ҫ ĕнтерÿ сехечĕ çапĕ, Ҫ итĕ эс выртан çĕре. Ҫ урхи Украина çĕрне Ҫ ывăраймасть вăл çĕрĕпе. Ун Атăла курас килет.

42 Ҫ ут çăлтăрсем те хĕмлĕрех пек, Уйăх çути те ачашрах, Сана тĕл пултăм эп, Михайло, Кунти ăшпиллĕ сывлăшра.

43

44 Çеçпĕл Мишши сăнарĕ кинора.

45

46 Александр Васильев(композитор) Александр Васильев(композитор) Федор Мадуров ( скульптор) Юрий Сементер(поэт) Раиса Сарпи (поэт) «Сувар» ансамбль Юрий Кураков ( композитор) В. И. Чекушкин Петер Хусанкай ( поэт) Виталий Захаров (писатель) Г. Хирбю ( копозитор) Г. Хирбю ( копозитор) Юрий Збанацкий( украина писате ) Юрий Збанацкий( украина писате ) А. Агаков ( писатель) А. Агаков ( писатель) Нина Григорьева ( артист ) Нина Григорьева ( артист ) Георгий Орлов ( поэт ) Георгий Орлов ( поэт ) Алексей Воробьев ( поэт ) Алексей Воробьев ( поэт ) Анатолий Емельянов( писатель) Анатолий Емельянов( писатель) Георгий Краснов ( писатель) Георгий Краснов ( писатель) Порфирий Афанасьев (поэт) Порфирий Афанасьев (поэт)

47

48 Черчен мар, кăвар чĕреллĕ эсĕ. Санăн хурçǎран шăратнă сăввусем чăваш халăхне паян кунччен тĕлĕнтерĕ. Вĕсенчен йăл илеççĕ çĕнĕ хунавсем. Вăратăр, вăратăр, çамрăк çеçпĕлсем, миттасем, айхисем, сарписем, элкерсем, чăвашăн пин-пин ачине пуласлăхшăн чăн- чăн кĕрешме.

49

50

51

52 1. Ч ă ваш литератури: Учебник- хрестомати: В ă там шкул ă н 9-м ĕ ш класс валли. В.П.Никитин( Станьял ) пухса хат ĕ рлен ĕ.- Шупашкар: Ч ă ваш к ĕ неке издательстви, с. 2. Ч ă ваш литератури: В ĕ рен ÿ к ĕ неки: В ă там шкул ă н 10-м ĕ ш класс валли. -Шупашкар: Ч ă ваш к ĕ неке издательстви, с. 3.. Ч ă ваш литератури: 8- м ĕ ш клас ĕ н в ĕ рен ÿ пе вулав к ĕ неки: - Шупашкар: Ч ă ваш к ĕ неке издательстви, Хал ă х шкул ĕ, 6, Хлебников Г.Я. Поэтика чувашской советской литературы. Начальный этап( )6 Учебное пособие.Чуваш. университет. Чебоксары, 1990, 92 с. 6. Михаил Сеспель. Библиографический указатель.- Чебоксары, Ç е ç п ĕ л Мишши. Ç ырнисен пуххи. Икк ĕ м ĕ ш хушса т ÿ рлетн ĕ к ă лар ă м.- Шупашкар, З.С.Антонова, П.Н.Метин. Т ă ван литература, 7-м ĕ ш клас ĕ н в ĕ рен ÿ пе вулав к ĕ неки.- Шупашкар: Ч ă ваш к ĕ неке издательстви, 2002.