QURILISHDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI B va IQ talabasi Boriboyev Vahob. - презентация

1 QURILISHDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI B va IQ talabasi Boriboyev Vahob

2 OPERATSION TIZIMLAR

3 Operatsion muhit haqida tushuncha Operatsion muhit - amaliy dasturlarni ishlab chiqish va ular bajarilishini taʼminlaydigan vositalar majmuasi. Operatsion MUHIT Operatsion tizim Dasturiy taminot Amaliy dasturlar interfeyslari Tarmoq xizmatlari Malumotlar bazalari Dasturlash tillari

4 Operatsion tizim haqida tushuncha Operatsion tizim - kompyuter resurslarini, maʼlumotlarni muvofiqlashtiradigan va boshqaradigan dasturiy taʼminotning asosiy qismi yoki, dasturlarning bajarilishini boshqaradigan va tizimning resurslarini taqsimlash, rejalashtirish, kirish- chiqishni va maʼlumotlarni boshqararish kabi vazifalarni taʼminlaydigan dasturiy vosita. Аsosan operatsion tizimlar koʼproq dasturiy boʼlsalar ham, biroq, qisman apparat vositalarida ham qoʼllanishi mumkin. Qisqacha qilib aytganda Operatsion tizim foydalanuvchi va qurilma oʼrtasidagi muloqotni taʼminlab beradigan vositadir.

5 Operatsion tizimning asosiy vazifalari tiziminiboshqarishFayl oʼzgartish, (yozish, fayllardannusxakoʼchirish, erkin foydalanishni nazorat qilish); Dasturlar bajarilishini boshqarish (protsessor vaqtini taqsimlash, dasturlarni diskdan tezkor xotiraga yuklash, yashirin xavfli taʼsirni tutib olish va boshqalar); Xotirani boshqarish (keshlash, taqsimlash, maʼlumotlar butligi nazorati va boshqalar); Foydalanuvchibilan (klaviaturadan,sichqonchadan muloqot buyruq- larni oʼqish, axborotni ekranga, printerga chiqarish va boshqalar);

6 Operatsion tizim klassifikatsiyasi Bir vaqtda foydalanuvchilar soni boʼyicha: bir foydalanuvchi, koʼp foydalanuvchi; Bir vaqtda tizim boshqaruvi ostida bajariladigan jarayonlar boʼyicha: bir vazifali, koʼp vazifali; Protsessorlarniqoʼllashsoniboʼyicha:birprotsessorli, koʼpprotsessorli; OTrazryadliligiboʼyicha:8-razryadli,16-razryadli,32- razryadli, 64-razryadli; Interfeysatipiboʼyicha:buyruqli(matnli)vaobʼektga yoʼnalganligi (grafik); EXMgafoydalanuvchiningdostuptipiboʼyicha:paketni qayta ishlash, vaqtni taqsimlash, real vaqtdp bajarilishi; Resurslarni ishlatish tipi boʼyicha: tizimli, lokal.

7 Operatsion tizim turkumlari Operayion tizimlar tizimli dasturiy taʼminot boʼlganligi sababli ularni quydagi turkumlarga ajratish mumkin. Kompyuterlar uchun operatsion tizimlar Mobil qurilmalar uchun operatsion tizimlar Robotlar, bankomatlar va boshqa qurilmalar uchun operatsion tizimlar

8 Operatsion tizim turlari MS-DOS ОТ; Windows ОТ; Mac ОТ; Linux ОТ; UNIX ОТ; Solaris ОТ; IOS ОТ; Android ОТ; FreeBSD ОТ; Red Hat ОТ; Sun Cobalt ОТ va boshqalar.

9 MS-DOS operatsion tizimi MS-DOS operatsion (amaliy) tizimi - Maykrosoft korporatsiyasi tomonidan taklif qilingan operatsion tizim. MS- DOS ning birinchi rusumi 1981 yilda paydo boʼlgan. Аvvalambor, Maykrosoft kompaniyasi tomonidan IBM kompyuterlari uchun ishlab chiqarilgan MS-DOS, IBM - uygʼun kompьyuterlar uchun standart operatsion tizimdir. MS-DOS 16 razriyadli operatsion tizimi boʼlib, u koʼpfoydalanuvchili va koʼpmasalali buyruqlarni qoʼllab-quvvatlay olmaydi. Operatsion tizimning muhim xususiyatlaridan biri mutaxassis boʼlmagan foydalanuvchilarga amaliy jarayonlarni bajarishning qulay shakllarini taqdim qilsa, mutaxassislarga dasturiy taʼminotni ishlash uchun yaxshi asos taqdim qiladi. MS-DOS kataloglar shajarasini tashkil etib, taraqqiy etgan buyruqlar tiliga ega. MS-DOS amaliy jarayonlar, fayllar va tashqi qurilmalar bilan samarali ishlay oladi.

10 WINDOWS operatsion tizimi Windows operatsion (amaliy) tizimi - Maykrosoft korporatsiyasi tomonidan shaxsiy kompьyuterlar uchun taklif qilingan operatsion tizimlar oilasidir. Windows tizimi koʼpmasalali va koʼpoqimli boʼlib, qulay grafik interfeys bilan tavsiflanadi, virtual xotiraning boshqaruvini taqdim qiladi va koʼpgina tashqi qurilmalarni qoʼllab-quvvatlaydi. Windows operayion tizimini ishlatib, foydalanuvchi birdaniga bir necha amaliy jarayonlar bilan samarali ishlash imkoniyatiga ega boʼladi. Hozirgi kunga kelib, Dunyoda 90% ga yaqin kompьyuterlar Windows operatsion tizimi boshqaruvida ishlaydi.

11 WINDOWS 95 operatsion tizimi Windows 95 operatsion (amaliy) tizimi - aloqa va muloqot uchun ishlab chiqilgan birinchi operatsion tizimdir. Ushbu operatsion tizim 1995 yilning 24 avgustida Maykrosoft korporatsiyasi tomonidan ishlab chiqarilgan. Windows 95 oʼzining imkoniyatlariga koʼra oʼzidan avvalgi Windows 3.1 amaliy tizimini ancha ortda qoldirgan. Foydalanuvchining yangi interfeysiga qoʼshimcha ravishda, Windows 95 oʼz ichiga koʼpgina muhim kiritilgan funksiyalarga ega. U, 32 razriyadli qoʼllanmalarni quvvatlaydi, bu esa, maxsus shu operatsion tizim uchun yaratilgan qoʼllanmalar yanada tezroq ishlashini anglatadi. Shu bilan birga, Windows 95, Windows va DOS ning eski qoʼllanmalarini bajara oladi. Windows 95 da, DOS dagi asosiy xotira 640Kb va fayl nomining uzunligi 8 belgi boʼlishi kerakligi kabi cheklovlar bekor qilingan.

12 WINDOWS NT operatsion tizimi Windows NT operatsion (amaliy) tizimi – 32 bitli operatsion tizim boʼlib, Maykrosoft korporatsiyasi tomonidan Windows 95 vaMS-DOSlarningoʼrnigataklifqilingan.WindowsNTning auditoriyasi,kuchlioperatsiontizimgatalabiboʼlgan, foydalanuvchilarni qizmqtirgan. Windows NTning asosiy ustunliklari quyidagilardir: -funksional uygʼunlik; -mobillik ; -masshtablanuvchanlik; -tizimning boshqarilishi; -ochiq interfeys; -sanoat standartlarini quvvatlash. Windows NTning ikki rusumi mavjud: Server kompyuterlar uchun, yaʼni tarmoqlarda server sifatida ishlash uchun; Mijoz ish stansiyalari uchun.

13 WINDOWS XP operatsion tizimi Windows XP operatsion (amaliy) tizimi – Maykrosoft korporatsiyasi tomonidan 2001 yilda taqdim qilingan operatsion tizim. Maykrosoft, Windows XP Windows 95 chiqarilgandan buyon eng muhim dasturiy mahsulot deb atadi. Windows XP, Windows 2000 ning oʼzagida qurilgan boʼlib, yangi tashqi ifodaga va grafik interfeysga ega. Windowsning avvalgi rusumlariga nisbatan oʼzaro yuqori barqarorlik va ishonchlilikni mujassamlashtirgan. Windows XPning ikki rusumi mavjud: Home va Professional. Microsoft har ikkala rusumning mobilligiga katta eʼtibor qaratdi, shu jumladan, simsiz tarmoqlarga ulanish uchun plug and-play vositasini ham mavjud boʼldi. Windows XPda «XP» «eXPerience»(tajriba) maʼnosini anglatadi.

14 Windows XP operatsion tizimi – Maykrosoft korporatsiyasi tomonidan 2006 yil 8 noyabrda yaratilgan. Windows 7 operatsion tizimi – Maykrosoft korporatsiyasi tomonidan 2009 yil 22 iyulda yaratilgan. Windows 8 operatsion tizimi – Maykrosoft korporatsiyasi tomonidan 2012 yil 1 avgustda yaratilgan. Windows 10 operatsion tizimi – Maykrosoft korporatsiyasi tomonidan 2015 yil 15 iyulda yaratilgan. Windows Server 2019 operatsion tizimi –Maykrosoftkorporatsiyasitomonidan 2018 yil 20 mart kuni yaratilgan.

15 UNIX operatsion tizimi UNIX operatsion tizimi – Ilk bor UNIX operatsion tizimi Bell Laboratoriyasi tomonidan 1969 yili taklif qilingan. U asosiy tarmoqlarni boshqarish uchun moʼljallangan. Shu sababli koʼpincha tarmoq operatsion tizimi deb yuritiladi. Hozirgi kunda tilidayozilgankoʼpfoydalanuvchilivakoʼpmasalali tizimdir.Tizimningboshtarkibiyqismiboʼlib UNIX,C++ operatsion mikrooʼzak hisoblanadi.Uningichigatarmoqlararouzatishni boshqarish bayonnomasini bajaruvchi modul joylashtirilgan. UNIXoperatsiontizimibirqanchaijobiyxislatlargaega, ularga quydagilar kiradi: -amaliydasturlarnibirturdagikompyuterdanboshqa turdagisiga koʼchirib oʼtkaza olish; -maʼlumotlarni tarqoq ishlovini bajarish imkonini beradigan tarmoq xizmatlarining keng yigʼmasi; -bir vaqtning oʼzida turli xildagi fayl majmua-larining mavjud boʼlishi va boshqalar.

16 LINUX operatsion tizimi LINUXoparatsiontizimi–boshqaOTkabi,zamonaviy kompyuterning ishini taʼminlovchi asosiy qismidir. Unga 1991 yilda, oʼsha vaqt hali talaba, Linus Torvalds asos solgan. U qisqa vaqt ichida kompyuter ishqibozlari orasida tez tarqaldi. Hozirgi kunda, u tez rivojlanayotgan OT dan biri hisoblanadi. Chunki u axborot texnologiyalar bozorida oʼz oʼrniga ega IBM, Novell, SUN kabi katta kompaniyalar unga koʼp millionli investitsiya qilmoqda. Linuxning asosi UNIX OT ga oʼxshaydi. UNIX OT birinchi OTlardan biri boʼlib texnik nuqtai nazardan eng mustahkam va himoyalangan hisoblanadi. Аmmo asosiy sabab bu emas. Eng asosiy sabab boshqalardan, masalan Windows yoki UNIXdan farqi Linux bitta kompaniya yoki shaxsga tegishli emas. uning egasi hamma.

17 SOLARIS operatsion tizimi tizimi–SUNMicrosystemsSOLARIS korporatsiyasi operatsion tomonidantaklifqilinganUNIXoperatsion tizimining rusumi. SOLARIS simmetrik multiprotsessorli ish bajaradi, tasvirlar bilan ishlash vositalariga ega, maʼlumotlar xavfsizligini taʼminlaydi. Tizim Internet tarmogʼi, elektron pochta, shu jumladan, nutqiy pochta, faksimil aloqa bilan oʼzaro ishlay oladi. Yuqori unum va masshtablanuvchilik xususiyatlariga ega.

18 MAC OS operatsion tizimi MAC OS operatsion tizimi - kompaniyasi tomonidan shaxsiy kompьyuterlar uchun taklif qilingan operatsion tizimlar oilasidir. MAC OS faqatgina Apple kompaniyasi tomonidan ishlab chiqariladigan Macintosh kompyuterlari uchun moʼljallangan boʼlib, uni birinchi avlodi 1984 yilda yaratilgan. MAC OS operatsion tizimlarining boshqa operatsion tizimlaridan farqi shundaki u faqat Apple korparatsiyasi tomonidan ishlab chiqarilgan dasturiy paketlarda ishlaydi. Shuning uchun ham bu operatsion tizimlar boshqalariga nisbatan xavfsizroq deb tan olingan.

19 MAC OS operatsion tizimining turlari Hozirgi kunga kelib MAC OS operatsion tizimining quydagi versiyalari ishlab chiqilgan: Mac OS X 10.0 – 2001 yil 24 mart kuni yaratilgan boʼlib, u Cheetah deb nomlanadi. Mac OS X 10.1 – 2001 yil 25 sentyabrь kuni yaratilgan boʼlib, u Puma deb nomlanadi. Mac OS X 10.2 – 2002 yil 23 mart kuni yaratilgan boʼlib, u Jaguar deb nomlanadi. Mac OS X 10.3 – 2003 yil 24 oktyabrь kuni yaratilgan boʼlib, u Panther deb nomlanadi. Mac OS X 10.4 – 2005 yil 29 aprelь kuni yaratilgan boʼlib, u Tiger deb nomlanadi. Mac OS X 10.5 – 2007 yil 26 oktyabrь kuni yaratilgan boʼlib, u Leopard deb nomlanadi.

20 Mac OS X 10.6 – 2009 yil 8 iyun kuni yaratilgan boʼlib, u Snow Leopard deb nomlanadi. Mac OS X 10.7 – 2011 yil 20 iyulь kuni yaratilgan boʼlib, u Lion deb nomlanadi. OSX10.8–2012yil25iyulьkuniyaratilganboʼlib,u Mountain Lion deb nomlanadi. OS X 10.9 – 2013 yil 22 oktyabrь kuni yaratilgan boʼlib, u Mavericks deb nomlanadi. OS X – 2014 yil 16 oktyabrь kuni yaratilgan boʼlib, u Yosemite deb nomlanadi. OS X – 2015 yil 30 sentyabrь kuni yaratilgan boʼlib, u Capitan deb nomlanadi. macOS – 2016 yil 20 sentyabrь kuni yaratilgan boʼlib, u Sierra deb nomlanadi. macOS – 2017 yil 25 sentyabrь kuni yaratilgan boʼlib, u High Sierra deb nomlanadi. macOS – 2018 yil 24 sentyabrь kuni yaratilgan boʼlib, u Mojave deb nomlanadi. macOS – 2019 yil 7 oktyabrь kuni yaratilgan boʼlib, u Catalina deb nomlanadi.

21 MAC OS operatsion tizim haqida Mac OS UNIX asosidagi yopiq manbali operatsion tizimdir. APPLE kompyuterlari va noutbuklari uchun taʼminot dasturi sifatida ishlab chiqilgan. Foydalanuvchi shartnomasiga binoan boshqa ishlab chiqaruvchilarning qurilmalari ushbu tizimdan foydalanish huquqiga ega emaslar versiyadan boshlab, faqat INTEL - markali protsessorlari tizim tomonidan qoʼllab- quvvatlanmoqda, biroq avvalgi ish PowerPC bilan ham amalga oshirilgan.

22 MAC OS operatsion tizimiga qoʼyiladigan talablar Mac OS operatsion tizimining talablari haqida gapirganda, aniq bir xulosa qilolmaysiz. Apple har doim oʼz qurilmalarini operatsion tizimning kechikishlar va tormozsiz ishlashi uchun etarlicha kuchli apparat bilan boshqaradi. Hipothetically, Mac OS 512 megabayt RAM, 1 Gigahertz chastotasiga ega boʼlgan protsessor va qattiq diskda toʼqqiz gigabayt boʼsh joyga ega kompyuterda ishlasa boʼladi.

23 MAC OS operatsion tizimining dasturiy paketlari Mac OS operatsion tizimidan foydalanish mumkin boʼlgan dasturlarning soni boʼyicha orqada qolsa-da, ularni yetarli miqdorda taqdim etadi. Grafik dasturlari bilan ishlash, video va audioni tahrirlash, veb-ishlab chiqish va boshqalar. Umuman olganda, yuragingiz istagan narsalar. Аfsuski, sukut boʼyicha siz faqat AppStore orqali dasturlarni oʼrnatishingiz mumkin, Internet tezligi sekin yoki hech qanday Internetga ega boʼlmagan foydalanuvchilar uchun muammo boʼlishi mumkin.

24 MAC OS operatsion tizimining xavfsizligi Hech shubha yoʼqki, MAC OS - eng ehtiyotkorlik va qulay operatsion tizim. Bu barcha kichik narsalarni, interfeysning yagona va intelektualligini hisobga oladi, bu esa yaqindan Makintoshda qulay ishlashi uchun imkon beradi. Hatto baʼzi shaxsiy kompyuterlar ham Windows" dizayni uchun Applening operatsion tizimi uslubida oʼrnatgan. MAC OS barcha operatsion tizimlarning eng xavfsizlaridan biri deb hisoblanishi mumkin, bu Hacker veb-saytlari uni buzish uchun ajoyib mukofotni beradigan hech narsa emas. Kriptografiya (xavfsizlik va xavfsizlik sozlamalariga kiritilgan) va tizim va foydalanuvchilarda fayllar aniq taqsimlanishi tufayli viruslar bu muhitda ildiz otib boʼlmaydi. Bundan tashqari, MAC OS ning yangi versiyalari toʼliq qayta yozildi va MAC OS Classic bilan mos emas, bu esa hujumchilarga koʼproq muammolarni qoʼshdi.