TAQDIMOT PHY-010 guruhi talabasi TOIRBEKOV ILYOSBEK. - презентация

1 TAQDIMOT PHY-010 guruhi talabasi TOIRBEKOV ILYOSBEK

2 Mavzu: KINEMATIKANING BOSHLANGICH TUSHUNCHALARI Tayanch soz va iboralar: Sanoq sistemasi, Moddiy nuqta, Fazo, Vaqt, Moddiy nuqta, Moddiy nuqtaning aylana boylab harakati, Moddiy nuqtaning togri chiziqli harakati. Moddiy nuqtaning egri chiziqli harakat, Tezlik, Tezlanish, Narmal tezlanish, Tangensial tezlanish. Tayanch soz va iboralar: Sanoq sistemasi, Moddiy nuqta, Fazo, Vaqt, Moddiy nuqta, Moddiy nuqtaning aylana boylab harakati, Moddiy nuqtaning togri chiziqli harakati. Moddiy nuqtaning egri chiziqli harakat, Tezlik, Tezlanish, Narmal tezlanish, Tangensial tezlanish.

3 Reja. Moddiy nuqtaning aylanma harakati. Moddiy nuqtaning egri chiziqli harakatidagi tangensial,normal va to`la tezlanishlar Aylana bo`ylab harakatida burilish burchagi,burchak tezlik va burchak tezlanish. Aylanma va ilgarilanma harakatining kinematik xarakteristikalari orasidagi bog`lanishlar. Moddiy nuqtaning aylanma harakati. Moddiy nuqtaning egri chiziqli harakatidagi tangensial,normal va to`la tezlanishlar Aylana bo`ylab harakatida burilish burchagi,burchak tezlik va burchak tezlanish. Aylanma va ilgarilanma harakatining kinematik xarakteristikalari orasidagi bog`lanishlar.

4 Sanoq sistemasi deb- soat bilan taminlangan, absolyut qattiq jismga qattiq boglangan va unga nisbatan vaqtning har xil momentlarida boshqa jismlarning holatlari aniqlanadigan koordinatalar sistemasiga aytiladi. Sanoq sistemasi

5 Merk uriy Quyosh Moddiy nuqta deganda, shakli, olchami va tuzilishi korilayotgan masala uchun axamiyatga ega bolmagan, lekin malum massaga ega bolgan jism tushuniladi. Yerning va boshqa planetalarning Quyosh atrofida harakatlarini organayotganimizda Yer, planetalar va Quyoshni moddiy nuqtalar deb hisoblash mumkin. Moddiy nuqta Mars Neptun Yer Ven era Saturn Yupiter Pluton Uran

6 Aylanma va ilgarilanma harakatlar

7 Agar burchak tezlik ozgarmas bolsa, aylana boylab harakat tekis aylanma harakat deb ataladi. Moddiy nuqta bir marta toliq aylanishda = 2 burchakka buriladi. 2 burchakka burilishga ketgan vaqt T aylanish davri deb ataladi. Moddiy nuqtaning tezligi vektor kattalik bolib, u radius vektoridan vaqt boyicha olingan birinchi tartibli hosila tarzida, moduli esa yoldan vaqt boyicha olingan birinchi tartibli hosila tarzida ham aniqlanishi mumkin. Moddiy nuqtaning harakat tezligi vaqt otishi bilan ozgarmasa, uning harakati tekis harakat deyiladi; aks holda harakat ozgaruvchan harakat deyiladi.

8 Tezlik grafigi

9 Egri chiziqli harakat Nuqtaning traektoriyasi deb, tanlangan sanoq sistemasiga nisbatan nuqta harakatida chiziladigan chiziqqa aytiladi. Trayektoriyasi egri chiziqdan iborat bolgan harakat egri chiziqli harakat deyiladi. Kuzatish boshlanganda egri chiziqli harakat qilayotgan moddiy nuqta trayektoriyaning A nuqtasidan otayotgan bolsin (1.6-rasm). Biror kichik t vaqt ichida kichik S yoyni bosib V nuqtaga keladi. 1.6-rasm

10 Normal tezlanish Bu ifodadagi yigindining birinchi limitini markazga intilma tezlanish yoki normal tezlanish deb ataladi. Geometrik mulohazalar asosida normal tezlanishning moduli tezlik kvadratining trayektoriya ayni sohasining egrilik radiusiga (R) bolgan nisbatiga tengligini aniqlash mumkin:

11 Tangensial tezlanish Bu ifodadagi yigindining ikkinchi limitini urinma tezlanish yoki tangensial tezlanish deb ataladi. Shunday qilib, egri chiziqli harakat qilayotgan moddiy nuqtaning toliq tezlanishi normal va urinma tezlanishlarning vektor yigindisidan iborat. Normal tezlanish tezlikning yonalish boyicha ozgarishini, urinma tezlanish esa tezlikning miqdoriy jihatdan ozgarish jadalligini ifodalaydi.

12 Foydalanilgan adabiyotlar N.A. Sultonov. Fizika kursi FARGONA TEXNIKA O.Axmadjonov. Fizika kursi TOSHKENT A.A. Detlaf, B.M. Yavorskiy. Fizika kursi K.P.Abduraxmonov. Fizika darslik TOSHKENT – N.M. Shaxmayev. D.SH. Shodiyev. Fizika TOSHKENT P.Xabibullayev. A. Baxromov. Fizika TOSHKENT

13