NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI masofaviy masofaviy telegram manzili orqali Masofaviy talimda. - презентация

1 NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI telegram manzili orqali Masofaviy talimda filologlar togaragiga azo boling! ONA TILI VA BOLALAR ADABIYOTI

2 Zarmasov shahboz shahriddin ogli Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti Masofaviy talim kafedrasi oqituvchisi

3 Tilshunoslik haqida umumiy malumot. 1. Tilshunoslik. Tilning paydo bolishi 2. Milliy til, adabiy til, sheva va lahjalar 3. Ozbek tili taraqqiyoti, Geneologik va morfologik tasnifi

4 Til kishilar ortasidagi aloqa quroli. Til kishilar ortasidagi aloqa quroli. Til kishilarning bir biri bilan fikr almashishini, turli munosabatlarda bolishini taminlaydi. Til madaniy, tarixiy va ijtimoiy hodisadir. Til madaniy, tarixiy va ijtimoiy hodisadir. Uning tarixiyligi jamiyatning paydo bolishiga borib taqaladi; madaniyligi jamiyat madaniyatini aks ettiradi; ijtimoiyligi esa jamiyat azolari uchun xizmat qiladi. Til belgilar tizimidan iborat. Bu belgilar harflar va tovushlarni taqazo etadi. FERDENANT DE SOSSYUR TILSHUNOSLIK FANINING ASOSCHISI

5 TILNING PAYDO BOLISHI HAQIDA YUNONISTON FAYLASUFLARI

6

7 TILNING PAYDO BOLISHI HAQIDA 4 NAZARIYA Ijtimoiy kelishuv nazariyasi TIL + JAMIYAT + TAFAKKUR

8 Tilshunoslikning boshqa fanlar bilan aloqasi Fiziologiya Anatomiya Kimyo Kibernetika Fizika Mantiq Matematika Falsafa Adabiyot Tarix

9 TIL VA NUTQ ANTINOMIYASI

10 MILLIY TIL SHAKLLANISHI XALQ

11 Hozirgi ozbek tili XX asr Eski ozbek tili XIV-XIX asr Yangi ozbek tili XIX asrning 20-yillari

12 Xususiy fonetika Tavsifiy fonetikada muayyan tilning fonetik tizimi tarixiy jarayon va dalillarga bog`lanmagan holda o`rganiladi. Tarixiy fonetikada malum bir tilning fonetik tizimi til tarixi bilan bog`liq tarzda o`rganiladi. Qiyosiy fonetikada bir-biriga yaqin tillarning fonetik xususiyatlari qiyoslab o`rganiladi. Eksperimental fonetikada fonetik birliklar va hodisalar maxsus asboblar yordamida tekshiriladi.

13 Sigment birliklar shakliy birliklar Text in here FONETIK BIRLIKLAR Supersigment birliklar Mazmuniy birliklar Nutq tovushlari Bogin Urgu Ohang Pauza

14 Nutq tovushlarining 3 tomoni Nutq tovushlarining akustik xususiyati deganda, ularning fizik xususiyatlari, yani quloqqa chalinishi, eshitila olinish xususiyatlari tushuniladi. Nutq tovushlarining talaffuz tomoni deganda, uning qaysi nutq azosida hosil bolganligi etiborga olinadi. Nutq tovushlarining vazifaviy tomoni deganda mano farqlash vazifasini bajaradi. Nutq tovushlarining uch tomoni

15 Nutq apparati Inson nafas olganida opka va undagi bronxlar havoga toladi va bu havo oqimi tashqariga qaytib chiqish jarayonida tovush hosil boladi. Havo oqimi kekirdak orqali bogizga tomon harakatlanadi. Bogizdagi un paychalariga uriladi. Inson nafas olganida opka va undagi bronxlar havoga toladi va bu havo oqimi tashqariga qaytib chiqish jarayonida tovush hosil boladi. Tovush paychalari ovoz manbai bolib, unda hosil bolgan tovush ogiz boshligi va burun boshligi orqali tashqariga chiqadi.

16 Unli Unli fonemalar hosil bolishida opkadan chiqayotgan havo ogiz boshligida hеch qanday tosiqqa uchramasdan otadi. Unlilar talaffuzida un paychalari albatta titraydi. Unlilar bogin hosil qilib biladi: a-ka, o-i-la, mu-do-fa-a. Undosh Undosh fonemalarni hosil qilishda opkadan chiqayotgan havo ogiz boshligida turli tosiqlarga uchraydi va buning natijasida shovqin hosil boladi. Undoshlar talaffuzida un paychalari titrashi ham (jarangli va sonorlarda), titramasligi ham (jarangsizlarda) mumkin. Undoshlar bogin hosil qilib bilmaydi, ular bo`g`in tarkibida kelishi mumkin.

17 Unli tovushlar tasnifi Tilning vertikal harakatiga kora Tilning gorizontal harakatiga kora Lablarning ishtirokiga kora Old qatorOrqa qator Y u qori tor unlilar I Lablanmagan ULablangan Orta (keng) unlilar E Lablanmagan OLablangan Quyi (keng) unlilar A Lablanmagan OLablangan

18 Undosh tovushlar tasnifi Hosil bolish usuliga kora Ovoz va shovqinning ishtirokiga kora Hosil bolish orniga kora Lab undoshlariTil undoshlari Bogiz undoshi lab-lablab-tishtil oldi Til orta til orqa C huqur til orqa Sof p ortlovchilar Jarangli b, m d, r, n g, ng Jarang s i z p t k q Qorishiq portlovchilar Jarangli Ĵ Jarangsiz Ch S irgaluvchilar Jarangli v z, j,lY g Jarangsiz fs, sh x h

19 GRAFEMALAR Harfga asoslangan Tinish belgilariga asoslangan Raqamlarga asoslangan Simvollarga asoslangan

20 PIKTOGRAFIK YOZUV Piktografik yozuv mill.avv V mingyilliklarda shakllangan. Piktografik lotincha pictus- rasm, surat; yunoncha grapho-yozaman sozlaridan olingan bolib, rasm yozaman degan manoni bildiradi. Bu yozuv turini rasmli yozuv yoki piktogrammalar deb ham nomlash mumkin.

21 HOZIRGI PIKTOGRAFIK YOZUV

22 Piktografik yozuv Piktogramma bevosita predmetning sxematik shaklini aks ettiruvchi shartli belgidir. Piktografik yozuvda aytilmoqchi bo'lgan narsaning tashqi su'rati chiziladi. Logografik yozuv Logogramma bevosita predmet shakli bolmay, u soz manosini aks ettiruvchi shartli belgidir. Logografik yozuvda aytilmoqchi bo'lgan narsaning ma'nosini tushuntiruvchi su'rati chiziladi.