OZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA ORTA MAXSUS TALIM VAZIRLIGI MIRZO ULUGBEK NOMIDAGI OZBEKISTON MILLIY UNIVERSITET TOXTAMURODOVA MAVJUDA BOBOJONOVNA GEOLOGIK. - презентация

1 OZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA ORTA MAXSUS TALIM VAZIRLIGI MIRZO ULUGBEK NOMIDAGI OZBEKISTON MILLIY UNIVERSITET TOXTAMURODOVA MAVJUDA BOBOJONOVNA GEOLOGIK NAMUNALARDAN KUMUSH MIQDORINI ANIQLASHDA TEZKOR TAHLIL USULLARINI ISHLAB CHIQISH 5A Kimyo (noorganik, analitik va nodir metallar kimyosi) Magistr akademik darajasini olish uchun yozilgan magistrlik Dissertatsiya Taqdimoti Ilmiy rahbar: k.f.d. prof I.I. Sadikov Тошкент

2 Dunyoda ishlab chiqarish sohalarining jadallashuvi va ilm-fanning rivojlanishi, ishlab chiqarishda yangi texnogen jarayonlarni amaliyotga tatbiq etilishi atrof-muhitga antropogen tasir korsatmoqda. Aniqlashning mavjud bolgan usullari atrof-muhitda tarqalgan ogir metallarni ajratish, konsentrlash va aniqlashda kop vaqt sarflashni talab etadi. Shuning uchun ham bugungi kunda analizning sorbsion-spektrofotometrik «gibrid» usullarini takomillashtirish, tezkor va samarali shu bilan birga metall ionlarini aniqlashda maqsadli sintez qilingan reagentlardan foydalanib yuqori samaradorlikka erishish muhim axamiyat kasb etadi. 2 Tadqiqotning dolzarbligi

3 3 Tadqiqotning maqsadi va vazifalari Tadqiqotning maqsadi. Atrof-muhit obyektlarida kumush ionini 2,2,3,4-tetragidroksi-3-sulfo- 5-nitroazobenzol (TSNAB) reagent yordamida sorbsion-spektrofotometrik aniqlash usulini ishlab chiqish hamda metrologik va analitik tavsiflarini yaxshilash.. Kumush ionini va 2,2,3,4-tetragidroksi-3-sulfo-5-nitroazobenzol (TSNAB) bilan hosil qilgan rangli kompleksining optimal sharoitlarini aniqlash; Reagent va uning kumush ioni bilan hosil qilgan kompleksining yutilish spektrlarini tanlangan optimal sharoitlarda olish Ishlab chiqilgan metodning to ʼ g ʼ riligi va qayta tiklanuvchanligi kiritildi-topildi va sun ʼ iy aralashmalar hamda standart qotishmalar analizi orqali tekshirish. Buger-Lambert-Ber qonuniga bo ʼ ysunish sohasi, miqdoriy aniqlashning quyi chegarasini va Sendel bo ʼ yicha sezgirligini aniqlash; Kompleks birikmaning tarkibiy mollar nisbati ikki xil metodda: Izomolyar seriyalar va Asmusning to ʼ g ʼ ri chiziqlar metodlari yordamida aniqlash

4 т/р Reagentning nomiBrutto formulasiСтруктура формуласи 1. 2,2,3,4-tetragidroksi-3-sulfo- 5-nitroazobenzol (TSNAB) C 12 H 9 N 3 O 9 S 371г 4 Tanlab olingan organik reagent 1-JADVAL

5 Rangi λ nm Ā 1Binafsha Ko ʻ k Yashil-ko ʻ k Ko ʻ k yashil 440 0,082 5Yashil490 0,137 6Sariq yashil540 0,178 7Sariq590 0,162 8Qizil670 0,115 9 To ʻ q qizil 750 0,061 10Infra qizil Infra qizil Ag ionini 2,2,3,4-tetragidroksi-3-sulfo-5-nitroazobenzol (TSNAB) reagent bilan optimal sharoitlarini tanlash 2-JADVAL VA 1-RASM

6 pH Ā0,0460,080,120,150,1450,1220,0950,0620, Kompleks birikma optik zichligining muhit (pH) ga bog ʻ liqligi 3-JADVAL VA 2-RASM

7 7 Optimal bufer tanlash 4-JADVAL Bufer eritma nomiBufer eritmaning tarkibipHpHĀ Kaliy gidroftalatKHC 8 H 4 O 4 4,50,100 Sitratli buferH3C6H7H2OH3C6H7H2O4,50,140 Universal buferH 3 PO 4 CH 3 COOH-H 3 BO 3 -NaOH4,50,160 Glikogol buferNH 4 CH 2 COOH4,50,060

8 8 Komponentlarni quyilish tartibini aniqlash Immobillash tartibi Ā 1 PPD-1+Me+R0,160 1 PPD-1+R+Me0,300 2 Me+R+PPD-10,240 5-JADVAL

9 9 Optik zichlikning reagent miqdoriga bog ʻ liqligi (n=5) V R ml0,511,522,53 Ā0,070,2050,2410,25 0,24 7-JADVAL VA 3-RASM

10 10 4-RASM

11 pHpH kompleks max, nm reagent max, nm С Ag , mol/l С Ag + mkg Ε Sendal bo ʻ yicha sezgirlik 4, ,970550,00, , TSNAB ning kumush bilan hosil qilingan kompleksining va reagentning spektral tavsifi 8- JADVAL

12 12 2,2,3,4-tetragidroksi-3-sulfo-5-nitroazobenzol (TSNAB) reagent uchun yarim empirik usullarida keltirilgan kvant-kimyoviy hisoblashlar 5-RASM

13 Тurli tolalar va ularga immobillangan TSNAB reagentining olingan nur qaytarish spektrlari 13 6 VA 7 -RASMLAR

14 14 Immobillangan PPD-1 tolasiga TSNAB kumush ioni bilan hosil qilgan kompleksining nur qaytarish spektrlari. 8-RASM

15 15 Kompleks birikma tarkibini Asmusning to ʻ g ʻ ri chiziqlar usulida aniqlash Kompleks birikma tarkibini Asmusning to ʻ g ʻ ri chiziqlar usulida aniqlash VA 1/A1/V 1 1/V 2 1/V 3 10,20, ,40,40,126 7,932,56, ,60,178 5,611,672, ,80,235 4,251,251, ,00,282 3, ,20,334 2,990,830, ,40,3862,590,7140,

16 16 Kompleks birikmaning tarkibini izomolyar seriyalar metodi yordamida olingan natijalar Оlingan Ag, ml Оlingan V HR, мл Bufer eritma, ml Ā 1.9,001,005,000, ,002,005,000, ,003,005,000, ,004,005,000, ,00 0, ,006,005,000, ,007,005,000, ,008,005,000, ,009,005,000,198 9-JADVAL VA 10-RASM

17 17 Geologik namunalarda kumushni sorbsion-spektrofotometrik aniqlash natijalari (P=0.95; n=5) Ag(I) Kiritildi Ag (I) Topildi x x, mg/l SSrSr 1 2,6 2,55 0,24 0,090, ,15 1,12 0,32 0,130, ,91 6,87 0,27 0,110, ,52 1,51 0,29 0,120, ,82 1,83 0,190,080, JADVAL

18 18 Kumush ionining turli usullar bilan metrologik tavsiflarini solishtirish natijalari Turli usullarC n, mkgSrSr Ekspresslik, min Adabiyot Sorbsion fotometriya *) 0,020, [16; b.] Spektrofotometriya 0,10, [68; b.] Fotometriya0,20, [25; 128-b.] 12-JADVAL

19 19 XULOSA 1.Kumush ionini sorbsion-spektrofotometrik va spektroskopik aniqlash uchun yangi organik reagent hisoblangan 2,2,3,4-tetragidroksi-3-sulfo-5-nitroazobenzol analitik reagent sifatida taklif qilindi. 2.Kumush ionini immobillangan 2,2,3,4-tetragidroksi-3-sulfo-5-nitroazobenzol yordamida aniqlashning maqbullashtirilgan sharoitlari aniqlandi. 3. Tolali polimer tashuvchilarga immobillangan reagentlar va ularning kumush ioni bilan hosil qilgan komplekslarning asmusning togri chiziqlar usuli va izomolyar seriyalar usulida 1ME: 2R ekanligi organildi va sorbsion- spektroskopiya usuli bilan tasdiqlandi Tolali polimer tashuvchilarga immobillangan reagentlar va ularning kumush ioni bilan hosil qilgan komplekslarning asmusning togri chiziqlar usuli va izomolyar seriyalar usulida 1ME: 2R ekanligi organildi va sorbsion- spektroskopiya usuli bilan tasdiqlandi Kumush ionini immobillangan organik reagentlar bilan aniqlashning sorbsion-spektroskopik usullari ishlab chiqildi va raqobatbardoshliligi ko ʻ rsatildi, olingan tajriba natijalarini boshqa mustaqil va amaliyotda keng qo ʻ llaniladigan kimyoviy, fizik-kimyoviy va boshqa usullar bilan taqqoslash orqali validatsiya o ʻ tkazildi Tavsiya etilgan usul yordamida bir qancha tabiiy va real obektlarda kumush ionining mikromiqdorlari aniqlandi

20 20