Qadimgi Misr madaniyati - презентация

1

2 Qadimgi Misr madaniyati

3

4 Qadimgi Misr Afrikaning shimoliy-sharqida, Nil daryosining quyi oqimida joylashgan qadimiy davlat.

5 Qadimgi Misr madaniyati Nil vodiysida vujudga kelib, Orta yer dengizi mamlakatlari (Falastin, Suriya, Livan, Turkiya), qisman Gretsiya va Italiya hududlariga yoyilgan va rivoj topgan.

6 Nil daryosi Uzunligi6 650 km HavzasiOʻrta Yer dengizi Suv sarfi2 830 m³/s Suv oqimi BoshlanishiViktoriya koʻli Boshlanish joyiJinja, Uganda Balandligi350 m QuyilishiOʻrta Yer dengizi Quyilish joyi Misr Balandligi0 m Joylashuvi DavlatUganda

7 Nil (arabcha: النيل annīl, inglizcha: Nile) Shimoli-sharqiy Afrikada joylashgan dunyoning eng uzun daryosi. U 6,650 km uzunlikka ega boʻlib, oʻnta davlat boʻylab oqib oʻtadi, bular Sudan, Janubiy Sudan, Burundi, Ruanda, Kongo Demokratik Respublikasi, Tanzaniya, Keniya, Efiopiya, Uganda va Misr davlatlaridir.arabchainglizchaeng uzun daryosiSudanJanubiy SudanBurundiRuanda Kongo Demokratik RespublikasiTanzaniya KeniyaEfiopiyaUganda Misr

8 «Sen buyuksan, Nil ! Sening suvlaring xudolarga va odamlarga hayot baxsh etadi».Osirisga bagishlangan qadimgi Misr madaniyatida Ramzes IV aynan shunday kuylaydi va aytish mumkinki, ushbu misralar mamlakat tarixi va madaniyatining mohiyatini yorqin aks ettiradi. Zotan, Gerodot ota mazmundor va ta'sirli šilib aytganidek, Misr – Nilning in'omi. Bu daryo Efiopiya toglaridan tushib, orta Yer dengiziga yetib kelguncha yuzlab kilometr Afrika qumliklari oralab oziga yol ochib boradi. Nilning ikkala qirgogida hayot qaynaydi. Odamlar Nilni ilohiylashtiradilar, unga siginadilar.Nil va uning atrofidagi hosildor yerni misrliklar dunyoda hamma narsadan yaxshi koradigan,ozlarining san'at asarlarida aks ettirishni sevadigan gulga – nilufarga oxshatishgan.

9 Qadimgi Misr tarixi

10 Uzoq davom etgan Misr tarixida bir-biriga qarama-qarshi ikki an'ana: markazdan qochuvchi va markazga intiluvchi kuchlarning birgalikda mavjud bolganligini, qarama-qarshiliklar birligi va kurashining oziga xos korinishini kuzatish mumkin. Tadqiqotchi olimlarning ta'kidlashlaricha, Misr tarixining eng qadimgi davri turfa xillikdan birlik sari harakat bilan xarakterlanadi. Hali yozma hujjatlar paydo bolishidan oldin butun mintaqa qishloq xojalik hududlariga bolingan edi. Keyingi barcha voqealarda bu hududlar ancha faol rol oynaydi: ular muxtoriyatga intiladilar, ayni paytda, guruhlarga – konfederatsiyaga birlashish an'analarini ham namoyish etadilar. Shu tariqa mil. avv yilga yaqin, yozma tarix paydo bolishi arafasida ikkita konfederatsiya, ikki raqobatlashuvchi podsholik paydo boladi: biri shimolda –Nil daryosi suvi dengizga quyilishidan oldin uni tarmoqlarga ajratuvchi bahaybat Deltada; ikkinchisi janubda – daryo boylab joylashgan tor yerda. Taniqli fransuz olimi A. More ta'kilaganidek, tabiatning ozi ikkita Misrni yaratgan – orta Yer dengizi boyida va Afrikada. Bu bolinish Misr tarixi uchun juda muhim va har doim hal šiluvchi omillardan biri bolib qoladi. Gap shundaki, bu ikki mintaqa geografik va tarixiy sharoitlari boyicha bir-biridan farq qiladi: orta Yer dengiziga intilgan shimol dengiz boyida joylashgan boshqa buyuk madaniyatlar bilan ochiq muloqotda bolgan; Afrika qit'asiga intilgan janub esa, boshqa madaniyatlar uchun yopiq bolgan va koproq shu qit'a sivilizasiyasiga jalb qilingan.

11 Misr tarixi odatda uchta yirik davrga – qadimgi, orta va yangi podsholiklarga bolinadi.

12 Dastlabki kalendar qadimgi Misrda yaratilgan. Misrliklar oz hayotini Nil daryosisiz tasavvur etisha olmaganlar. Nil daryosining suvi ular uchun hayot- mamot masalasi edi. Ayni paytda ular uchun Nil daryosi suvining qachon toshishi vaqtini bilish ham nihoyatda muhimahamiyatga ega bolgan. Misrliklar Nil daryosining keyingi toshqiniga qadar kanallarni tozalab, togonlarni tuzatib qoyishlari kerak edi. Kundalik kuzatuv daryoning yanagi toshqiniga qadar oradan 365 kun otishini korsatgan. Shu tufayli misrliklar 365 kunni 30 kunlik qilib, 12 oyga bolganlar. Qolgan besh kunni yil oxiiiga qo'shimcha sifatida joylashtirganlar. Shu tariqa ilk kalendar vujudga kelgan. Misr kalendari

13

14 Tabaqalanish

15 Qadimgi Misr xudolari Qadimgi Misr xudolari va ma'budalari murakkab va mavjud bo'lgan narsalar edi. Madaniyat rivojlanganidek, xudolarning aksariyati va ular namoyon etgan narsalari ham shunday edi. Mana, qadimgi Misrning taniqli xudolari va ma'budalari.

16

17 Anubis - marhumlar va mumiyolanganlar xudosi Anubis, o'lim va embalmingning Misrdagi cho'qqilarni boshqaradigan xuddi va nepuslar tomonidan Osirisning o'g'li, deb aytiladi, garchi uning otasining ayrim afsonalarida bo'lsa ham. Bu Anubisning o'lganlarning ruhlarini tortish va ular jahannamga kirishga loyiqmi yoki yo'qligini aniqlashdir. Uning vazifalari doirasida u yo'qolgan qalb va etimning homiysi.jahannamga

18 Bast - mushuk ma'budasi Bastet ma'budasi bronza haykalchalari, mushuk yoki mushuk boshli ayol kabi. Misrda mushuklar ko'pincha xudolarga sig'inishgan, Bast eng sharafli shahvat xudolari bo'lgan. Shuningdek, Bastet ismli jinsiy aloqa va fertillik xudosi edi. Aslida, u sher kabi tasvirlangan edi, lekin ba'zida uning yonida mushukchalar bilan tasvirlangan, chunki unda tug'ilishning ma'budasi sifatida uning roliga hurmat ko'rsatildi.

19 Geb -yer xudosi Geb tasvirlanishi, devor bo'yoqlarining detallari, Baenentyu maqbarasi, Bahariya Oasis, Misr, Misr sivilizatsiyasi, Sait davri, XXVI Qadimgi Misr dinida Geb yerning xudosi sifatida tanilgan va Misrning birinchi shohidir. U tez-tez osmon ma'budasi, yong'oq ostida yotgan holda tasvirlangan. Yerning xudosi sifatida o'z rolida, u fertillik xudosi. O'simliklar uning tanasida o'sadi, o'lganlar uning ichida qamoqda, zilzilalar uning kulgisidir. U er yuzidagi xudodan ko'proq - aslida u erdagi barcha narsalarning xudosi.

20 Xatxor - musiqa, gozallik va sevgi ilohasi Misrliklar Ra'ning xotini Xatrorga hurmat-ehtirom ko'rsatishdi. Misr dini, Xathor, ayollik, sevgi va onalik quvonchini o'zida mujassam etgan xudosiz ma'buda edi. Urug'likning ramzi bo'lish bilan bir qatorda u yer osti dunyosining ma'budasi sifatida tanilgan va u G'arbga yangi kelganini mamnuniyat bilan qabul qilgan.

21 Isis -ona ma'budasi Isis ko'pincha qanotlari yoyilganligi bilan tasvirlanadi. Foto kredit: Dastlab mozorli ma'buda, Isis Osirisning sevgilisi edi. O'limidan so'ng, u sehr-joduidan uni tiriltirish uchun foydalangan. Isis, Misrning eng qudratli xudolaridan biri bo'lgan Horusning onasi sifatida uning roli uchun faxrlanadi. U ham Misrning har bir bayrami va oxir-Misrning ilohiy onasi edi.

22 Osiris -misr xudolari shohi Osiris taxtda, o'lik kitobida ko'rsatilgandek, tana papirusida. Osiris yerning va osmonning o'g'li va Isisning suyuklisi edi. U insoniyatga sivilizatsiya sirlarini o'rgatadigan xudodir. Bugungi kunda u ayrim yahudiylar tomonidan mag'rurlik va hosilning xudosi sifatida sharaflanadi.

23 Ma'at - haqiqat va adolat ilohasi Maat - haqiqat va adolatn xudosi. U Thoth bilan turmush qurgan va quyosh xudosi Raning qizi. Haqiqatdan tashqari u uyg'unlik, muvozanat va ilohiy tartibni aks ettiradi. Misr afsonalarida, koinotning yaratilishidan so'ng qadam bosgan va betartiblik va buzuqlik o'rtasida uyg'unlikni keltiradigan Ma'atdir.

24 Amon Ra - quyosh xudosi Ra Misr mifologiyasida muhim rol o'ynadi. Ra osmonning hokimi edi. U quyosh xudosi, nurni keltiradigan va fir'avnlarga homiy bo'lgan. Afsonaga ko'ra, quyosh osmonlar bo'ylab sayohat qiladi, Ra esa aravasini osmondan boshqaradi. Aslida, u faqat quyoshning quyoshi bilan bog'liq bo'lsa-da, vaqt o'tgan sayin Ra RaI kun bo'yi aloqada bo'ldi.

25 Toton - Oy, donishmandlik va tabobat xudosi Thot ("Toth", "goth" dan ko'ra "ikki" bilan qofiyalangan) qadimgi Misr dinlari va ibodatning eng muhim xudolaridan biri bo'lgan. Ra, uni la'natlagan Ra ismli til sifatida tanilgan va tez-tez Ra uchun nomzod edi.Ra Ba'zi manbalarda Ra'ning o'g'li bo'lishiga qaramay, Thoth sehrli tilning kuchi yordamida o'zini yaratishga muvaffaq bo'lgan nazariya ham mavjud. U sehrgarning yaratuvchisi va xudolar xabarchisi sifatida tanilgan. Shuningdek, ba'zi bir hikoyalarda, shuningdek, ilohiy yozuvlarni saqlovchi, xudolarga maslahat beruvchi va tortishuvlarda vositachi sifatida ham ta'riflangan.

26 Taweret -tugilish xudosi Taweret tug'ish va tug'ishning Misr xudosi edi, biroq u bir muddat jin urgan. Hippopotomus bilan aloqador bo'lgan Taweret, ayollarni mehnat va yangi tug'ilgan chaqaloqlarni kuzatib turadigan va himoya qilgan ma'buddir.

27 Qadimgi Misr tarixini davrlashtirish Qadimgi Misr tarixi bu er.avv. IV ming yillikning II yarmidan davlat va sinfiy jamiyatni paydo bo`lishidan er.avv. VI asr da Misrning Ahmoniylar davlatiga qo`shib olingan davrigacha bo`lgan davrni o`z ichiga oladi. Qadimgi Misr tarixi quyidagi davrlarga bo`linadi:

28 1. Sulolalargacha bo`lgan birinchi davr (er.avv. IV ming yillikning I yarmi) urug'chilik munosabatlari yemirilishining boshlanishi. 2. Sulolalargacha bo`lgan II davr yoki Gerzey davri (er.avv. V ming yillikning II yarmi) Ijtimoiy tengsizlikning paydo bo`lishi, ilk sug'orish inshootlarining paydo bo`lishi, ilk nom birlashmalarining tashkil topishi. Davr oxirida Yuqori va Quyi Misr davlatlarining paydo bo`lishi. 3. Ilk podsholik I-II umummisr sulolalarining boshqaruvi. Yagona umummisr davlatlarining paydo bo`lishi. (er.avv. XXXI-XXIX asrlar). 4. Qadimgi podsholik davri III-IV sulolalar hukmronligi (er.avv. XVIII-XIII asrlar). 5. O`tish davri. (VII-VIII sulolalar, XXIII-XXI ). Yagona Misr davlatining nomlarga parchalanishi. 6. O`rta podsholik davrida markazlashgan Misr davlatining tiklanishi. X- XIII sulolalar boshqaruvi (XXI-XVIII sulolalar). 7. II O`tish davri (XIV-XVI sulolalar.) XVIII asr oxiri – XVI asr boshlari) Misrning zaiflashuvi. 8. Yangi podsholik davri. XVIII-XX sulolalar hukmronligi. (er.avv. XVI- XI asrlar) Misr jahon davlatining paydo bo`lishi. 9.III o`tish davri. (XXI sulola XI-X asrlar) Misrning tushkunligi. 10. So`nggi podsholik. Misr chet elliklar hukmronligi ostida (XXII-XXV sulolalar er.avv. XI- VIII asrlar) Misrning Sais (XXVI ) sulolasi davrida tiklanishi. (er.avv. VII-VI asrlar). 11. Misrning Eron tomonidan bosib olinishi va Eron davlatiga qo`shib olinishi (XVII- XXX sulolalar, er.avv. VI-IV asrlar).

29 VIII. Yunon-Rim davri 332 (eramizdan avvval) – 638 yillar VII. Eronliklar hukmdorligi davri 27-suloladan 30-sulolagacha yillar (eramizdan avval) VI. Misrliklarning songgi davri 25 va 26-sulolalar yillar (eramizdan avval) V. Yangi podsholik davri 18-suloladan 24-sulolagacha yillar (eramizdan avval ) IV. Giksoslar hukmdorligi davri 14-suloladan 17-sulolagacha yillar (eramizdan avval) III. Orta podsholik davri 11-suloladan 13-sulolagacha yillar (eramizdan avval) II. Qadimgi podsholik davri 3-suloladai to 10-sulolagacha yillar (eramizdan avval) I. Arxaika davri 1- va 2-sulolalar yillar (eramizdan avval )

30 Misr malikasi- Kleopatra

31 Kleopatra ellinistik Misrning oxirgi malikasi edi, va u oziga xos maftunkorlik, qopollik, shuratparastlik, yettita tilni bilishi, va xilma-xil kitoblar muallifi – olchash dasturidan kosmetologiyagacha bolganligi bilan ajralib turardi. Kleopatra hayoti afsonalar va kopgina sirlar bilan tola. Malumki, ozining siyosiy maqsadi sifatida malika Misrni rimliklar tomonidan qulga aylantirish siyosatidan himoya qilish deb bilardi. Shu yoki boshqa sabab bilan uning ismi mangulikda, hamda Yuliy Sezar va Mark Antoniy bilan boglanib qoldi. Aynan shu munosabatlar asosida adabiy va kinematografik asarlar bayon etilgan. Olim malikani Aksium ostida uning askarlari zabt etilishi vaqtida kutib oldi, tarixiy malumotlarga kora, u asira bolish sharmandaligidan ozini qutqarish uchun ilon zaharini ichgan. Bu hol m.a 30 yillarning avgustida sodir bolgan. Kleopatra 18 yoshga tolganida, uning boshqaruvi vaqti kelib qoldi, va u akasi Ptolemeyga turmushga chiqishga majbur boldi, akasi atigi 9 yoshda edi. Ayol taxtda otirib, mustaqil ravishda boshqarishi mumkin emas deb hisoblanar edi. Kleopatra va Ptolemey boshqaruvi 4 yil davom etdi. Osha vaqtda malika ozining Yuliy Sezar bilan uyushmasi ustida ishlar edi. Kichik ukasi opasining harakatidan jahli chiqib, isyon kotardi va unda maglub bolib, natijada, Nil daryosida chokib ketdi. Rimdan mustaqil bolishga Kleopatra erishdi, bunda u oz maftunkorligi va gozalligi bilan buyuk hukmdorlar: Sezar va Antoniyni maftun qilgandi. Bu munosabat Misrga mustaqillikni 20 yil mobaynida his qilishga imkon berdi..

32 Kleopatraning ikkita taniqli erlaridan merosxorlar qoldi: Yuliy Sezardan ogil Sezarion, Mark Antoniyodan – Kleopatra Selena va Ptolemey II Filadelf. Misrning gullab yashnashi malikaga oz mehmonlarini bayramlarda qul tashuvchilar va oltin tasmali otlar bilan birgalikda palankinlar sovga qilishga imkon berardi. Tarixchi Plutarx aytishicha, Kleopatra ozini qimmatbaho gilamlarga orab, rimlik Sezarga ozini taqdim etgan. Mark Antoniy bilan birinchi uchrashuvlarni Kleopatra inkor etgan. Buning sababi havaskorni qiziqtirishgina emas, balki oz tashrif buyurishi bilan: u Antoniyning oldiga roza gulbarlari bilan sepilgan, qizil yelkanli kemada kelishni xohlardi, va shu bilan lol qoldirmoqchi edi. Mark, kema qurilishi bitqazilishigacha kutishi lozim edi. Kleopatraning boyligi va tejamsizligi haqida afsonalar yurardi. Qadimgi faylasuflarning aytishlaricha, malikada faylasuflik toshi – metalni oltinga aylantiruvchi tosh bor bolgan. Kleopatra amaliy kosmetologiya bilan shugullanardi. Osha zamonalardagi shifokorning aytishicha, u Sezarga soch tokilishidan yordam berardi, oz qoli bilan u uchun maxsus malham dori va aralashmalarni tayyorlab berardi. Olim malikani Oktabian qorovullari himoya qilib turgan vaqtda kutib oldi. Uning oldiga makkorlik bilan bir dehqon, qolida bir savat bilan kirib olgan. Aynan osha savatda kobra bolgan. Boshqa variantga binoan, zahar uning berilishidan bir necha vaqt oldin tayyorlangan. U soch uchun taqinchoqning boshchasida saqlangan. Kleopatra va Mark Antoniy birgalikda kurashayotgan paytda, birga olishga soz berganlar. Malika olimidan keyin, Mark qilich ustiga ozini tashlagan. Zamonaviy texnologiyalar olimlarga Kleopatraning haqiqiy korinishini tiklashga imkon yaratgan, va uni siz eng zor tarixiy filmlarda korishingiz mumkin. Olimlarning fikrlariga kora, misrlik hukmdor ayolni chiroyli deb atash qiyin. Lekin bu fikrni gozalning hayoti inkor etdi.

33 Qadimgi Misr yozuvi Qadimgi Misrda yozuv miloddan avvalgi IV-III ming yillik tutashgan joyda paydo bo'lgan. Qadimgi Misr yozuvi qabrlar va piramidalar devorlarida tasvirlar va matnlar shaklida aks ettirilgan. Misr yozuvlari sirlarini barqaror saqlagan. Maslahat qadimiy yozuv Misr 1799 yilda Iskandariya yaqinidagi Rozetta shahrida topilgan Rosetta toshiga aylandi. Balandligi 1,2 m, eni taxminan 1 m va qalinligi 30 sm bo'lgan 760 kg vaznli plitaning bo'lagiga uchta bir xil matnlar qo'yilgan. turli tillarda Qadimgi Misr yozuvi. Yuqori qismida 14 satrda qadimgi Misr iyerogliflari, toshning o'rtasida 34 satr demotik yozuv bilan band bo'lgan, pastki qismida esa 14 satr qadimgi yunon tilida. Topilma qadimgi Misr yozuvlari tarixini tadqiq qilish uchun boshlang'ich nuqtaga aylandi yildan beri tilshunoslar qabrlar devorlaridagi yozuvlarni ochib berishga muvaffaq bo'lishdi.qadimiy yozuvturli tillarda

34 Qadimgi Misr yozuvi: iyerogliflar Misrliklar yozuvni donolik xudosi Tot ixtiro qilgan deb hisoblashgan. "Ilohiy so'z" ieroglif shaklida uzatilgan. Ieroglif tushunchasi yunoncha ieros (muqaddas) va glifodan kelib chiqqan. (Yozuv). Tadqiqotchilar-Misrshunoslar "muqaddas xat" ga fonetik belgilar qo'shilgan holda tasviriy yozuv deb ta'rif berishdi. Ierogliflar chapdan o'ngga ustunlar bilan yozilgan. Ieroglif belgilar toshlarga o'yilgan, teriga o'yilgan, cho'tka bilan papirusga surilgan. Ieroglif harflar eramizning IV asrigacha qabrlarda va diniy maqsadlarda ishlatilgan.

35

36 Qadimgi Misr va yozuv tarixi: Ieratik belgilar Qadimgi Misrda yozuv tarixida iyeroglif yozuv ieratik bilan bir vaqtda mavjud bo'lgan. Ushbu tur qadimiydir misr yozuvi, keyinchalik demotik yozuv kabi, yozma yozuv edi. Yozish uchun papirus, charm, loy parchalari, matolar, yog'och ishlatilgan. Belgilar siyoh bilan qilingan. Ieratik belgilar qadimgi Misr ruhoniylari tomonidan iqtisodiy hujjatlar va adabiy risolalar yozish uchun ishlatilgan. "Ieratik" harfi eramizning III asrigacha mavjud bo'lgan. va yozish uslubi bilan ajralib turardi: o'ngdan chapga.misr yozuvi

37 Qadimgi Misr va yozuv tarixi: ideogrammalar Qadimgi Misr madaniyatini tahlil qilar ekanmiz, ushbu sivilizatsiya yozuvining ba'zi jihatlarini ko'rib chiqamiz. Qadimgi misrliklar tili semitik ildizlarga ega, bir qator Afrika tillarining elementlarini o'z ichiga oladi. Qadimgi Misr tili afroosiyo yoki hamito-semit guruhiga mansub. Ushbu guruhning ota-ona tili miloddan avvalgi VII ming yillikda Afrikada ham, Yaqin Sharqda ham gaplashdi. Misrdagi eng qadimgi yozuv tizimlari ideografik (yunon tilidan) bo'lgan. g'oya - g'oya va grafo - yozuv). Qadimgi Misrda ideogrammalar bo'lgan, ular orasida biz misol sifatida quyidagilarni ajratib ko'rsatdik, shu jumladan ularning ekvivalentlarini ingliz tili:ingliz tili

38

39 Ideogramlarning prototiplari ko'pincha piktogrammalar edi (majoziy yozuv, lotincha. piktus - bo'yalgan va grafo - yozuv). Piktogrammalar deyarli hamma narsada ishlatilgan Qadimgi dunyo... Aslida, piktogrammalar rasmlardagi harflardir. Shu sababli, ko'plab ideogramlar ramziy ma'noga ega, ya'ni ba'zi bir ob'ektlarni xuddi ularni nusxalash kabi eslatadi. Grafik yozuv individual tushunchalarni ta'kidlamasdan, butun g'oyani anglatadi. Hatto juda kichik piktogrammalar ham zamonaviy jumlaga o'xshab semantik to'liqlikka ega. Biroq, piktogrammalarda qat'iy qoidalar tizimi mavjud emas va ular hatto bitta madaniyat muhitida ham noaniq qabul qilinishi mumkin. Aslida, ramziylik piktografiya uchun odatiy emas, shuning uchun individual rasmlarni odamlar tomonidan aniq o'qilishi mumkin turli madaniyatlar... Birinchi piktogrammalar juda erta tarixga - miloddan avvalgi 40 ming yillarga to'g'ri keladi. e. Ierogliflarga kelsak, ular keyinchalik paydo bo'lgan. Ierogliflar (yunon tilidan olingan). ieroslar– muqaddas va glif – o'yilgan narsa (masalan, toshda) avval Misr yozuvining belgilariga, so'ngra chizmalarga oid boshqa belgilarga ishlatilgan. Ular miloddan avvalgi 4-asr oxiri - 3-ming yillik boshlarida qo'llanilgan qadimgi Misr yozuvi shakllanishining dastlabki bosqichida ramziy ma'noga ega edi. e. III-IV asrlarga qadar. n. e., qadimgi Misr tili (afrasiyaliklar oilasining alohida tarmog'i) undan kelib chiqqan kopt tili bilan almashtirilganda.Qadimgi dunyoturli madaniyatlar

40 Qadimgi Misr sanati Nilning aholisi, moddiy resurslari va Misrning siyosiy qudrati memorchilik va tasviriy san`atning gullab yashnashiga sabab boldi. Memorchilik va tasviriy san`at sekin –asta mavjud tuzumni, uning davlatchiligini va ma'naviy qadriyatlarini mafkuraviy oqlashga xizmat qila boshladi. Misr memorchiligi, haykaltaroshligi va rel`yef san'atida badiiy vosita va bosh maqsadlarni asosiy arsenalini shakllantirdi. San'atning diniy e`tiqodga ota qaramligi yaqqol seziladi. Er. avv.III ming yillikdayoq Misr san'atining yetakchi yo`nalishlari bolgan xudo va fir`avnlarning cheksiz qudrati g`oyasini tashkil etish shakllandi. Bu g`oyalar piramida va ibodatxonalar, ulkan haykallarda oz aksini topdi.piramida va ibodatxonalar

41

42 Me'morchilikda xudo fir'avn piramida-qabrlari, ibodatxonalar qurish ustivor ahamiyat kasb etdi. Sog`onalarning ikki xili: yer usti sog`onalari (VI sulola piramidalari) va qoyaga o`yilgan sog`onalar (yangi podsholik davrida) keng tarqaldi. Piramida va sog`onalar qurish uchun I-II sulola fir'avnlari dafn qilingan mastabalar namuna bolib xizmat qildi. III sulola fir'anvni Joser uchun balandligi 60 m bolgan zinapoyasimon ilk piramida mastaba ornida qurildi. Bu kichrayib borayotgan olti ustma-ust qo`yilgan mastaba edi. IV sulola fir'avni Xufu piramidasi (146,6 m balandligi, uzunligi 233 m, maydon hajmi 54 ming.kv.m, 2 tonna 2,3 mln. tosh), Xafra piramidasi (balandligi 140 m, uzunligi asosi 220 m), Xafradan keyin piramidalar kichik hajmda qurila boshlandi. Ibodatxonalar qurilishi ozgacha me'morchilik shaklida boldi. Karnak va Luksorda Amon-Raga bag`ishlab ibodatxonalar qurildi. Bu ibodatxonalar xarobalari bizgacha yetib kelgan. Ular juda baxaybat hajmda, atrof manzaraga qoshilib ketgan, hashamatli bezalgan edi. Ularda yuzlab keng xonalar, katta hovlilar, xudolarning ulug`vor haykallari, sfinks, pilonlar va alleyalar mavjud. Karnak ibodatxonasida kolonna zali 5,5 ming kv.metr bolib, 134 kolonna bor. 12 markaziy kolonnaning balandligi 21 m, 10 m. aylanasi 15 m. Har qaysi kolonnaning yuqori maydonida yuz kishini joylashtirish mumkin. Ibodatxonada 500 ta toshdan, 17 ming jez haykal va haykalchalar mavjud bolgan qadimda yashirib qoyilgan joydan topilgan.

43

44

45 Misr ehromlari Misr piramidalari - Misrda joylashgan piramida shaklidagi qadimiy tuzilmalar hisoblanadi yil noyabr oyidan boshlab piramidalar soni 118 tadan 138 talar orasida. Piramidalarning aksariyati Qadimgi qirollik va Orta qirollikning firʼavn va ularning xotinlari uchun bunyod etilgan. Eng mashhur Misr piramidalari Giza shahrida joylashgan. Ularning eng kattasi Keops piramidasi bolib, bu piramida dunyoning yetti mojizasi hisoblanadi.

46

47 Mumiyolash

48 Momiyolashdan asosiy maqsad tanani u dunyodagi hayot uchun saqlashdir. Agar tana halok bolsa, uning ruhi «Ka» ham nobud boladi. Oilaning imkoniyatiga qarab momiyolashning har xil usullari mavjud bolgan. Eng yaxshi va lekin eng qimmat usul tanadan uning barcha ichki a'zolarini olishni talab etgan. Ularni yaxshilab quritish va orab, «kanopa» deb atalgan idishlarga solib qoyish kerak bolgan. Song bosh miya olingan. Yurak esa alohida momiyolangan va qaytadan tanaga qoyilgan. Chunki bu a'zo (bosh miya emas) aql manbai deb baholangan. Tana 90 kun mobaynida oyuvchi natriy eritmasiga solib qoyilgan. Shundan song unga hayot korininishini berish maqsadida yuz terisi orasiga mohirlik bilan yostiqchalar qoyilgan. Keyin tananing hammasini surp bilan orashgan. Shohlarni yoki muhim shaxslarni momiyolaganda, ularning qimmatbaho oltin-kumush buyumlarini belbog orasiga yashirganlar.

49

50

51 Lekin maqbara ogrilari jasad bezatilgan xazinani olish maqsadida momiyolangan tanani yalangochlaganlar. Momiyolangan tanani oltin plastinka bilan qoplangan yogoch tobutga solganlar. Xosh, bularni biz qaerdan bilamiz? Agarda mashhur Tutanxamon maqbarasi boyicha fikr yuritadigan bolsak (bizga ma'lum bolgan fir'avnlarning dafnlari ichida ogirlanmay topilgan yagona maqbaradir), undagi tobut juda chuqur (uchtasi ustma-ust qoyilgan) va toza oltindan ishlangan. Bunday momiyolash odati podsholik uchungina bolib, ayniqsa u yangi podsholik davrida Nubiy mamlakatidan koplab oltin olib kelish vaqtida avj olgan

52

53 Sarkofa g

54 Sarkofag (yun. goʻshtni yutuvchi), sarqofa tobut turlaridan biri. Asosan, tosh, marmar, yogʻochdan toʻgʻri toʻrtburchak, baʼzan qayiqsimon qopqoqli qilib yasalgan. Sarkofagga jasad qoʻyish Qad. Misrda firʼavnlar sulolasi davri (mil. av. 3ming yillik)da keng rasm boʻlib, Suriya, Finikiya orqali Sharqqa, shuningdek, Gretsiya va Rimga tarqalgan. Markaziy va Sharqiy Oltoydagi qad. skif qoʻrgʻonlarini ochish jarayonida yogʻoch gʻoʻladan oʻyib ishlangan Sarkofaglar topilgan. Sarkofagga koʻpincha jasad moʻmiyolab qoʻyilgan. Amir Temur jasadi ham Sarkofagga solingan (bu Samarqanddagi Oʻzbekiston xalqlari madaniyati va sanʼati tarixi muzeyida saqlanmoqda). Sarkofaglar oʻzining badiiy bezak va suratlari, shuningdek, har xil qad. yozuvlari bilan sanʼat hamda epigrafika yodgorligi sanaladi.

55

56

57

58 Etiboringiz uchun rahmat