TALIM SOHASIDA DAVLAT SIYOSATINING ASOSIY TAMOYILLARI REJA: 1. TA'LIM SOHASIDAGI ISLOHOTLAR, MODERNIZATSIYALASH VA INTEGRATSIYALASH JARAYONLARI. 2. TA'LIMNI. - презентация

1 TALIM SOHASIDA DAVLAT SIYOSATINING ASOSIY TAMOYILLARI REJA: 1. TA'LIM SOHASIDAGI ISLOHOTLAR, MODERNIZATSIYALASH VA INTEGRATSIYALASH JARAYONLARI. 2. TA'LIMNI KELAJAKDA YANGI BOSQICHGA KOTARISH MASALASI. 3. UZLUKSIZ TA'LIM TIZIMINING ORNI VA AHAMIYATI

2 Global ozgarishlar davrida ta'lim-tarbiyaga extiyoj ortib boradi. Chunki hayot ozgarish sur'atlari tezlashadi. Bu bir tomondan, turli xalqlar hayot soxalarida imkoniyat doirasida umumiy jihatlarni, qulayliklarni yaratib bersa, ikkinchi tomondan axborot makoni kengayadi. Turli maqsad va manfaatlarga yonaltirilgan har xil goya, qarashlar, uni targibot qilish texnologiyalari ijtimoiy ong va tafakkuriga ta'sir korsatish maqsadida jozibadorligini oshirgan xolda samaradorlikka erishish uchun harakat qiladi. Ta'lim-tarbiyaning sovetcha modeli ornida yangi, ya'ni hozirgi zamonda ta'lim-tarbiya soxasida dunyoda erishilgan yutuqlarga, axborot kommunikatsiya tizimi, pedagogik texnologiyalarni joriy etgan xolda ta'limni amalga oshirishga, ta'lim soxasiga yangi innovatsiyalarni joriy etishga davlat siyosati darajasida e'tibor berilmokda. Uning yutuqlarini esa dunyo e'tirof etmoqda. Masalan, ta'lim sohasida innovatsiyalarni joriy etishga boyicha Ozbekiston Respublikasini ikkinchi orinni olganligi ham bunga dalildir

3 Mustaqillik yillarida Ta'lim togrisidagi Qonun 2, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi qabul qilindi 3, Kadrlar tayyorlash milliy modeli ishlab chiqilib, yangicha dunyoqarash, goya va mafkuralar xilma-xilligiga asoslangani shaxsning ta'lim darajasi va salohiyatini oshirishga, mustaqil fikrlaydigan, ijodiy yondoshuv madaniyatiga ega bolgan, yangi avlod kadrlarini tayyorlash ta'lim-tarbiya soxasida muhim orin totadi. Bu borada e'tibor berilishi zarur bolgan vazifalar sifatida qoyidagilarni aytib otish mumkin. Birinchidan,mamlakatimizda demokratik jamiyat korish vazifalarini amalga oshirishda ta'lim-tarbiyani tubdan isloh etish va uni modernizatsiyalashtirish muhim rol uynaydi. Ikkinchidan, globallashuv davrida oqituvchining pedagogik jarayondagi asosiy vazifalari ozgaradi. Uni boshqaruvchanlik faoliyatiga yangicha talablar quyiladi. Boshqarish - bu yonaltirish, vazifa quyish, organish, yordam berish va qollab-quvvatlashni hamda maslaxat berish, rahbarlik qilish, kuzatish, talab qilish, korsatma berishlari oz ichiga oladi. Ta'lim-tarbiyada donishmand va motafakkirlarning, xalqimizning milliy ma'naviy qadriyatlariga tayanish muhim ahamiyaiga ega. Uchinchidan, ta'lim-tarbiya jaryonidagi ozgarishlar tinglovchilar yoshlar oldiga ham muhim vazifa kuyadi. Ular izlash, keraqli bilimlarni mustaqil kidirib topish, axborot toplash va ularni ishlata bilishlari bilan bogliq.

4 Umuman olganda globallashuv davrida ta'lim-tarbiya jarayoni zamon kuyayotgan talablarga javob berishi, undan orqada kolmasligi muhim ahamiyatga ega. Bu mamlakatimizda belgilangan demokratik jamiyat qorish vazifalarini amalga oshirishda xal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Ta'lim soxasidagi yutuqlar taraqqiyotning kaliti bolsa, tarbiya soxasidagi oziga xoslik Ozbekistonni mustaqil taraqqiyot yolidan rivojlanishini kafolatlab beradi.

5 Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili dasturidan yoshlarimizni soglom va barkamol etib tarbiyalash masalasi alohida orin egallashi tabiiydir. Bu borada farzandlarimiz uchun zarur sharoitlar yaratish, yangi-yangi ta'lim-tarbiya, madaniyat, san'at va sport maskanlarini barpo etish, yosh oilalar uchun oy-joylar qurish, yoshlarni ish bilan ta'minlash, ularni tadbirkorlik sohasiga keng jalb etish boyicha boshlangan ishlarimizni yangi yuksak bosqichga kotaramiz. Biz ta'lim va tarbiya tizimining barcha buginlari faoliyatini bugungi zamon talablari asosida takomillashtirishni ozimizning birinchi darajali vazifamiz deb bilamiz 4 deb alohida ta'kidladilar. Davlatimiz rahbari Sh.Mirziyoev ozining Tanqidiy tahlil, qat'iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bolishi kerak asarida ta'lim va ilm-fan, davlatning yoshlarga doir siyosatini amalga oshirish, ta'limning yangi, zamonaviy usullarini, jumladan, axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish sohasidagi ishlar axvoli Tanqidiy tahlil qilib, bir qator vazifalarni amalga oshirishga e'tibor qaratdilar.

6 Birinchi vazifa - maktabgacha ta'lim soxasida. Ochiq tan olishimiz kerak, biz bu muhim soxadagi ishlarni e'tibordan chetda qoldirdik. Ushbu soxada bolalarni kamrab olish 27 foizni tashkil etadi. Tasdiklangan dasturga kora, bu yonalishda 2 ming 200 ta muassasaning moddiy-texnik bazasi mustahkamlanadi. Shuningdek, tajribali pedagog va mutaxassislarni jalb etgan xolda, oquv reja va dasturlarini tubdan qayta korib chiqish zarur. Oldimizda yoshlarga tarbiya berish, psixologiya va boshqa turli soxalarda kadrlarni tayyorlash va qayta tayyorlash boyicha murakkab vazifalar turibdi. Ikkinchi vazifa - umumta'lim maktablari, litsey va kasb-xunar kollejlari, shuningdek, oliy oquv yurtlaridagi oqitish sifati bilan bogliq. Zamonaviy oquv reja va uslublarini joriy etish talab darajasida emas. Bolalar va yoshlarga maxsus fanlar, mamlakatimiz va jaxon sivilizatsiyasi tarixini, xorijiy tillarni va zamonaviy kompyuter dasturlarini chuqur orgatish vazifalari xali sifatli va toliq xolda yechilgani yoq. Yana bir muammoni xal etish ham ota muhim xisoblanadi: bu - pedagoglar va professor-oqituvchilar tarkibining professional darajasi, ularning maxsus bilimlaridir. Bu borada ta'lim olish, ma'naviy- ma'rifiy kamolot masalalari va haqiqiy qadriyatlarni shakllantirish jarayonlariga faol kumak beradigan muhitni yaratish zarur.

7 Uchinchi vazifa - ta'lim muassasalarini, eng avvalo, kasb-hunar kollejlarini oqilona joylashtirishni, shuningdek, iqtisodiyot, ijtimoiy soxa va har bir xududning zarur mutaxassislarga bolgan talabini togri aniqlashni tanqidiy tahlil qilishdir. Tortinchi vazifa - nafaqat akademik ilm-fanni, balki oliy oquv yurtlaridagi ilm-fanni yanada rivojlantirish. Bu orinda ikkita asosiy vazifani xal etish zarur: birinchi - ilmiy muassasalarning moddiy-texnik bazasini ilgor xorijiy markazlar darajasida va olimlar talablariga muvofik sezilarli ravishda mustahkamlash kerak. Bunda, albatta, davlatning extiyojlari va uning maqsadli vazifalari inobatga olinishi shart; ikkinchi - akademiklarni har taraflama qollab-quvvatlash, jumladan, moddiy ragbatlantirish boyicha aniq chora-tadbirlarni ishlab chiqish va amalga oshirish. Beshinchi vazifa - kitoblarni chop etish va tarqatishdagi muammolarni xal qilishdir. Bu orinda gap, eng avvalo, yoshlar va aholi ortasida mamlakatimizning boy tarixini, uning betakror madaniyati va milliy qadriyatlarini keng targib qilish, jaxon ilm-fani va adabiyoti yutuqlarini yetkazish uchun zarur muhit va shart-sharoit yaratish haqida bormoqda.

8 Bu borada zamonaviy kompyuter texnologiyalari va ayniqsa, internet tizimi bizdan ancha ildamlab ketganini ham inobatga olish zarur. Ana shu vazifani xal etishda turli darsliklarni yaratish, ularni chop etish va moliyalashtirish masalalarida idoralar ortasidagi ozaro kelishmovchilik, afsuski, jiddiy tusik bolmoqda. Shu orinda hammamiz uchun ayni paytda juda muhim ahamiyatga ega bolgan masala, ya'ni kitobxonlikni keng yoyish va yoshlarimizning kitobga bolgan muxabbatini, ularning ma'naviy immunitetini yanada oshirishga qaratilgan ishlarimizni yangi bosqichga olib chiqish vazifasi turibdi

9 Talim sohasidagi davlat siyosatining asosiy tamoyillari. O`zbekiston Respublikasining «Talim to`g`risida»gi qonunining 3-moddasida talim sohasidagi davlat siyosatining asosiy tamoyillari ko`rsatib o`tilgan. Ular quyidagilardan iborat:-talim-tarbiyaning insonparvar va demokratik xarakterda bo`lishi, -talim tizimining uzluksizligi va izchilligi;uzluksizligi va izchilligi -umumiy o`rta, shuningdek, o`rta maxsus kasb-hunar talimining yo`nalishlarini tanlashning ixtiyorligi; -talim tizimining dunyoviy xarakterda ekanligi; davlat talim standarti doirasida talim olishning hamma uchun ochiqligi; -talim dasturini tanlashga yagona va tabaqalashtirilgan yondoshuv; - bilimli bo`lishni rag`batlantirish; -talim tizimida davlat va jamiyat boshqaruvini tuyg`unlashtirish.

10 O`zbekiston Respublikasining «Talim to`g`risida»gi qonunining 3-moddasida talim sohasida davlat siyosatining asosiy tamoyillaridan biri talim va tarbiyaning insonparvar va demokratik xarakterda bo`lishi ko`rsatilgan. Talim va tarbiyaning insonparvarlashuvi insonni intellektual va manaviy-axloqiy jihatdan tarbiyalash bilan uzviy bog`liq bo`lgan uzluksiz talim tizimi orqali xar tomonlama barkamol shaxsni shakllantirishni nazarda tutadi. Talimni insonparvarlashtirish shaxsning ijodiy qobiliyatlarini ro`yobga chiqarishga imkon yaratadi. Shuningdek, talim jarayonida uning manaviy-axloqiy ehtiyojlari, xohish-istaklari va hiziqishlarini hisobga olishni nazarda tutadi. Bir so`z bilan aytganda, talim-tarbiya jarayoni shaxsni xar tomonlama kamol topishini taminlashga yo`naltiriladi, uning shaxsiga nisbatan hurmat bilan yondashiladi.Shuningdek

11 Talim va tarbiyani demokratlashtirishning mazmuni shundan iboratki, talim-tarbiya mazmunining ochiqligi, o`quv materiallari, talim shakl va metodlarining xilma- xilligi, milliy va hududiy xususiyatlarning inobatga olinishi, hammaning va xar kimning madaniy jihatdan yuksak natijalarga erishishini taminlashga imkon beradi. Mazkur tamoyilga amal qilish o`quvchilarning xohishlariga ko`ra o`quv jadvalidan qo`shimcha fanlarning o`rin olishi, yuqori sinflarda muayyan fanlarning chuqurlashtirilib o`rgatilishi, fakultativ mashg`ulotlar hajmining kengaytirish, turli yo`nalishlarda to`garaklarni tashkil etish, darslarning yakka va guruh asosida o`tkazilishiga etibor berilishini anglatadi.inobatga olinishi

12 Talim tizimining uzluksizligi va izchilligi tamoyili respublikada uzluksiz talim tizimining barcha bosqichlari o`zaro aloqadorlik va bog`liqlik asosida faoliyat yuritishlarini ifodalaydi. Umumiy o`rta talim maktablarining o`quv dasturlari akademik litsey va kasb- hunar kollejlarining, o`z navbatida ularning o`quv dasturlari oliy o`quv yurti o`quv dasturlari bilan mutanosiblikda yaratilib, biri o`zidan avvalgi bosqichda o`zlashtirilgan malumotni boyitadi va rivojlantiradi.Shuningdek, davlat talim standartlari talablariga muvofiq faoliyat olib borayotgan uzluksiz talim tizimi mazmuniga ko`ra bir tipdagi o`quv yurtlarining biridan ikkinchisiga o`tib o`qish imkoniyati mavjud. Chunonchi, talim oluvchilar bir maktabdan ikkinchi maktabga, bir akademik litseydan ikkinchi akademik litseyga bir shaxarda faoliyat yuritayotgan oliy o`quv yurtidan ikkinchi shaxarda joylashgan oliy o`quv yurtiga o`tib talimni davom ettirish huquqiga egalar.

13 Umumiy o`rta, shuningdek, o`rta maxsus kasb-hunar talimining majburiyligi tamoyili o`zida, birinchidan, fanlar asoslari bo`yicha muntazam bilim olishlari, ularning bilimlarni o`zlashtirishga bo`lgan ehtiyojlari, asosiy o`quv-ilmiy va umummadaniy bililar, milliy va umuminsoniy qadriyatlarga asoslangan manaviy-axloqiy fazilatlar, mehnat, ijodiy fikrlash va kasb tanlash ko`nikmalari shakllantirish; ikkinchidan, o`quvchilarning imkoniyatlari va qiziqishlarini hisobga olgan holda ularning jadal intellektual rivojlanishi, chuqur, sohalashtirilgan, tabahalashtirilgan, kasbga yo`naltirilgan talim olishni taminlash; uchinchidan, o`quvchilarning kasb-hunarga moyilligi, bilim va ko`nikmalarini chuqur rivojlantirish, tanlab olingan kasb-hunar bo`yicha bir yoki bir necha ixtisoslikni egallash imkoniyatini yaratishni ifodalaydi.fazilatlar

14 Respublikamizda talim, o`zbek, rus, qozoq, qirg`iz va tojik tillarida olib borilayotgan umumiy o`rta talim muassasalari mavjud bo`lib, bunday yo`l bilan barcha millatlarning tenglik asosida bilim olishiga sharoit yaratilgan. Bundan tashqari mamlakatning barcha hududlarida «yakshanbalik maktablari» tashkil qilingan bo`lib, xar bir millat vakillari dam olish kuni ixtiyoriy ravishda o`z ona tilida talim olish imkoniyatiga egalar. Talim dasturlarini tanlashga yagona va tabaqalashtirilgan yondashuv O`zbekiston Respublikasining «Talim to`g`risida»gi qonunining 7-moddasida o`z ifodasini topgan. Davlat talim standartlari umumiy o`rta, o`rta maxsus kasb-hunar hamda oliy talim mazmuni va sifatiga qo`yiladigan talablarni belgilab beradi. Davlat talim standartlarini bajarish O`zbekiston Respublikasining barcha talim muassasalari uchun majburiydir. Buning manosi shuki, xar bir talim turi uchun alohida davlat talim standartlari ishlab chiqiladi, ularda ko`zda tutilgan talablarga amal qilish esa mazkur bosqichdagi talim muassasalaridan birday talab etiladi. Ammo davlat talim standarti asosida talim muassasalari o`zlarining o`quv dasturlari variantini ishlab chiqib, undan foydalanishlari mumkin. Bu talim olish maqsadi yagona bo`lgani holda, unga erishish yo`llari turlicha ekanligini ko`rsatadi.

15