Mantiq asoslari. Mantiqning shakllanish va rivojlanish tarixi Mantiq masalalari dastlab Parmenid Eleylik Zeno Geraklit (m. a yillar) (m. a yillar) - презентация

1 Mantiq asoslari

2 Mantiqning shakllanish va rivojlanish tarixi Mantiq masalalari dastlab Parmenid Eleylik Zeno Geraklit (m. a yillar) (m. a yillar) (m. a yillar) ta ʼ limotida u yoki bu darajada korib chiqilgan. Mantiqqa oid fikrlar, tafakkur shakllari va usullari togrisidagi dastlabki talimotlar qadimgi Sharq mamlakatlari, xususan, Hindiston va Xitoyda vujudga kelgan bolsa- da, qadimda mantiq falsafaning tarkibida bolgan, mustaqil fan sifatida shakllanmagan. Qadimgi Yunon mutafakkirlari tomonidan yaratilgan talimotlar zamonaviy mantiqning asosi hisoblanadi.

3 Mantiq ilmining alohida fan sifatida shakllanishi miloddan avvalgi IV asrda yashab otgan buyuk yunon olimi Arastu (Aristotel) ismi bilan bogliq. Mantiqning shakllanish va rivojlanish tarixi (m. a. 385–323-yillar) Aristotel bashariyat taraqqiyotining barcha sohalari: sotsiologiya, falsafa, siyosat, mantiq, fizikani qamrab olgan keng qamrovli falsafa tizimini yaratgan birinchi mutafakkir edi. Uning ontologiyaga oid qarashlari inson fikrining keyingi rivojlanishiga jiddiy ta'sir ko'rsatdi. M. a. 367-yilda Afinaga borib, Platon akademiyasida tahsil oldi, 20 yoshida uning ishlarida ishtirok etdi. M. a. 343-yildan e ʼ tiboran Makedoniya podshohi Filipp taklifi bilan shahzoda Aleksandrga murabbiylik qildi. M. a. 335-yilda Afinaga qaytib, o ʻ zining Likey maktabini tashkil qildi. Aleksandr vafotidan so ʻ ng, 323-yilda xudosizlikda ayblanib, Evbeya Xalqidasiga qochishga majbur bo ʻ ldi va umrining oxirigacha shu yerda yashadi.

4 Mantiq (logika) atamasi qadimgi yunoncha λογικος –fikrlash ilmi atamasiga mos keladi va soz, fikr, mulohaza, nutq, aql degan manolarni anglatib, bilish jarayoni bilan uzviy bogliqdir. Mantiqning organish obyektini tafakkur tashkil etadi. Formal mantiq statik voqelikga oid bolib, tafakkur strukturasini fikrning aniq mazmuni va taraqqiyotidan chetlashgan holda, nisbatan mustaqil ravishda organadi. Dialektik mantiq dinamik voqelikga oid bolib, tafakkurni uning mazmuni va shakli yaxlitligi va rivojlanishi orqali organadi. Matematik mantiq tafakkurni matematik usullar yordamida tadqiq etadi. U hozirgi zamon matematikasining muhim yonalishlaridan biri hisoblanadi

5

6 TAFAKKUR SHAKLLARI obyekt va xodisalarning belgilari, xususiyatlari va ular ortasidagi munosabatlar haqida tasdiqlangan yoki rad etilgan fikrlash shakli. tafakkurning bir yoki bir necha hukmlardan yangi hukm chiqarish mumkin bolgan asosiy mantiqiy shakli. obyekt va xodisalarning asosiy xususiyatlari, umumiy va muhim belgilarini yaxlit holda ifodalovchi fikrlash shakli. Tushuncha Mulohaza Xulosa 123

7 MULOHAZALAR Sodda mulohazalarMurakkab mulohazalar qismlarga ajratilmaydigan, biror shart yoki usul bilan boglanmagan hamda faqat bitta holatni ifodalaydigan mulohazalardir. sodda mulohazalar ustida amallar bajarib, yani va, yoki kabi boglovchilar, emas shaklidagi toliqsiz fellar yordamida hosil qilingan mulohazalardir.

8 Mulohazalar narsa yoki obyektlarning xususiyatlarini, tushunchalar ortasidagi munosabatlarni haqqoniy (togri) aks ettirsa, rost, aksincha, haqiqatga zid, notogri bayon qilsa, yolgon mulohaza boladi. Mulohazaning qiymati deganda, biz uning rost yoki yolgonligini tushunishimiz kerak. Mantiqiy ozgaruvchi deganda, istalgan mulohazani anglatuvchi, rost yoki yolgon mantiqiy qiymatni qabul qilishi mumkin bolgan ozgaruvchilar tushuniladi. Qulaylik uchun rost yoki yolgon mantiqiy qiymatlarni belgilash usullarini keltirib otamiz: RostYolgon RY HaYoq TrueFalse TF 10