XXI ASR JAHON TALIM TIZIMIDAGI GLOBAL TENDENSIYALAR. - презентация

1 XXI ASR JAHON TALIM TIZIMIDAGI GLOBAL TENDENSIYALAR.

2 Rеjа: 1. Jahonning iqtisodiy rivojlangan davlatlarida talim siyosati. 2. Jahonning iqtisodiy rivojlangan davlatlari talim tizimi. 3. Talim mazmuni. 4. Pedagog-kadrlar tayyorlash tizimi. 5. Xalqaro baholash dasturi.

3 Аdаbiyotlаr: 1. Hоshimоv K., Nishоnоvа S., Inоmоvа M., Hаsаnоv R. Pеdаgоgikа tаriхi. – T.: Oqituvchi, Xayrullayev M. Manaviyat yulduzlari. – T.: Abdulla Qodiriy nomidagi xalq merosi nashiryoti, Niyozov G., Axmedova M. Pedagogika tarixidan seminar mashgulotlari. – T.: NOSHIR, J.Yoldoshev. Xorijda talim. –T.: Sharq, B.X.Xodjayev. Umumiy pedagogika. – T.: Sano- standart, 2017 y.

4 1-TOPSHIRIQ. JAHONNING RIVOJLANGAN DAVLATLARI TALIM TIZIMI MAVZUSIGA DOIR BLITS-SOROV SAVOLLARI 1.TALIM TIZIMI DEGANDA NIMANI TUSHUNASIZ? 2.XALQARO TALIM STANDART KLASSIFIKATSIYASI QACHON YANGILANDI? 3.XALQARO TALIM STANDART KLASSIFIKATSIYASIDA TALIMNING NECHTA BOSQICHI KORSATILGAN? 4.QIYOSIY PEDAGOGIK TIZIM BU…? 5.JAHONNING IQTISODIY RIVOJLANGAN DAVLATLARI TALIM TIZIMINING QAYSI DAVLATIDA BOSHLANGICH TALIMDA DARSGA KELMAGAN FARZANDI ORNIGA OTA-ONASI YOKI ISHONCHLI VAKIL QATNASHISHI SHART? 6.QAYSI DAVLATDA OLIY TALIMGA CHET EL FUQAROLARIGA DAVLAT GRANTLARI BOSHQA DAVLATLARGA NISBATAN KOPROQ AJRATILADI? 7.XALQARO BAHOLASH DASTURLARIGA NIMALAR KIRADI?

5 Buyuk Britaniya davlat ta`lim tizimi

6

7

8 Buyuk Britaniya ta`lim tizimi maktabgacha ta`lim boshlang`ich ta`lim umumiy o`rta ta`lim keyingi ta`lim oliy ta`lim

9

10

11

12

13 O`quvchilar 11 sinfni tamomlaganidan so`ng majburiy ta`lim tugaganligi haqida sertifikat olish uchun imtihonlar topshiradilar. Bu imtihonlarga britaniyaliklar 2 yil davomida maxsus GCSE(General Certificate of Secondary Education) dasturi bo`yicha tayyorlanadi.

14

15

16 Buyuk Britaniyada magistratura faqat 1 yil davom etadi. Britaniya universitetlarida magstirlik dasturlari ikki toifaga bo`linadi: Research programmes va Taught programmes

17 TAILAND TALIM TIZIMI BAJARDI: ZAYIRKULOVA NOZIMA ZOHIDOVA ZIYODA Za

18

19 TAILAND DAVLATI YILDA TASHKIL TOPGAN TAILAND QIROLLIK-MONARXIYA HISOBLANADI. POYTAXTI- BANGKOK. QIROLI- PUMIPON ADULYADET BOSH VAZIRI- SONCHAT VONGSAVAT YER MAYDONI KM AXOLISI-68 MLN PUL BIRLIGI- BAT

20

21 TAILANDDA TALIM HUKUMAT TOMONIDAN BERILADI( BU ISHNI TAILAND HUKUMATI VAZIRLIGI ORQALI AMALGA OSHIRADI) VA BU JARAYON MAKTABGACHA TARBIYA MUASSASLARIDA BOSHLANIB, ORTA MAKTABNING YUQORI SINFLARIGACHA DAVOM ETADI. MAMLAKAT KONSITITUTSIYASI 12 YILLIK BEPUL TALIMNI KAFOLATLAYDI VA BU MAMLAKATDA MAJBURIY MAKTAB TALIMI KAMIDA 9 YIL DAVOM ETISHI SHART. RASMIY TALIM ON IKKI YILLIK ASOSIY TALIM VA OLIY TALIMDAN IBORAT. ASOSIY TALIM OLTI YIL BOSHLANGICH VA OLTI YIL ORTA TALIMGA BOLINADI, OZ NAVBATIDA ORTA TALIM 2 DARAJAGA AJRATILADI: 3YILLIK BIRINCHI DARAJA VA UCH YILLIK IKKINCHI DARAJA.

22

23 MAKTAB OQUVCHILARI YOSHI VA SINF BOSQICHLARINING OZARO NISBATI: TURFA XIL QOSHIMCHA DASTURLAR – 6 YOSHGACHA YASLI- 3-4 YOSH; BOLALAR BOGCHASI- 4-5 YOSH; TAYYORLOV GURUHLARI – 5-6 YOSH; PRATHOME SINFLAR(1-6) YOSH; MATTHAYOM SINFLAR(1-6) – YOSH; PROFESIONAL –TEXNIK TALIM- TURLI XIL YOSH; OLIY TALIM- GTURLI XIL YOSH; KATTALAR UCHUN TALIM- TURLI XIL YOSH

24 Zamonaviy Tailandda davlat talim tizimi 4 bosqichdan iborat: Maktabgacha talim-1-2 yil Boshlangich talim- 6 yil Orta talim - 6yil (ikki bosqichdan iborat).

25

26 Boshlangich talim amaliy jihatdan barcha uchun moljallangan. Boshlangich talim majburiy va bepul bolsa-da, bir qancha xarajatlarga ega. Bazida ota- onalarning forma, oquv darsliklari va transport tolovlarini tolashga qurbi yetmasligi bir qancha bolalarni maktabni tashlashga majbur qiladi

27 ORTA TALIM HAM DAVLAT TOMONIDA QOLLAB –QUVVATLANAI, AMMO TALIMNING BU BOSQICHI MAJBURIY EMAS VA OTA- ONALARGA QIMMATGA TUSHADI, SHU SABABLI BU YERDA OQUVCHILAR SONI BOSHLANGICH MAKTABGA QARAGANDA ANCHAGINA KAM

28 Tailandda orta maktabda tahsil oluvchi oquvchilar soni yildan –yilga kopayib bormoqda. Xuddi shuningdek, ora talim muassasalari miqdori ham osib bormoqda. Ammo, hatto yilda ham 35% yoshdagi bolalar orta talim tizimiga qamrab olinmagan edi. Eng avvalo, bu holatning sababi sifatida koplab oquvchilarning orta talim muassasalaridan haydalishi, shu bilan birga sinfdan sinfga qoldirilgan oquvchilar miqdorining kopligini korsatishimiz mumkin.

29 Tailandning eng yaxshi maktablari Mahidol Wittayanusorn School; Nakhon Pathom Triam Udam Suksa School;Bangkok Suankularb Wittayalai School; Bangkok Haytaiwittayalai school; Sonngkla Samsen Wittayalai School; Bangkok Bunyawat Wittayalai School; Lampang Bodindecha School; Bangkok Patumwan demonstartions School; Bangkok Debsiri school: Bangkok Kanaratbunrung Yala; Yala St. Gabriels College; Bangkok Benjamarachutit School; Ubol Ratchatani

30

31 Shuningdek, mamlakatda har ikki; akademik va professional yonalishlarni taklif etuvchi akademik gimnaziyalar va umumtalim maktablari ham mavjud. Akademik guruhlarni tanlaydigan talabalar odatda universitetga kirishga harakat qilishadi. Professional-texnik oquv yurtlarini talabalari keyingi mehnat faoliyatiga yoki talimga tayyorlaydigan dasturlarni taklif etadi. Gimnaziyalarga qabul kirish imtihonlari orqali amalga oshiriladi.

32 Tailand universitetlarida talim ikki tilda olib boriladi. Talabalar oqishga qabul qilinishlaridanoldin talim tilini tanlaydilar. Talim jarayonida esa ularga ingliz tilini tez va oson orgatuvchi koplab dasturlar taklif etiladi. Tailandda oliy talim olish AQSH va Yevropaning bazi davlatlariga nisbatan arzonroq. Tolov (kontrakt) miqdori- 1yilga 4-6 ming dollar. Tailandda yashash harajatlari esa bir yilga 600 dollar.

33

34 Oliy oquv yurtlariga bitiruvchilarning 14%( boshqa mamlakatlarga qaraganda nchangina koproq) bitiruvchilar kiradi. Ammo oliy oquv yurtlarining katta qismi uiversitet emas, balki professional maktabdir. Oliy oquv yurtlari bitruvchilarining 20% dan kamrogI fan va texnikaga ixtisoslashadi.(Singapurda esa - 50%dan ortigI ).

35 Tailand hukumati oldidagi talim sohasiga oid asisy muammolardan biri sifatida professional – texnik oquv muassasalari tizimini kengaytirish va ularning bitiruvchi tayyorlash sifatini oshirish masalasi turibdi.

36

37 Osiyo mamlakatlarida talim tizimi (Janubiy Koreya)

38 Hududiy joylashuvi:

39 KOREYA XALQ DEMOKRATIK RESPUBLIKASI HAQIDA QISQACHA MALUMOT: Shiori Insoniyatga foyda keltirish Shiori Insoniyatga foyda keltirish Milliy tili –Koreys tili Milliy tili –Koreys tili Poytaxti – Seul shaxri Poytaxti – Seul shaxri Hukumat shakli: Prezidentar Respublika Hukumat shakli: Prezidentar Respublika Prezidenti :Li Myon Bak Prezidenti :Li Myon Bak Hududi: км ², dunyo boyicha 107- orinda turadi Hududi: км ², dunyo boyicha 107- orinda turadi Aholisi 50mln. (dunyo boyicha 25-orinda) Aholisi 50mln. (dunyo boyicha 25-orinda) Pul birligi - Von Pul birligi - Von

40 TALIM TIZIMI TARIXI: MALUMKI KOREYA 1910 YILDAN TO YILGACHA YAPON MUSTAMLAKASI HISOBLANGAN. KOREYANI YOPPASIGA SAVODSIZGA AYLANTIRISH SIYOSATI NATIJASI O'LAROQ, 1944 YILGI KOREYA UMUMIY ARXIV QO'MITASI MA'LUMOTLARIGA QARAGANDA O'SHA PAYTDA KOREYANING SAVODXONLIK DARAJASI BOR-YO'G'I 13,8%NI TASHKIL ETGAN YILI IKKINCHI JAHON URUSHI BILAN BIRGA KOREYADGI YAPONIYA MUSTAMLAKACHILIGI HAM TUGADI. ENDILIKDA KOREADA TABIIYKI BOSHQA SOXALAR QATORI TA'LIM TIZIMINI O'ZGARTIRISH VAZIFASI TURARDI. ENG AVVALO "TA'LIMNI RIVOJLANTIRISH QO'MITASI" TASHKIL ETILDI VA QO'MITA OLDIGA DARSLIKLAR YARATISH MAJBURIYATI QO'YILDI. TA'LIM TIZIMI TADQIQ ETILISHI DAVOM ETTIRILIB, AXLOQ, ETIKA, TEXNIKAGA OID FANLAR KIRITILDI YILLARDAN BOSHLAB ESA TA'LIM TIZIMIDA TABIIY VA IJTIMOIY FANLARGA E'TIBOR KUCHAYDI YILI PREZIDENT CHON DU XVAN MAMLAKATDA SHAXSIY TA'LIM BERISH VA XUSUSIY TA'LIM MASKANLARI FAOLIYATINI QONUNAN TA'QIQLAB QO'YDI. LEKIN MAKTABDA MUSTAQIL SHUG'ULLANISH UCHUN IMKONIYATLAR YARATIB BERDI YILGA KELIB ESA BOSHLANG'ICH MAKTABLAR FAOLIYATI YANADA RIVOJLANISHI UCHUN XUKUMAT TOMONIDAN BIR QANCHA IMTIYOZLAR BERILGAN.

41 Koreya talim tizimining umumiy sxemasi: BosqichlarTalimning davomiyligi Majburiyligi Boshlangich maktab 6 yilHa Orta maktab3 yilHa Yuqori maktab3 yilYoq (Kasbiy talim) Kollej 2 yilYoq (Oliy talim)tUniversitet 4 yilYoq

42 Maktabgacha talim muassasasi. Koreys bogchalari talim tizimining bir qismi hisoblanmaydi. Bolalar xususiy muassasalarda qabul qilinadi. Ular asosan koreys tilida, biroq ingliz tilida faoliyat yuritadigan bogchalar ham anchagina. Bogchalarga bolalar 3 yoshdan 5 yoshgacha qabul qilinadi. Kopchilik bolalar maktabga tayyorgarlik korishmaydi va shunchaki oz tengqurlari bilan bogchalarga qatnab yuraverishadi. Bogchaning asosiy vazifasi bolalarni har tomonlama rivojlanishi uchun sharoit yaratish. Bogchalarda asosan musiqa, rasm, hisoblash darslari otiladi. Koreys bogchalari bolalarda mustaqillikni shakllantirishga katta etibor beriladi. Bolalar yoshi orasidagi farq 3 yoshgacha bolishi mumkin.

43

44 Boshlang'ich maktab Koreyada boshlang'ich ta'lim uchun o'quv yilida 1 martga qadar 6 yoshdan yuqori bo'lgan bolalar qabul qilinadi. Lekin 5 yoshli bolalar ham o'qishga kirishga xuquqli bo'lib, buning uchun maktab mas'ul shaxsining ruxsatnomasini olishi lozim bo'ladi. Ular 13 (12) yoshgacha boshlangich maktablarda talim oladilar. O'quv yili esa 1 mart Koreya respublikasida davlat bayrami munosabati bilan 2 martdan boshlanadi. 6 yil davom etadigan boshlang'ich ta'lim majburiy etib belgilangan. Boshlang'ich ta'limda 1 yil ikki semestrga bo'lingan holda olib boriladi. Boshlangich talimda oqitiladigan fanlar qatoriga: Koreys tili Matematika Aniq fanlar Jamiyat haqidagi fanlar Chet tili Tasviriy sanat Musiqa kiradi.

45

46 O'rta ta'lim O'rta ta'lim Koreya respublikasida 3 yil davom etadi. Kopchilik oquvchilar orta maktabga 12 yoshda kelishadi va 15 yoshgacha shu yerda talim olishadi. O'rta ta'lim ham majburiy bo'lib, bir o'quv yili 1 martdan keyingi yil mart oyiga qadar davom etadi. Darslar 45 daqiqadan etib belgilangan bo'lib, bir yilda 1222 soatni tashkil etadi. O'rta ta'lim maktablarida davlat tili, axloq, ijtimoiy fan, matematika, jismoniy tarbiya, musiqa, san'at, chet tili kabi 10 ga yaqin fanlar o'qitiladi. Shuningdek, o'rta maktabda o'quvchi uchun tanlov fanlar mavjud. Bular qatoriga axborot, chet tili (ko'pincha nemis, fransuz, ispan, xitoy, yapon, rus, arab tillari) kabilarni kiritish mumkin. Orta maktabda oquvchilar qattiq nazorat qilinadi oquvchilarning formasi, soch turmagi va maktabdan tashqari faoliyatlari ham nazorat qilinadi. Boshlangich maktabdagi kabi orta maktabda ham oquvchilar asosan bir sinfda otirishadi, ammo fanlar turli oqituvchilar tomonidan olib boriladi. Oquvchilar har kuni 6 ta oquv predmeti boyicha dars otishadi.

47

48 Yuqori maktab Yuqori maktabning 1- kursiga oquvchilar 17 yoshdan qabul qilinib 19 yoshgacha tahsil oladilar. Yuqori maktablar bir necha turlarga bo'linadi: davlat yuqori maktablari (Koreya Ta'lim va Texnika fanlari vazirligi, Madaniyat,Jismoniy tarbiya va sayyohlik vazirligi boshqaradi),Umumiy yuqori maktablar (Har bir viloyatdagi yuqori tashkilotlar tomonidan boshqariladi), xususiy yuqori maktablar. Shuningdek, yuqori maktablar o'qitish fanlariga ko'ra ham bir qancha turlarga bo'linadi: umumiy maktablar, ixtisoslashtirilgan maktablar (qishloq xo'jaligi,sanoat,dengiz xo'jaligi,axborot),maxsus maktablar (litsey shaklidagi maktab),texnika maktablari,chet tili maktabi,jismoniy tarbiya maktabi,san'at maktablari. Koreya Respublikasida Ta'lim vazirligi maxsus tashkil etgan yuqori maktablar ham bor. Bular asosan qishloq xo'jaligi, baliqchilik, sanoat, xalqaro tillarga ixtisoslashgan bo'ladi. Yuqori maktab orta maktab kabi majburiy emas biroq 2005 yilgi malumotlarga qaraganda 97% koreys yoshlari yuqori maktabni tamomlaganlar. Bu juda yuqori korsatkichdir.

49 Oliy talim MuassasaBeriladigan malumot KollejKasbiy malumot UniversitetOliy malumot MagistraturaMagistr (2 yil)

50 Koreyaning eng mashxur Universitetlari: Seul Milliy Universiteti, Korea Advanced Institude of Science and Technology, Pusan milliy Universiteti. Shuningdek, xususiy universitetlardan: Koreys Universiteti, Pohang Universiteti, Yonsei Universiteti, Sogang Universiteti, Hanyang Universiteti, Sungkyunkwan Universiteti va Ewha Womans Universiteti.

51 Seul Milliy Universiteti

52 Janubiy Koreya haqida qiziqarli faktlar Osiyoda meditsina jihatidan eng rivojlangan mamlakat hisoblanadi. Forbes jurnalining malumotlariga kora dunodagi eng mehnatkash xalq bu –koreyslar hisoblanadi.

53 Janubiy Koreya internet foydalanuvchilari eng kop bolgan dunyoning kuchli 10 taligiga kiradi. Koreya dunyodagi eng havfsiz!!! mamlakat. Koreyada jinoiy ishlar Germaniyaga qaraganda 8 marta kam, odam oldirish Rossiyaga qaraganda 15 marta, ogrilik AQShga qaraganda 20marta kamdir. Bu yerda narkomaniya deyarli yoq. Koreyadagi baland qavatli uylar liftida 4raqami yoq. Chunki 4 – CA va olim-ca bir hil yoziladi. Shuning uchun 4 soni orniga F belgisi yoziladi.

54 Koreys odatlariga kora chap tomon hosiyatli sanaladi. 90% koreyslar kozoynak va kontakt linzalardan foydalanishadi. Koreyada bepul ishlaydigan internetni istalgan binodan, xatto avtobuslardan ham olish mumkin.

55 C UMUMIY PEDAGOGIKA VA PEDAGOGIKA TARIXI

56 Amerika Qoshma Shtatlari

57 14-17 yoshgacha 6-13 yoshgacha 3-5 yoshgacha maktabgacha tarbiya muassasalari Bolalar 3 yoshdan 5 yoshgacha tarbiyalanadigan maktabgacha tarbiya muassasalari boshlangich maktab 1-8-sinfgacha bolgan boshlangich maktablar orta maktab 9-12-sinflardan iborat orta maktablar. Oliy talim 2-4 yillik kollejlar Aspirantura Doktorantura

58 BOSHLANGICH TALIM XX asrning boshlarida paydo bolgan progressiv talim kursidan kelib chiqqan Ijtimoiy va tabiiy fanlar kam otiladi va kopincha olkashunoslik shaklidagi fanlar orgatiladi Darslar asosan trening, ekskursiyalar, badiiy loyihalar va kongilochar tadbirlardan iborat 5 yoshdan yoshgacha Jismoniy tarbiya fanidan tashqari barcha fanlarni bitta oqituvchi oqitadi Talimning ushbu shakli bolalarga odatiy harakatlar va ularning oqibatlarini tahlil qilish orqali bilim olish kerak ekanligini orgatadi

59 Shuningdek, bolalar mustaqil ravishda ozlari uchun bitta yoki ikkita talim fanini tanlashi mumkin: qoida tariqasida, bular sanat, chet tillari va texnologiyalar sohasidagi fanlardir. Kopgina orta maktablarda oquvchilar matematika (2 yil), ingliz tili (4 yil), tabiiy (2 yil) va ijtimoiy fanlarni (3 yil) organadilar. Boshlangich Shahar Texnik Mahalliy KOLLEJLAR yoshdan 14 yoshgacha bolgan oquvchilar oqishadi. Har bir oqituvchi oz fanini orgatadi. Oquv dasturiga ingliz tili, matematika, ijtimoiy va tabiiy fanlar hamda jismoniy tarbiya kiradi.

60 OLIY TALIM TIZIMI Oliy oquv yurtlari tadqiqot yoki aspirantura dasturlari mavjudligiga qarab kollej va unversitetlarga bolinadi Bakalavriat uchun oqish muddati 4 yil. Magistr darajasiga ega bolish uchun oqish 6 yilgacha oshiriladi. Magistrlik darajasini olish uchun talaba ozi tanlagan mavzu boyicha ilmiy ish yozishi va unversitetda oqigandan keyin 2 yil davomida himoya qilishi shart. Eng yuqori daraja – falsafa doktori ilmiy tadqiqot olib borgan va 3 yil ichida dissertatsiyasi himoya qilingandan keyin beriladi AQShda 4,5 mingga yaqin oliy oquv yurtlari mavjud. Mamlakatdagi barcha unversitetlar davlat tomonidan moliyalashtirilgan davlat unversitetlariga va xususiy oquv muassasalariga bolingan.

61 Reyting boyicha 4-orinda MASSACHUSETS TEXNOLOGIYA unversiteti DUNYO BOYICHA KUCHLI ONTALIKDA YETAKCHI ORINLARNI EGALLAB KELAYOTGAN AQSHDAGI UNVERSITETLAR: Reyting boyicha 3-orinda STENFORD unversiteti Reyting boyicha 5-orinda KALIFORNIYA TEXNOLOGIYA unversiteti 6-orinda Reyting boyicha 6-orinda GARVARD unversiteti 7-orinda Reyting boyicha 7-orinda PRINSTON unversiteti Reyting boyicha 10-orinda CHIKAGO unversiteti

62 AQShdagi bepul talim imkoniyatlari Fulbrayt dasturi, E.Maski stipendiyasi dasturi va AAUW Talim Jamgarmasi kabi grant dasturlari juda mashxur STIPENDIY ALAR GRANTL AR MOLIYAVIY YORDAM

63 $699 Yozgi oromgoh Til darslari Orta malumot Unversitetga tayyorgarlik Magistratura $350 $13,000 $16,000 $15,000 $999 $650 $30,000 $25,000 $25-35,000 Trening turi va xarajatlar Magistratura Yozgi oromgoh Til darslari Orta malumot Unversitetga tayyorgarlik 1-10 hafta 1-16hafta 1-6 yil 1 yil 4 yil Trening turi va davomiyligi Amerikada oqish qanchalik qimmat ekanligi togrisida yaxshi malumotga ega bolish uchun quyida jadval keltirilgan. Trening turi Minimal hafta/ yillik Ortacha Ustoz 2 yil Doktorantura 3-5 yil Ustoz $15,00025,0000 Doktorantura $15,00025,0000

64 A c F D B Yaxshi Yomon Alo Qoniqarli Qoniqarsiz Sinf nazorati va maktab ichidagi nazoratlar mavjud bolib, asosan test va yozma ishlar shaklida otkaziladi

65

66

67 um pedagog

68 Yaponiya talim tizimi

69 Yaponiya Sharqiy Osiyoda, Tinch okeandagi orollarda joylashgan davlat. Yaponiya hududida 6,8 mingga yaqin orol bo ʻ lib, shimolisharqdan janubig ʻ arbga qariyb 9.13ming km ga cho ʻ zilgan; eng yirik orollari: Hokkaydo, Honshu, Sekoku va Kyushu. Shimolidan Oxota dengizi, sharq va janubi-sharqdan Tinch okean, g ʻ arbdan Yapon va Sharqiy Xitoy dengizlari bilan o ʻ ralgan. Maydon 377,8 ming km². Aholisi 127,8 mln. kishi (2004). Poytaxti Tokio shahri

70

71 Yaponiya talim tizimi

72 Oquv yilining boshlanishi 1-aprelga togri keladi Yaponiyada yil boshi eng gozal tabiat hodisalaridan biri sakuraning gullashiga togri keladi. Akademik yil uch trimestrga bolinadi: 1-apreldan 20-iyulgacha, 1- sentabrdan 26-dekabrgacha, 7-yanvardan 25- martgacha. Shu tariqa, yapon oquvchilari yozgi tatilda olti hafta, qishda va yozda ikki haftadan dam oladi.

73 Yaponiya ta`lim tizimida maktab yillari ni tashkil etadi: 6 yillik boshlangich maktab bo`yicha segmentlanadi; 3 yosh orta maktab; 3 yillik orta maxsus maktab; va 4 yil universitet. Biroq, hukumat, (2005 yil, oktyabr, kundalik Yomiuri), maktablar boshlangich va orta maktablar ortasida 6-3 bolinishni birlashtirishga va integratsiyalashgan oquv dasturini yaratishga ruxsat berish uchun Talim Qonuniga ozgartirish kiritishni maqsad qilganini elon qildi. Ushbu ozgarishning asosiy maqsadi – boshlangich va orta maktablarga ozlarining resurslarini toplash yoki almashish imkonini berish, ayniqsa, orta maktablarning mutaxassis oqituvchilarini boshlangich maktablarga tayyorlashda iborat.

74 Yapon maktabida bolalar aynan nimani o'rganadi? Yapon maktabida bolalar aynan nimani o'rganadi? Ular o'qitadigan fanlar orasida yapon tili, matematika, ijtimoiy tadqiqotlar, musiqa, qo'l mehnati sanatlari, jismoniy tarbiya va uy iqtisodiyoti (oddiy pazandalik va tikuvchilik ko'nikmalarini o'rganish) kiradi. Boshlang'ich maktablarning soni ko'payib, ingliz tilini o'qitish boshlandi. Axborot texnologiyalari ta`limni yanada takomillashtirish uchun ishlatilgan va ko'pgina maktablar internetga kirish imkoniga ega.

75 talim tizimi

76 Finlandiya.Finlandiya Respublikasi Shimoliy Yevropada joylashgan davlat. Maydoni 337 ming km². Aholisi 5,414 mln. kishi (2012). Poytaxti Helsinki shahri. Ma ʼ muriy jihatdan 5 guberniyaga bo ʻ linadi yildan o ʻ zini o ʻ zi boshqarish maqomini olgan. Aland orollari bu hisobga kirmaydi. BMT a ʼ zosi. HelsinkiBMT Finlandiya suveren respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 2000 yil 1 martda kuchga kirgan. Davlat boshlig ʻ i prezident, u to ʻ g ʻ ri va yashirin ovoz berish yo ʻ li bilan mamlakat fuqarolari tomonidan 6 yil muddatga saylanadi. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni 1 palatali parlament, ijrochi hokimiyatni prezident bilan hukumat birgalikda amalga oshiradi.

77 Kichik sinflarda bolalarga uy vazifasi berilmaydi, imtihon topshirmaydi va ularga baho qoyilmaydi; Fin maktablarida bolalar juda kop insho yozadi: mustaqil ishlash bolaga har bir masala haqida oz fikriga ega bolishni va fikrini badiiy tilda izohlashni orgatadi; Bir fanni boshqa fanlar ornida chuqurroq organish maqullanmaydi. Masalan finlar matematikani sanatdan kora chuqurroq organish kerak deb hisoblamaydi. Mutaxassislar fikriga kora, dunyoning eng yaxshi talim tizimi Finlandiyada ekan. Finlandiya Yevropaning rivojlangan mamlakatlaridan biri hisoblanadi. Xosh, dunyoda eng yaxshi hisoblanadigan Finlandiya talim tizimi, boshqalardan nimasi bilan ajralib turadi? Finlandiyada nufuzli yoki oddiy maktab tushunchasi yoq. Hamma maktab davlatga tegishli bolib, ular bir xil moliyalanadi va bir xil asbob-uskuna va imkoniyatlarga ega;

78 Fin hukumati Fin maktablari harakatda dasturini qabul qilib, davlat miqyosida tajriba otkazdi. Uning maqsadi bolalarga oquv kuni davomida faol hayot tarzini olib borishga yordam berishdan iborat. Masalan: dars davomida harakatlanishning tabiiy usullarini oylab topish – matndan parcha olib, shu boyicha rol ijro etish yoki tegishli mavzuga oid munozaralar olib borish; mashqlar bajarish – 20 soniya turgan joyida yugurish yoki yigirma marta sakrash; dars paytida erkin harakatlanish – partalar atrofida yurish yoki tik turib oqish. Bu dasturning ahamiyatliligi, birinchi navbatda, aynan bolalar uchun mutlaqo zararli hisoblangan harakatsizlikning oldini olishga qaratilganligida edi.

79 Bir oquvchini boshqa oquvchibilan qiyoslash taqiqlangan. Nogiron va qobiliyatlari bolalar bir sinfda oqishadi; Fin maktablari shiori shunday: Biz bolani yo hayotga tayyorlaymiz, yo – imtihonga. Biz birinchisini tanladik. Shuning uchun ham fin maktablarida faqat bir marta – oquvchi 16 yoshga tolganda imtihon topshiriladi; Fin maktablarida eng asosiysi oquvchini mustaqil hayotga tayyorlashi, deb hisoblanadi. Shuning uchun ham ularga mustaqil bilim olishni orgatishadi. Bolalar yodlab olingan formulalar orniga, spravochnik, kalkulyator va internetdan foydalanishni organadi; Oqituvchilar bir kunda sinf xonasida 4 soat dars beradi va haftaga 2 soat oqituvchi malaka oshirishiga sarflanadi; Finlandiyada "oqituvchi kasbi – obroli kasb hisoblanadi. Oliy talim maskanlarida oqituvchi bolish ishlashga juda katta konkurs mavjud; Finlandiyada umumiy orta talim – bepul. Buning ichiga bepul tushlik, ekskursiya, maktab avtobuslari va kitoblar kiradi. Ota-onalardan pul yig`ish taqiqlangan;

80 Fin maktablari haqli ravishda dunyodagi eng yaxshisi deb topilgan: 15 daqiqalik tanaffuslar, har qanday ob-havoda tabiat qoynidagi darslar va minimal uy vazifalariga havasingiz keladi. Bundan tashqari, talim tizimi nafaqat eski ananalardan xoli, balki dunyodagi eng yaxshilaridan biri bolib kelyapti. Fin oqituvchilari darslarni kopincha maktabdan tashqarida otkazishadi. Finlandiyaliklar shu tariqa zamonaviy bolalar va real hayot ortasida virtual olam tufayli vujudga kelgan ulkan jarlikka qarshi kurashmoqdalar. Maktabdan tashqarida olingan taassurotlar geografik, badiiy va adabiy, ilmiy va tarixiy jihatlarga ega. Barcha izlanishlar yerdan boshlanadi, chunki hayot unda mujassam

81 Fin oquvchilari har 45 daqiqalik mashgulotdan song, 15 daqiqaga tanaffusga chiqishadi, bu vaqtni odatda sinfdoshlari bilan kochada otkazishadi. Bunday nafas rostlab olish oquvchilarga diqqatni jamlash va bilimlarni yaxshiroq ozlashtirishga, ayni paytda oqituvchilarning dam olishi va stressga tushmasligiga yordam beradi. Finlar buni ancha oldin tushunib yetishgan va 60-yillardayoq maktablarda tez-tez majburiy tanaffuslar bolishini joriy qilishgan.

82 Otgan asrning 80-yillarida Finlyandiyada oliy talim sohasida keng kolamli islohotlar otkazildi. Oshandan beri har bir bolajak oqituvchi – ilmiy izlanish olib borgan magistr darajasiga ega mutaxassisdir. On yil otgach, oqituvchilardan oquv dasturlari va oqitish usullarini tuzish talab qilindi. Kopincha mudiralar va direktorlarning ozlari oqituvchilik qiladi va oz maktabida dars beradi. Fin maktablarida aniq belgilangan iyerarxiya yoq: aksariyat direktorlar ham dars berishadi, ham boshqarishadi. Bu bilan talim sohasidagi yetakchilar sinfda dars berish orqali bevosita tajribaga ega boladilar. Oqituvchilarga ozlari singari muammolarga duch keladigan hamkasblari rahbarlik qilsa, tanqidni yaxshiroq qabul qilishadi va muammolarni bemalol muhokama qila olishadi.

83 3-topshiriq. KONSEPTUAL JADVAL Konseptual jadval organilayotgan hodisa, tushuncha, fikrlarni ikki va undan ortiq jihatlari boyicha taqqoslashni taminlaydi. Tizimli fikrlash, malumotlarni tuzilmaga keltirish, tizimlashtirish konikmalarini rivojlantiradi. Talabalar: 1. Konseptual jadvalni tuzish qoidasi bilan tanishadilar. Taqqoslanadiganlarni aniqlaydilar, olib boriladigan taqqoslanishlar boyicha xususiyatlarni ajratadilar 2. Alohida yoki kichik guruhlarda konseptual jadvalni toldiradilar: - uzunlik boyicha taqqoslanadigan (fikr, nazariyalar) joylashtiriladi; - yotigi boyicha taqqoslanish boyicha olib boriladigan turli tavsiflar yoziladi. 3. Ish natijalarining taqdimoti.

84 Jahonning iqtisodiyrivojlangan xorijiy davlatlarda talim tizimi mavzusidagi konseptual jadval (lavha) Iqtisodiy rivojlangan xorijiy davlatlar Talim tizimi Maktabgacha talim Umumiy orta talim Professionalt alim Oliy talim AQSh Yaponiya Tailand Janubiya Karea Buyuk briyaniya

85 KRASSVORD

86 1.Butun dunyo tаlim muhitini rivojlаntirish jаrаyonini meyoriy- huquqiy jihаtdаn qollаb-quvvаtlаsh vа koordinаtsiyа qilish qaysi tаshkilot tomonidаn bаjаrilmoqdа. 2.Bog'cha, Boshlang'ich maktab, kichik va o'rta maktab, Oliy ta'lim tizimiga kiruvchi o'quv yurtlari qaysi davlat ta'lim tizimining tarkibiy qismi hisoblanadi? 3. Yаpon milliy xаrаkterigа xos xususiyаtlаrdan biri bu Talabalar soni bo'yicha dunyoda birinchi o'rinda qaysi davlat turadi? 5. Xitoyning kirish imtihonlaridan o'ta olmagan yoshlar qanday kurslarda ta'lim olishlari mumkin? 6."Tadqiqot va o'qitish birligi" qaysi davlatning hayotiy printspi hisoblanadi? 7.Jumlani to'ldiring: Koreya soliqlаr tizimidа... soliq turi joriy qilingаn bo'lib: ishlаb chiqаruvchilаr foydаning mаlum foizini mаorifgа yuborаdilаr. Dаvlаt budjetining 24 foizi tаlimgа sаrflаnаdi. 8.Quyidagi jumlalar Sаmurаylаrning qaysi kodeksidаn kelib chiqаdi? аchchiq bolsаdа togri gаpirish, qiyinchiliklаrgа sаbr qilish, doimiy izlаnishdа bolish. 9. Koreyslаr ingiliz tilidan tashqari qaysi tilni mаjburiy rаvishdа orgаnаdilаr? yilda Koreyada qaysi qonun qabul qilingan?

87 Krassvord javoblari 1.Talaba 2.G`arb 3.Hunar 4.Boshlang`ich 5.2 oylik 6.Ta`limiy 7.Putunxua 1. Yunesko 2.Yaponiya 3. Mehnatsevarlik 4. Koreya 5. Ishchi Universitetlar 6. Germaniya 7. Talimiy soliq 8. Busido 9. Klassik Xitoy tili 10. Talim töģrisidagi qonun

88 TEST 1.1.Xitoy Xalq Respublikasida talim tizimi necha turga bolinadi? 2.A.Maktabgacha talim, boshlangich talim, umumiy orta talim, maxsus orta talim, oliy talim va oliy talimdan keying talim 3.B.Maktabgacha talim, boshlangich talim, toliqsiz orta talim, toliq orta talim, oliy talim va oliy talimdan keying talim 4.C.Maktabgacha talim, boshlangich talim, orta talim, oliy talim, akademik talim 5.2.Singapur davlatida talim tizimini qaysi organ tomonidan boshqariladi? 6.A.Talim Vazirligi tomonidan 7.B.Hukumat tomonidan 8.C.Muassasa rahbariyati tomonidan. 9.3.Rossiya davlati talim tizimi turlarini ozaro moslangan qatorni toping. 1. Umumiy talim; 2. Kasbiy talim. a)maktabgacha talim; b) boshlangich talim; c)orta kasbiy talim d) asosiy umumiy talim; e) oliy kasbiy talim f)oliy talimdan keying talim

89 A.1-a,c,f 2-b,d,e B.1-a,b,c 2-d,e,f C.1-a,b,d 2-c,e,f 4.Singapur talim tizimida baholash necha ballik tizimda amalga oshiriladi? A.5 B.9 C.3 5. Asosiy talim olti yil boshlangich va olti yillik orta talimga bolinadi, oz navbatida orta talim 2 darajaga ajratiladi: 3 yillik birinchi daraja va uch yillik ikkinchi daraja. Yuqorida berilgan tarif qaysi davlat talim tizimiga xos? A.Singapur B.Tailand C.Xitoy Xalq Respublikasi

90 Test javoblari 1.B 2.A 3.C 4.B 5.B

91