2 – Маъруза. Tizimli dasturiy taminot. Operatsion tizm. Fan oqituvchisi: Djurayev I. I. - презентация

1 2 – Маъруза. Tizimli dasturiy taminot. Operatsion tizm. Fan oqituvchisi: Djurayev I. I.

2 Reja: 1. Shaxsiy kompyuterlarning operasion sistemalari yaratilish tarixi. 2. Kompyuter resurslari. 3. Dasturlash sistemasi. 4. Matematik taminot resurslari. 5. Operasion sistemaning qoshimcha funksiyalari. 1. Shaxsiy kompyuterlarning operasion sistemalari yaratilish tarixi. 2. Kompyuter resurslari. 3. Dasturlash sistemasi. 4. Matematik taminot resurslari. 5. Operasion sistemaning qoshimcha funksiyalari.

3 Operatsion sistema - kompyuter bilan foydalanuvchi urtasida mulokotni urnatadi, kompyuter asosiy qurilma manbalarini kushimcha qurilmalarining ishini boshqaradi. Operatsion sistema programmalarni operativ xotiraga kuchiradi bu programmalarning talablarini bajarib, ishini taminlaydi. Programma vazifasini bajarib bo'lgandan so'ng operativ xotirani undan tozalaydi, yani foydalanuvchi ishlashi uchun operativ xotirada keng maydon yaratadi.

4

5

6 Shaxsiy kompyuterlarning operasion sistemalari yaratilish tarixi. Sakkiz razryadli shaxsiy kompyuterlar uchun yaratilgan birinchi operasion sistema SR/M-80 (Control Programm for Microcomputers, yani mikrokompyuterlar uchun boshqa­ruvchi programmalar) nom bilan tanilgan. Uning muallifi Digital Research kompaniyasining prezidenti Geri Kildell bolgan. 16 razryadli yangi kompyuterlar yaratish goyasini programmalar yaratuvchi Microsoft (Maykrosoft) kompaniyasining asos­­chisi va prezidenti, multimilliarder Bill Geyts ilgari sur­gan. IBM firmasi bilan hamkorlikda ishlashga rozi boladi. Sakkiz razryadli shaxsiy kompyuterlar uchun yaratilgan birinchi operasion sistema SR/M-80 (Control Programm for Microcomputers, yani mikrokompyuterlar uchun boshqa­ruvchi programmalar) nom bilan tanilgan. Uning muallifi Digital Research kompaniyasining prezidenti Geri Kildell bolgan. 16 razryadli yangi kompyuterlar yaratish goyasini programmalar yaratuvchi Microsoft (Maykrosoft) kompaniyasining asos­­chisi va prezidenti, multimilliarder Bill Geyts ilgari sur­gan. IBM firmasi bilan hamkorlikda ishlashga rozi boladi.

7 Bill Geyts va Pol Allen BASIC programmalash tili uchun tarjimon programma yozishdi va u IBM firmasining MITS Altair kompyuteriga moslashtirildi. Shundan song 16 razryadli kompyuterlar uchun operasion sistemalar yaratish jadallashdi va 1981 yilda shaxsiy kompyuterlar uchun birinchi yaratilgan CR/M operasion sistemasining kop goyalarini ozida mujassamlashtirgan MS DOS (Microsoft Disk Operation System - Maykrosoft diskli opreasion sistemasi) operasion sistemasi yil avgust oyida paydo boldi. MS DOS 64 K bayt xotiraga ega bolgan kompyuterlarga moljallangan bolib, ozi 8 K bayt xotirani egallar edi. Osha paytda yetarli deb hisoblangan bunday kompyuter xotirasi hozirgi paytda bir «oyinchoqqa» aylandi. Chunki hozirgi zamon shaxsiy kompyuterlarining xotirasi birnecha Gegabaytlarga tenglashdi. Bill Geyts va Pol Allen BASIC programmalash tili uchun tarjimon programma yozishdi va u IBM firmasining MITS Altair kompyuteriga moslashtirildi. Shundan song 16 razryadli kompyuterlar uchun operasion sistemalar yaratish jadallashdi va 1981 yilda shaxsiy kompyuterlar uchun birinchi yaratilgan CR/M operasion sistemasining kop goyalarini ozida mujassamlashtirgan MS DOS (Microsoft Disk Operation System - Maykrosoft diskli opreasion sistemasi) operasion sistemasi yil avgust oyida paydo boldi. MS DOS 64 K bayt xotiraga ega bolgan kompyuterlarga moljallangan bolib, ozi 8 K bayt xotirani egallar edi. Osha paytda yetarli deb hisoblangan bunday kompyuter xotirasi hozirgi paytda bir «oyinchoqqa» aylandi. Chunki hozirgi zamon shaxsiy kompyuterlarining xotirasi birnecha Gegabaytlarga tenglashdi.

8

9 MS DOS va uning qobiq programmasi hisoblangan Norton Commander sistemalari turli klavishlar va menyulardan iborat komandalar bilan ishlashga moljallangan bolishiga qaramay, foydalanuvchilar uchun qulay amallarni tez bajaradi. Operasion sistema funksiyalari. Agar operasion sistema (OS) tushunchasini qisqacha izohlasak bu boshqaruv dasturidir. OS bu kompyuterning fizik va dasturiy resurslarini taqsimlash va ularni boshqarish uchun ishlatiladigan dastur. MS DOS va uning qobiq programmasi hisoblangan Norton Commander sistemalari turli klavishlar va menyulardan iborat komandalar bilan ishlashga moljallangan bolishiga qaramay, foydalanuvchilar uchun qulay amallarni tez bajaradi. Operasion sistema funksiyalari. Agar operasion sistema (OS) tushunchasini qisqacha izohlasak bu boshqaruv dasturidir. OS bu kompyuterning fizik va dasturiy resurslarini taqsimlash va ularni boshqarish uchun ishlatiladigan dastur.

10

11 Kompyuter resurslari ikki xil: fizik va dasturiy resurslarga bolinadi. Fizik resurslar bu: -xotira, -vinchester, -monitor, -tashqi qurilmalar, -va shu kabilar kiradi. Dasturiy resurslar bu: -kiritish va chiqarishni boshqaruvchi dasturlar, -kompyuter ishlashini taminlaydigan boshqaruvchi dasturlar, -berilganlarni taxlil qiluvchi dasturlar, -drayverlar, -virtual ichki va tashqi xotirani tashkil qiluvchi va boshqaruvchi dasturlar, -va shu kabilardir.

12 Dasturlash sistemasi-dasturlash tillari va ularga mos til prosessorlari majmuasidan iborat bolib, dasturlarga ishlov berish va sozlashni taminlovchi dasturlar toplamidan iborat. Dasturlash sistemasining tashkil qiluvchilar (dasturlar) amaliy dasturlar toplami singari OS boshqaruvi ostida ishlaydi. Kompyuter resurslari OS boshqaruvi ostida boladi. OS ga ehtiyoj resurslar taqsimoti va ularni boshqarish masalasi zaruriyatidan kelib chiqadi. Resurslarni boshqarishdan maqsad foydalanuvchiga kompyuterdan effektiv foydalanish bilan birga resurslarni boshqarish tashvishidan ozod qilish.

13 Matematik taminot resurslari - berilganlar va dastur bajarilishini nazorat qiluvchi, foydalanuvchidan himoyalanmagan funksiyalar majmuasidan iborat boladi. Bu resurslar orasida sistemali rejalashtirish, sistema kutubxonalari, fayllarni boshqarish va kiritish- chiqarishga xizmat qiluvchi servis dasturlar mavjud. Kiritish va chiqarish - bu kiritilayotgan va chiqrilayotgan berilganlarni kochirish jarayonidir. Berilganlarni boshqarish dasturlar orqali amalga oshiriladi. Bular kiritish va chiqarish, filtr va kommunikasiya dasturlaridir. Bu dasturlar yordamida foydalanuvchi berilganlarni uzatishda oz yonalishini tashkil qilishi mumkin. Berilganlar majmuasini ixtiyoriy qurilma va xotiraning ixtiyoriy adresiga yonaltirishi mumkin. Filtrdan foydalanib berilganlarni tartiblash va songra chiqarish oqimiga yonaltirish mumkin. Matematik taminot resurslari - berilganlar va dastur bajarilishini nazorat qiluvchi, foydalanuvchidan himoyalanmagan funksiyalar majmuasidan iborat boladi. Bu resurslar orasida sistemali rejalashtirish, sistema kutubxonalari, fayllarni boshqarish va kiritish- chiqarishga xizmat qiluvchi servis dasturlar mavjud. Kiritish va chiqarish - bu kiritilayotgan va chiqrilayotgan berilganlarni kochirish jarayonidir. Berilganlarni boshqarish dasturlar orqali amalga oshiriladi. Bular kiritish va chiqarish, filtr va kommunikasiya dasturlaridir. Bu dasturlar yordamida foydalanuvchi berilganlarni uzatishda oz yonalishini tashkil qilishi mumkin. Berilganlar majmuasini ixtiyoriy qurilma va xotiraning ixtiyoriy adresiga yonaltirishi mumkin. Filtrdan foydalanib berilganlarni tartiblash va songra chiqarish oqimiga yonaltirish mumkin.

14 Operasion sistemaning qoshimcha funksiyalari. Berilganlarga ishlov berish. Berilganlar kompyuter xotirasida turli korinishda saqlanadi. Bular avvaldan kelishilgan holda boladi. Masalan: dastur saqlanish prinsipi bilan berilganlarni saqlanishi turlicha boladi, biron bir tekst redaktori yordamida hosil qilingan malumot boshqa redaktor yordamida hosil qilingan malumotning ichki korinishidan farq qiladi. Har bir malumotning ichki tuzilishi avvaldan tanlab olingan kodlash usuli yordamida hosil qilinadi. Kodlar turlari va kodlash usullari turlicha. Ularni qanday korinishda tanlab olish va ishlatish bevosita sistema ijodkorlariga bogliq. Odatda biron bir kodlash usuli malum bir tipdagi kompyuter(dasturiy taminot bilan birga) uchun tanlab olinadi va bu tipdagi kompyuter takomillashsa kodlash usulini saqlab qolishga harakat qilinadi. Bundan shunday xulosa qilishimiz mumkinki OS tarkibidagi berilganlarga ishlov beruvchi dastur berilganlar tuzilishini aniqlab dastur, arifmetik konstanta, berilganlar majmuasi(matn) va h.k.z kerakli usulda taxlil qilib kozda tutilgan ishni bajaradi.

15 ETIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!