IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы. Эволюция биологияда – тірі табиғаттың қайта айналып келмейтін ж ә не тура бағытталған тарихи дамуы. Эволюциялық ілім. - презентация

1 IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы

2 Эволюция биология да – тірі табиғаттың қайта айналып келмейтін ж ә не тура бағытталған тарихи дамуы. Эволюциялық ілім жасауда Чарльз Дарвинның еңбегі зорь. Ол ашқан ең маңызды жаңалыққа дейін к ө птеген ғалымдардың еңбегі балды. Эволюциялық үдерістер зандылығы ө те күрделі ж ә не ғалымдар күні бүгінге дейін толық анықтай алған жоқ. Алайда эволюцияның неге жүретіні бізге нақтылы белгілі. IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы

3 Эволюция терминін алғашқы рет швейцарлық табиғаттанушы ж ә не философы Шарль Бонне 1762 жилы эмбриологияға арналған еңбектерінде пайдаланды. Эволюция құбылысы тіршілік деңгейлерінің барлық сайтыларында (молекула деңгейден биосфералық деңгейге дейін) байқалып, үнемі құрылысы мен атқаратын қызметтерінде бұрын болмаған жаңа құрылымдар мен олардың жаңа қызметімен ерекшеленеді. Эволюцияның ең қарапайым деңгейі – мутациялық ө згерістер болып есептелінеді. Табиғи сұрыпталу кезінде мутация арқылы пайда болған жаңа белгілер мен қасиеттер организмдердің жаңа орта жағдайларына бейімделуіне жағдай жасайды. Ең алғашқы Эволюциялық процестер тіршіліктің популяция деңгейінде пайда болады. Бұл кезде организмдердің генотипі ө згереді. IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы

4 Швед жаратылыс зерттеушісі Карл Линнейді ( ) эволюционистердің маңызды ә уелгері дуге болады. Сайып келгенде тірі ағзаларды жүйелеуде осы ғалымның жолы балды. Оның «Табиғат жүйесі» еңбегі 1735 жилы жарыққа шығып, К. Линнейді дүниежүзілік даңққа беледі. Онда ө сімдіктер мен жануарлар ағзаларын жіктеудегі негізгі қағидалары сипатталды, сендай-ақ оларды жарыса бағынған жүйелік санаттарға: класс, отряд, туыс ж ә не түрлерге б ө лді. IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы

5 К. Линней ағзалардың қосарланған атауын - қосарлы атаутізімді ғылымға енгізді. Бұл екі сэз, оның біреуі сын есім - түрді, екіншісі зат есім - туысты белгілейді. М ә селен, үлкен жолжелкен ж ә не қандауырт ө різдес жолжелкен бір туысқа - жолжелкен туыстасқа жатады. Бұл дүние жүзі ғалымдарының бірін-бірі түсінуіне мүмкіндік берді. Линнейдің тағы бір еңбегі, ол «түр» ұғымын айқын қисындап мазмұндады ж ә не оның анықтамасын морфологиялық ө шлем негізінде, яғни сыртқы ж ә не ішкі құрылысының ұқсастығы бойынша жетілдірді. К. Линней адамды адамт ә різдес маймылға (құрылысының ұқсастығын басшылыққа алып) жатқызса да эволюцияның болу мүмкіндігін ойламады. Линней: «жүйедегі жақындық қандас туыстықты білдірмейді» деді. К. Линней эволюция м ә селелерімен шұғылданған жоқ. IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы

6 Биологияда XVII ғасырдың ө зінде-ақ трансформизм деп аталатын бағыт пайда балды. Трансформистер тіршіліктің ө згергіштігіне, трансформацияға сенді. Жан Жан Батист Ламарк ( ) ең к ө рнекті трансформист деп есептелді. Ол алғашкы тұтас эволюциялық теория фасады. Оның «Зоология философиясы» (1809) еңбегі биология да эволюцияның түсініктерінің басымдылығына бағытталған жолда маңызды қадам балды. IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы

7 Линней т ә різді Ламарк та жүйелеумен шұғылданды. Ол линнейлік жүйені ед ә уір жетілдірді. Ламарк ең алғаш барлық жануарларды омыртқалыларға (жануарларға) ж ә не омыртқасыздарға ж ә ндіктерді 10 класқа, сендай-ақ қосмикенділер мен жорғалаушылар классы на жіктеді. Ламаркқа дейін ж ә ндіктер (омыртқасыздар) - бунақденелілерге, ал бақалар тритондармен бірге ж ә не жыландар тасбақалармен бірге бір класқа жатқызылып жіктелді. Ламарк жүйелеуге жүйке ж ә не қантарату жүйелерін негіз еткен. Бұл Линней жүйесінен дұрысырақ ете түсті. Ламарк түрлерді ппосылай қатарластырып, тірі ағзалардың басқыш баспалдағы т ә різді бірінен-бірінің күрделене, жетіле түсетінін байқады. Біртіндеп к ө терілу - градация - ө рлеме- сайтылау ұғымы ппосылай пайда балды. IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы

8 Ламарк жаралым деңгейінің біртіндеп жоғарылауын, тірі ағзалардың күрделілене түсуін градация деп түсінді. Демек тірі табиғат ә лемі ө згереді, жетіледі. Сонда ағзалар ө з ө згерістерінің, қай жаққа ө згеруі қажеттігін қалай біледі? Міне, осы тұста Ламарк дұрыс болжам жасайды. Оның ойынша тірліктің барлығы қоршаған орта талап еткен бағытта ө згереді. Табиғи жағдайлардың ө згеруімен бірге тірі ағзалар да ө згереді. Бұл үдерістің шапшаңдығының ө те баяу екені туралы ойы да дұрыс. IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы

9 Келесі эволюциялық теория Ч. Дарвиндікі. Ол биология да пайда болған кезден эволюциялық к ө зкарас үстемдік етуде, яғни келесі ашылған жаңалықтардың барлығы эволюциялық тұрғыдан анықтап тексеріледі. IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы

10 Биологиялық эволюцияның мынадай бірнеше анықтамалары бар: Тірі ағзалардың тарихи дамуының қайталанбайтын үдерісі. Биологиялық жүйелердін; біртіндеп, езды- к ө пті бағытта жоғары сайтыға к ө терілу үдерісі. Тірі ағзалардың қарапайым форма дан күрделірек (жетілген) формаға баяу ө згерген үдерісі. Тірі зерзаттардын, ұзақ мерзімінде жоғары сайтыға к ө терілуі. IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы

11 Бұдан ө зге де анықтамалар тұжырымдауға болады. Егер егжейтегжейлі ой толғаса, тіршілік дамуының эволюциялық үдерісі дай ғана алға үдемелі қозғалыстағы к ө рініс еместігін байқаймыз. Оны эскалатордың (жылжымалы сайты) үдемелі ж ә не біркелкі жатық қозғалысымен салыстыруға болмайды. Оның ә рбір баспалдағы бірінен кейін бірі біркелкі қозғалыспен жоғары, тек жоғары қарай қозғалады. Ақиқатында мүлде анағүрлым күрделі. Эволюция үдерісі күрделі ж ә не оның белгілі жоспары болмайды. IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы

12 Мутациялық прогресс жаңа мутация мен комбинатцияның пайда болуының н ә тижесінде популяциядағы жаңа генотиптің пайда болуына ә кеп соғады. Популяциядағы сандра тербелісі (популяция тербелісі) жеке гендердің концентрация сын ө згертеді, сондықтан кейбір гендердің құрып кетуі мүмкін. Изоляция - популяция дан популяцияға гендер ағымы тоқталады (шағылысу болмайды), изоляцияның географиялық ж ә не экологиялық түрлері болады. IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы

13 Гендер дрейфі - аллель жиілігінің ө згерісі бағытталмаған кездейсоқ процесс. Табиғи сұрыпталу - тіршілік үшін күрестің н ә тижесі, бір түрдің қарқынды к ө беюі ж ә не басқа дарақтардың к ө беюіне кедергі немесе жойылып кетуі. Н ә тижесінде орта жағдайға негұрлым бейім түрлер, дарақтар сұрыпталады. Формалардың к ө п түрлілігі ж ә не сұрыпталудың бағыты тарихи даму процессіндегі шығармашылық р ө лдің маңызын арттырады. Миграция - популяцияның негізгі бір б ө лігің орын ауыстыруы, яғни оның генофонды жаңа микен ортаға тасымалдайды. Жаңа орынға микендеген популяция б ө лігінің генофонды түрлілігі бұрынғы ескі микенде қалған популяция генофондыан аз болады. IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы

14 Мутациялық процесс пен табиғи сұрыпталудан басқа, Эволюцияның қарапайым факторының бірі болып, популяциядағы карабас санының ө згеруі мен популяцияның оқшаулануы, сендай-ақ гетерозиготалардың ыдырауы кезінде байланыс жиілігінің кездейсоқ бұзылуы жатады. Популяциялардың Эволюциялық қайта құрылымы жаңа түрдің пайда болуына бластома береді. Эволюцияның себебін, қозғаушы күшін, механизмін ж ә не қарқыны мен оның жалпы заңдылықтарын Эволюциялық биология зерттейді. Кейде Эволюция ұғымына балама ретінде филогенез термині қолданылады. IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы

15 Назарларыңызға рахмет!!! IKAZ.KZ - ашық м ә ліметтер порталы