Internetdagi turli xil malumot axtarish tizimlari va ularning solishtirma tahlili Bajardi: KBI-73 i guruh talabasi Xudoyberdiyev J. Tekshirdi: Ikromov. - презентация

1 Internetdagi turli xil malumot axtarish tizimlari va ularning solishtirma tahlili Bajardi: KBI-73 i guruh talabasi Xudoyberdiyev J. Tekshirdi: Ikromov M.

2 INTERNETDA MA`LUMOT IZLASH Internet ta'sirida va vositasida kasb tanlayotganlar, bilim olayotgan, tanish orttirayotgan, oila qurayotgan, xorij bilan aloqa ornatayotgan, tadbirkorlikni yolga qoyayotganlar (va hokazo), qisqasi oz taqdirini belgilayotganlar atrofimizda koplab topiladi. Nimadir kerak bolib qolsa yoki nimanidir qidirib topmoqchi bolganlarning aksari darhol internetga murojaat qiladi. Kopincha bu murojaatdan ijobiy javob olinadi. Internet ta'sirida va vositasida kasb tanlayotganlar, bilim olayotgan, tanish orttirayotgan, oila qurayotgan, xorij bilan aloqa ornatayotgan, tadbirkorlikni yolga qoyayotganlar (va hokazo), qisqasi oz taqdirini belgilayotganlar atrofimizda koplab topiladi. Nimadir kerak bolib qolsa yoki nimanidir qidirib topmoqchi bolganlarning aksari darhol internetga murojaat qiladi. Kopincha bu murojaatdan ijobiy javob olinadi.

3 Qidiruv tizimi nima? Internetdan foydalanuvchilar orasida qidiruv tizimlariga murojaat qilmaydiganlari juda kam topilsa kerak. Google kabi qidiruv tizimlari salkam internet sozining sinonimiga aylangan. Internetdan foydalanuvchilar orasida qidiruv tizimlariga murojaat qilmaydiganlari juda kam topilsa kerak. Google kabi qidiruv tizimlari salkam internet sozining sinonimiga aylangan. Qidiruv tizimi veb-interfeysli dasturiy-apparat majmuasi hisoblanadi. U orqali internetdan ma'lumotlar qidiriladi. Qidiruv tizimi deyilganda odatda ma'lum bir sayt nazarda tutiladi. Unda interfeys tizimi ornatilgan holda kalit sozlar boyicha qidirish amalga oshiriladi. Axborot- qidiruv tizimlari internet resurslari ichidan soralgan ixtiyoriy ma'lumotlarni qidirib topib berish imkoniyatiga ega.

4 Internet foydalanuvchilari qidiruvni global tarmoqda joylashgan veb-saytlar, ularning manzili va ichki ma'lumotlari boyicha olib borishi mumkin. Bu esa foydalanuvchiga kerakli bolgan axborotni samarali qidirish va tez topish imkoniyatini beradi. Har bir foydalanuvchi axborotni qidirish uchun bir yoki bir necha sozdan tashkil topgan jumlalardan foydalanadi. Bunda foydalanuvchi tomonidan qidiruv maydoniga kerakli ma'lumotga doir soz yoki jumla kiritiladi va qidiruv tizimi ishga tushadi. Internet foydalanuvchilari qidiruvni global tarmoqda joylashgan veb-saytlar, ularning manzili va ichki ma'lumotlari boyicha olib borishi mumkin. Bu esa foydalanuvchiga kerakli bolgan axborotni samarali qidirish va tez topish imkoniyatini beradi. Har bir foydalanuvchi axborotni qidirish uchun bir yoki bir necha sozdan tashkil topgan jumlalardan foydalanadi. Bunda foydalanuvchi tomonidan qidiruv maydoniga kerakli ma'lumotga doir soz yoki jumla kiritiladi va qidiruv tizimi ishga tushadi.

5 Axborotlarni parametrlari boyicha qidirish Har bir foydalanuvchi internet tarmogi orqali oziga kerakli bolgan ma'lumotlarni oson va tez qidirib topishi uchun axborotni ma'lum parametrlar boyicha qidirish tavsiya qilinadi. Bular quyidagilardan iborat: Har bir foydalanuvchi internet tarmogi orqali oziga kerakli bolgan ma'lumotlarni oson va tez qidirib topishi uchun axborotni ma'lum parametrlar boyicha qidirish tavsiya qilinadi. Bular quyidagilardan iborat: Ma'lumotlarni uning tili boyicha qidiruv; Ma'lumotlarni uning tili boyicha qidiruv; Ma'lumotlarni uning turi (matn, rasm, musiqa, video) boyicha qidiruv; Ma'lumotlarni uning turi (matn, rasm, musiqa, video) boyicha qidiruv; Ma'lumotlarni uning joylashgan mintaqasi boyicha qidiruv; Ma'lumotlarni uning joylashgan mintaqasi boyicha qidiruv; Ma'lumotlarni uning joylashtirilgan sanasi boyicha qidiruv; Ma'lumotlarni uning joylashtirilgan sanasi boyicha qidiruv; Ma'lumotlarni uning joylashgan internet hududi boyicha qidiruv; Ma'lumotlarni uning joylashgan internet hududi boyicha qidiruv; Ma'lumotlarni xavfsiz qidiruv. Ma'lumotlarni xavfsiz qidiruv.

6 Qidirish turlari Internet tarmogida turli ma'lumotlar, fayllar mavjud. Dearli ularning har bir turini qidirib topishga moljallangan alohida tizimlar ishlab turibdi. Masalan, odamlarni, kino yoki musiqani, rasmlarni alohida qidirish imkoniyati bor. Internet tarmogida turli ma'lumotlar, fayllar mavjud. Dearli ularning har bir turini qidirib topishga moljallangan alohida tizimlar ishlab turibdi. Masalan, odamlarni, kino yoki musiqani, rasmlarni alohida qidirish imkoniyati bor. Global tarmoqda grafik ma'lumotlarning koplab turlari uchraydi, ya'ni: chizma (vektor), foto (rastr), harakatlanuvchi (animatsiya) hamda siqilgan rasmlar. Rasm korinishidagi ma'lumotlarni faqatgina uning nomi yoki turi boyicha qidirib topish mumkin. Kopgina internet qidiruv tizimlari grafik yoki tasvir korinishidagi ma'lumotlarni axtarish uchun alohida bolim va funksiyalarni joriy etgan. Global tarmoqda grafik ma'lumotlarning koplab turlari uchraydi, ya'ni: chizma (vektor), foto (rastr), harakatlanuvchi (animatsiya) hamda siqilgan rasmlar. Rasm korinishidagi ma'lumotlarni faqatgina uning nomi yoki turi boyicha qidirib topish mumkin. Kopgina internet qidiruv tizimlari grafik yoki tasvir korinishidagi ma'lumotlarni axtarish uchun alohida bolim va funksiyalarni joriy etgan. Bunday tartibdagi ixtisoslashuv izlanayotgan ma'lumotning tez va aniq topilishiga komaklashadi. Bunday tartibdagi ixtisoslashuv izlanayotgan ma'lumotning tez va aniq topilishiga komaklashadi.

7 Milliy axborot-qidiruv tizimi Albatta, yurtimizda internetning taraqqiy etishi va milliy segment hajmining oshib borishi milliy axborot-qidiruv tizimlarini yolga qoyish ehtiyojini yuzaga keltirdi. Bugungi kunda bir nechta mahalliy qidiruv tizimlari faoliyat korsatapti. Ular orasida Milliy axborot-qidiruv tizimi alohida orin tutadi. Albatta, yurtimizda internetning taraqqiy etishi va milliy segment hajmining oshib borishi milliy axborot-qidiruv tizimlarini yolga qoyish ehtiyojini yuzaga keltirdi. Bugungi kunda bir nechta mahalliy qidiruv tizimlari faoliyat korsatapti. Ular orasida Milliy axborot-qidiruv tizimi alohida orin tutadi. barcha foydalanuvchilar uchun yurtimizning internet tarmogidagi milliy segmenti axborotlaridan qulay tarzda foydalanish imkoniyatini beruvchi mexanizm hisoblanadi. Milliy axborot-qidiruv tizimini rivojlantirish ishlari UZINFOCOM Markazi tomonidan olib boriladi. asosiy xususiyatlari shundan iboratki, kop tilli axborot qidiruvi (ruscha, ozbekcha), boshqa milliy axborot tizimlari hamda ma'lumot omborlari bilan ozaro ishlay oladi. Shuningdek, internet tarmogi foydalanuvchilariga milliy segmentda joylashgan veb-saytlar boyicha qidiruv xizmatini taqdim etadi. Foydalanuvchi qidiruvni veb-sayt manzili va ichki ma'lumotlar boyicha olib borishi mumkin. Bu esa, oz navbatida, foydalanuvchiga zarur bolgan axborotni samarali qidirish va topish imkoniyatini beradi. barcha foydalanuvchilar uchun yurtimizning internet tarmogidagi milliy segmenti axborotlaridan qulay tarzda foydalanish imkoniyatini beruvchi mexanizm hisoblanadi. Milliy axborot-qidiruv tizimini rivojlantirish ishlari UZINFOCOM Markazi tomonidan olib boriladi. asosiy xususiyatlari shundan iboratki, kop tilli axborot qidiruvi (ruscha, ozbekcha), boshqa milliy axborot tizimlari hamda ma'lumot omborlari bilan ozaro ishlay oladi. Shuningdek, internet tarmogi foydalanuvchilariga milliy segmentda joylashgan veb-saytlar boyicha qidiruv xizmatini taqdim etadi. Foydalanuvchi qidiruvni veb-sayt manzili va ichki ma'lumotlar boyicha olib borishi mumkin. Bu esa, oz navbatida, foydalanuvchiga zarur bolgan axborotni samarali qidirish va topish imkoniyatini beradi.

8 dagi bolimlar ("Katalog", "Top-reyting", "Jamlangan statistika" va "Yangiliklar") foydalanuvchiga qator qulayliklarni yaratadi. "Katalog" bolimida bevosita Ozbekiston Respublikasiga aloqador bolgan, royxatga olingan, ularga tavsif berilgan hamda katalog mavzulari boyicha saralangan veb-saytlar haqida ma'lumot berilgan. Katalog foydalanuvchilari kerak bolgan saytni yonalishlar boyicha (Iqtisod, Sport, Madaniyat, Yangiliklar va boshqalar) qidiruv orqali tezroq topishadi. Saytlarning yonalishlar boyicha ruknlarga (moliya, siyosat, kino va hokazo yonalishlarda) ajratilgani ham qoshimcha qulaylik beradi. "Katalog" bolimida bevosita Ozbekiston Respublikasiga aloqador bolgan, royxatga olingan, ularga tavsif berilgan hamda katalog mavzulari boyicha saralangan veb-saytlar haqida ma'lumot berilgan. Katalog foydalanuvchilari kerak bolgan saytni yonalishlar boyicha (Iqtisod, Sport, Madaniyat, Yangiliklar va boshqalar) qidiruv orqali tezroq topishadi. Saytlarning yonalishlar boyicha ruknlarga (moliya, siyosat, kino va hokazo yonalishlarda) ajratilgani ham qoshimcha qulaylik beradi.

9 Internetdan foydalanishni organgan va uning samarasidan bahramand bolishni istagan har bir shaxs qidiruv tizimlarining imkoniyatlaridan yaxshi xabardor bolishi, undan foydalanish yollarini puxta ozlashtirishi talab etiladi. Bunda nafaqat jahon axborot resurslaridan, balki milliy segmentdan ham foydalana olishning ahamiyati katta. Chunki ozbek internet dunyosi ham har kuni yuzlab, minglab foydali axborotlar bilan boyimoqda. Ularni topish va batafsil tanishish uchun esa milliy axborot-qidiruv tizimlari komagiga tayanishga togri keladi. Internetdan foydalanishni organgan va uning samarasidan bahramand bolishni istagan har bir shaxs qidiruv tizimlarining imkoniyatlaridan yaxshi xabardor bolishi, undan foydalanish yollarini puxta ozlashtirishi talab etiladi. Bunda nafaqat jahon axborot resurslaridan, balki milliy segmentdan ham foydalana olishning ahamiyati katta. Chunki ozbek internet dunyosi ham har kuni yuzlab, minglab foydali axborotlar bilan boyimoqda. Ularni topish va batafsil tanishish uchun esa milliy axborot-qidiruv tizimlari komagiga tayanishga togri keladi.

10 Axborot izlash jarayoni Axborot izlash jarayoni Internetda axborot iste'molchisining va Internet tuzilmalaridagi axborot izlash tizimlari bilan muloqoti asosida yuz beradi. Iste'molchi ozining axborotga bolgan talabini axborot sorovi tarzida shakllantiradi. Bu sorovni bajarish uchun brouzer axborot izlash tizimi vositasida sorovga mos kelgan faktlar, hujjatlar yoki hujjatlar haqida ma'lumotlar topib beradi. Axborot izlash jarayoni Internetda axborot iste'molchisining va Internet tuzilmalaridagi axborot izlash tizimlari bilan muloqoti asosida yuz beradi. Iste'molchi ozining axborotga bolgan talabini axborot sorovi tarzida shakllantiradi. Bu sorovni bajarish uchun brouzer axborot izlash tizimi vositasida sorovga mos kelgan faktlar, hujjatlar yoki hujjatlar haqida ma'lumotlar topib beradi.

11 Izlash ob'ektining turiga ko'ra uch xil axborot izlash farqlanadi: hujjat, fakt va bibliografiya izlash. Axborot elektron shaklda yo qogozda aks etgan bolishi mumkin. Quyida gap elektron shakldagi axborot izlash haqida boradi. Hujjat izlashdan maqsad sorovga mos keluvchi hujjatga ishoratlarni topib, songra shu hujjatlar nusxalarini iste'molchi kompyuteriga yuklashdir. Hujjat izlashdan maqsad sorovga mos keluvchi hujjatga ishoratlarni topib, songra shu hujjatlar nusxalarini iste'molchi kompyuteriga yuklashdir.

12 Google dan sirli qidiruv tizimi Mystery Search Google dan sirli qidiruv tizimi Mystery Search Shu narsa aniqlandiki hamma yaxshi kuradigan Google ning sirli boshqa Mystery Search qidiruv tizimi bor ekan. Kurinishidan oddiy qidiruv tizimi (quyidagi manzilda joylashgan mysterysearch.ch) yani google ni eslatadi. Lekin bosh sahifadagi surat esa boshqacha. Bir narsani takidlab o`tish kerakki yani bu qidiruv tizimidan foydalanganda u boshqalardan farqi seziladi. Faqatgina google dan emas yani boshqa internet qidiruv tizimlaridan anchagina farq qiladi. Ish shundaki Mystery Search axborotlarni judayam o`zgacha qidiradi aniqroq aytadigan bo`lsam u siz izlayotgan ma`lumotni hech qachon izlamaydi.

13 Ummuman yuq, siz qidiruv tizimining izlash joyiga kiritgan malumotingizni hech qachon izlamaydi bu aniq. Nima aniq? Javobi judayam oddiy Mystery Search sizdan oldin kim nima izlayotgan bo`lsa usha malumotlarni sizga ko`rsatadi siznikini esa sizdan keyingi qidiruv tizimga murojat qilgan foydalanuvchiga taqdim etadi bu qiziq a. Yani agar sizdan oldin kimdir pingvinlar haqida malumot izlagan bo`lsa, lekin siz esa dinozavrlar haqida bilmoqchi bo`lsangiz sizga pingvinlar haqidagi malumotni beradi! SHunday ekan dinozavrlar haqidagi malumotni sizdan keyingi Mystery Search ga murojat qilgan shaxsga taqdim etadi. Bunday ajoyib voqealarga tayyor bo`ling.

14