Қарағанды мемлекеттік медицина университеті Молекулярлы биология және медициналық генетика кафедрасы СӨЖ Хромосоманың жіктелуі. Адам хромосомасының картасы. - презентация

1 Қарағанды мемлекеттік медицина университеті Молекулярлы биология және медициналық генетика кафедрасы СӨЖ Хромосоманың жіктелуі. Адам хромосомасының картасы. Орындаған: Нұралы А.Н Қабылдаған:Арымбекова А.К

2 Жоспар: I.Кіріспе Негізгі бөлім Хромосом типтері және олардың сипаттамалары. Хромосоманың Париждік және Денверлік жіктелу. Хроматин, эу- және гетерохроматин, сипаттамасы. Политенді хромосомалар. Хромосоманың метафазалық құрылысы. Қорытынды Жоспар: I.Кіріспе Негізгі бөлім Хромосом типтері және олардың сипаттамалары. Хромосоманың Париждік және Денверлік жіктелу. Хроматин, эу- және гетерохроматин, сипаттамасы. Политенді хромосомалар. Хромосоманың метафазалық құрылысы. Қорытынды

3 Хромосомалар жасуша ядросында болатын, гендерді тасымалдайтын және организмдер мен жасушалардың тұқым қуалау қасиеттерін анықтайтын органоидтар. Хромосомалар өздігінен көбейе аллоды, өзіндік атқаратын қызметі мен арнайы құрылымы бар және оны келесі ұрпақта сақтай аллоды. Хромосомалар терминін алғаш рет неміс ғалымы В.Вальдейер ашты (1888). Ол хромосомаларды негізгі бояғыштармен қарқынды боя латынь тығыз денешік деп атады. Бірақ хромосомалардың сыртқы пішіні жасуша циклінің әр түрлі сатыларында өзгеріп отрады. Хромосомалар жасуша ядросында болатын, гендерді тасымалдайтын және организмдер мен жасушалардың тұқым қуалау қасиеттерін анықтайтын органоидтар. Хромосомалар өздігінен көбейе аллоды, өзіндік атқаратын қызметі мен арнайы құрылымы бар және оны келесі ұрпақта сақтай аллоды. Хромосомалар терминін алғаш рет неміс ғалымы В.Вальдейер ашты (1888). Ол хромосомаларды негізгі бояғыштармен қарқынды боя латынь тығыз денешік деп атады. Бірақ хромосомалардың сыртқы пішіні жасуша циклінің әр түрлі сатыларында өзгеріп отрады.

4

5 Мейоз процестерінің метафаза кезеңінде хромосомалардың морфологиясы жарық микроскопының көмегімен анық көрінетін құрылымға енеді. Көптеген өсімдіктер мен жануарлардың дене жасушаларындағы хромосомалар ұрықтану процесі біреуін аналықтан, ал екіншісін аталықтан алған екі хроматидтерден (ұзынша жіпшелер) тұрады. Мұндай хромосомалар гомолог ты деп аталлоды. Мейоз процестерінің метафаза кезеңінде хромосомалардың морфологиясы жарық микроскопының көмегімен анық көрінетін құрылымға енеді. Көптеген өсімдіктер мен жануарлардың дене жасушаларындағы хромосомалар ұрықтану процесі біреуін аналықтан, ал екіншісін аталықтан алған екі хроматидтерден (ұзынша жіпшелер) тұрады. Мұндай хромосомалар гомолог ты деп аталлоды.

6 Хромосом типтері және олардың сипаттамалары: Иықтарының арақатынасы бойынша: 1) тең иықты - метацентрлік хромосомалар 2)тең емс иықты - субметацентрлік хромосомалар 3) бір иығы қысқа - акроцентрлік хромосомалар 4) центромера хромосоманың бір ұшында орналасқан - телоцентрлік Хромосом типтері және олардың сипаттамалары: Иықтарының арақатынасы бойынша: 1) тең иықты - метацентрлік хромосомалар 2)тең емс иықты - субметацентрлік хромосомалар 3) бір иығы қысқа - акроцентрлік хромосомалар 4) центромера хромосоманың бір ұшында орналасқан - телоцентрлік

7 Хромосомалардың жіктелуі. Денверлік және Париждік номенклатура. Денверлік жіктелу бойынша хромосомаларды топтастыру мина белгілеріне сайтт жүргізіледі; 1) хромосомалар мөлшері 2) хромосомалар иықтарының арақатынасы Хромосомалардың жіктелуі. Денверлік және Париждік номенклатура. Денверлік жіктелу бойынша хромосомаларды топтастыру мина белгілеріне сайтт жүргізіледі; 1) хромосомалар мөлшері 2) хромосомалар иықтарының арақатынасы

8 Париждік номенклатура Диференциалды бояу әдістерінің ішінде клиникалық циотгенетикалық зерттеулерде кең көлемде қолданылатын негізгі әдіс хромосомаларды Гимза бояуымен өңдеу әдісі (G -бояу). Дифференциалды бояу әдістерін пайдалану хромосомалардың Париждік номенклатурасының қабылдануына себеп балды (1971 ж. Париждік конференецияда). Париждік номенклатура Диференциалды бояу әдістерінің ішінде клиникалық циотгенетикалық зерттеулерде кең көлемде қолданылатын негізгі әдіс хромосомаларды Гимза бояуымен өңдеу әдісі (G -бояу). Дифференциалды бояу әдістерін пайдалану хромосомалардың Париждік номенклатурасының қабылдануына себеп балды (1971 ж. Париждік конференецияда).

9 Хроматин. Эу- және гетерохроматин. Спаттамасы. Эухромотин -тығыздығы төмен, транскрипция жүреді, ақ түсті, интерфазадағы гендер күйі қарқынды. Құрылымдық гендер көп. Гетерохромотин - тығыздығы жоғары, транскрипция жүрмейді, қара түсті, интерфазадағы гендер күйі қарқынды емс. Құрылымдық гендер аз. Хроматин. Эу- және гетерохроматин. Спаттамасы. Эухромотин -тығыздығы төмен, транскрипция жүреді, ақ түсті, интерфазадағы гендер күйі қарқынды. Құрылымдық гендер көп. Гетерохромотин - тығыздығы жоғары, транскрипция жүрмейді, қара түсті, интерфазадағы гендер күйі қарқынды емс. Құрылымдық гендер аз.

10 Политенді хромосомалар Политенді хромосомалар құрылысы жағынан бірнеше ерекшеліктері бap, ұзындығы жағынан әртүрлі, митотикалық хромосомаларға қараганда жуандау болып келеді, олар дисклерден тұрады, дисклер аралық учасклер кездеседі,пуфтар орын аллоды. Дисклер хроматиннің тығыздалғаи болімі болып саналлоды. Дисклер бірбірінен калыңдығы жағынан ерекшслснеді. Дрозофилдерде 5 мың дисклер орналасады. Политенді хромосомалар Политенді хромосомалар құрылысы жағынан бірнеше ерекшеліктері бap, ұзындығы жағынан әртүрлі, митотикалық хромосомаларға қараганда жуандау болып келеді, олар дисклерден тұрады, дисклер аралық учасклер кездеседі,пуфтар орын аллоды. Дисклер хроматиннің тығыздалғаи болімі болып саналлоды. Дисклер бірбірінен калыңдығы жағынан ерекшслснеді. Дрозофилдерде 5 мың дисклер орналасады.

11 Митоздық (бөлінуші) ядроның негізгі бөлігі митоздық хромосомалар болып есептелінеді. Митоздық хромосомалар хроматин жіпшелерінің ширатылып, жуандап қысқаруы нәтижесінде түзіледі. Хромосома профазада таяқша, ал метофазада X пішін-дес болып келеді. Хромосома бірінші реттік тартылыс (центро-мера) арқылы жалғанған екі иіннен тұрады. Хромосома иінінің ұшын теломера деп атайды.Хромосомалар ұзына бой на 2 тепе-тең бөлікке бөлінген, оларды хроматидалар деп атайды. Әрбір хроматида 2 тығыз ширатылған жіпшелерден хромонемалардан тұрады. Митоздық (бөлінуші) ядроның негізгі бөлігі митоздық хромосомалар болып есептелінеді. Митоздық хромосомалар хроматин жіпшелерінің ширатылып, жуандап қысқаруы нәтижесінде түзіледі. Хромосома профазада таяқша, ал метофазада X пішін-дес болып келеді. Хромосома бірінші реттік тартылыс (центро-мера) арқылы жалғанған екі иіннен тұрады. Хромосома иінінің ұшын теломера деп атайды.Хромосомалар ұзына бой на 2 тепе-тең бөлікке бөлінген, оларды хроматидалар деп атайды. Әрбір хроматида 2 тығыз ширатылған жіпшелерден хромонемалардан тұрады.

12 Қортынды Хромосомалар жасушада өте күрделі құрылымға ие және олар өте маңызды қызметтер атқарады. Хромосомалар құрылымын және қызметін зерттеу қазіргі заманғы биологияның өзекті мәселелерінің біріне жатады. Әсіресе, 20 ғасырды ң жылдары хромосомалар құрылымының малек. негізін түсінуге малекулалық генетиканың дамуына байланысты қол жетті. Бұл жаңалықтар тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясындағы негізгі заңдылықтарды дәлелдеп, она әрі дамытуға мүмкіндік береді. Қортынды Хромосомалар жасушада өте күрделі құрылымға ие және олар өте маңызды қызметтер атқарады. Хромосомалар құрылымын және қызметін зерттеу қазіргі заманғы биологияның өзекті мәселелерінің біріне жатады. Әсіресе, 20 ғасырды ң жылдары хромосомалар құрылымының малек. негізін түсінуге малекулалық генетиканың дамуына байланысты қол жетті. Бұл жаңалықтар тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясындағы негізгі заңдылықтарды дәлелдеп, она әрі дамытуға мүмкіндік береді.

13 Назарларыңызға рахмет!!! Назарларыңызға рахмет!!!