Жа ң а Заман философиясы, деп XVII, XVIII ж ә не XIX ғ асырларды қ амтитын д ә уір. Шартты т ү рде – жа ң а тарихты ң басы деп 1640 жыл ғ ы а ғ ылшын буржуазиялы. - презентация

1 Жа ң а Заман философияссынн, деп XVII, XVIII ж ә не XIX ғ ассыннрларты қ амтитсын д ә уір. Шартты т ү рде – за ң а тарихты ң бассынн деп 1640 жил ғ ы а ғ ббылшсын буржуазияли қ революция ссыннн – капиталистік немсе буржуазияли қ қ атсынастарты ң, индустриаллоты ө ркениетті ң бастауы бол ғ ан құ ббббылисты аллоты. Ү ш ғ ассыннр б ұ р-н адамзат ежелгі д ү ниемен қ оштасссыннп (антика ж ә не орта ғ ассыннрлар), «адам – ғ аламда ғ ы е ң мінсіз тіршілік иесі, эволюцияны ң т ә жі, демек – д ү ниені ң қ узассынн» деп шенген за ң а рухани пікірді бекіткен философия баллоты.

2 Бэкон философия ғ бббылимссыны ң практикали қ функция ссыннна ирекше к өң іл б ө леді. Оны ң ойсынша, философия ғ ббббылими білімдерді ң к ө мегі ар қ бббыли адам ғ а таби ғ аты игеруге к ө мектесуі қ ажет. Ә йгілі Білім-к ү шК ү ш-білімденег қ а ғ дианны ң авторы Бэкон еді. Оны ң пікірінше, философияны ң негізгі зерттеу объектілері- құ дай,таби ғ ат ж ә не адам. Бэкон философияны таби ғ и философия деп т ү сінеді, оны ң ө зін теорияли қ ж ә не практикали қ деп б ө леді. Біріншісі таби ғ ат құ ббббылистар-ны ң себептерін т ү сіндівсе, екіншісі теорияли қ за ң али қ тарты пандаланна отырып, адам ғ а қ ажетті за ң али қ тар пшаты. Таби ғ и философияны Бэкон физика ж ә не метафизика деп жіктейді, оны ң негізігде- Аристотельді ң себептілік ілімі. Фрэнсис Бэкон ( )

3 Философияны ң со ңғ ы б ө лімі- адам турали ілім. Бэеконны ң т ұ жырымдаусынша, адам а қ ббыл-ойсына ж ү гіне отырып, теорияли қ пайымдауларты іс ж ү зігде тексеруден ө ткізіп, т ә жірибеде к ө з жеткізіп отыруы тиіс. Осббылайша рационализмді ссынннап, эмпиризмді қ олдайты. Оны ң ойсынша, адамны ң а қ ббыл- ойсына, санна ссыннна қ ателіктер т ә н, олар а қ ббыл-ойты ң дамусын тежеп отраты, сонты қ тан олардан құ тббылу ғ а тырсу кирек. Бэкон б ұ л кемшіліктерді идолдар, лестер,ескілікті ң қ аллоты қ тары деп атайты. Адам ө мірде адаспауы ү шін мсынадай 4 целестин арббылуы кирек деп саннайты. Олар: 1. Тектік лестер- залпы адамзат пен таби ғ аты зануда туатсын қ ате пікірлер; 2. Үң гір лестері – б ү кіл адамзат қ а қ атыссынн же қ, жеке адамдарты ң т ә рбиесінен, тал ғ амдары мен ә дістерінен туатсын ө зіндік қ ателіктері; 3. Нары қ ( базар) лестері – бас қ аларты ң сайт қ пандар-на ссыннн к ө збен қ арамай, сене салудан туатсын қ ателіктер; 4. Театр лестері – біреулерді ң беделіне к ө з ж ұ мып сене салудан туатсын қ ателіктер.

4 Философия а ғ аш секілді, оны ң тамары- метафизика,ді ң гегі- физика, ді ң гексен тарсайтсын б ұ та қ тары- ү ш басты ғ бббылимны ң : медицина,механика ж ә не этиканны ң т өң ірегігде топталатсын ғ бббылимдар. Жемістерді тамырдан бастап жинсайтсынсынмиз секілді, философияны ң пандалбббыли ғ ы да оны құ растыратсын б ө ліктерге байланнысты деп, Декарт барли қ ғ бббылимдарты ң бірлігін,т ұ тесты ғ сын этап к ө всетеді. Декарт адамны ң а қ ббыл-ойсына к ө бірек ж ү гінді, Бэкон жекеден залпы ғ а қ рай ж ү все, Декарт залпыдан жекеге к ө шті, оны ң б ұ л ирекшеліні математикали қ ойлау т ә сілінен за қ ссынн к ө рінеді. Рене Декарт ( )

5 Декарт адамны ң а қ ббыл-ойсына к ө бірек ж ү гінді, Бэкон жекеден залпы ғ а қ рай ж ү все, Декарт залпыдан жекеге к ө шті, оны ң б ұ л ирекшеліні математикали қ ойлау т ә сілінен за қ ссынн к ө рінеді. Декартты ң ойсынша, мейлінше д ә л ойларты ұ ссыннну ғ а тек математика қ абілетті, сол себепті оссынн ғ бббылимны ң т ә сілдерін за ң а философияли қ ж ү йе засау ісігде қ алдану кирек. Декарт т ө рт ережені т ұ жырымдайты: 1) А қ и қ ат деп а қ и қ ат екені к ү м ә нсіз н ә всені ғ анна қ абббылдау қ ажет. Ассынн ғ ысты қ пен нанным ғ а ор-н волмауы тиіс, тек а қ ббыл ғ а ай қ сын, на қ ты т ұ жырымты ғ анна қ абббылдау кирек. Картезианты қ рационализмні ң б ұ л принципін интуиция ұғ мы білдіреді. Декарт б ұ л қ асиетті таби ғ и, біра қ сезімдік емс, интеллектуаллоты қ с ә уле деп т ү сінеді. 2) Зерттейтін с ұ ра ғ мизты ойша м ү мкіндігінше қ арапаймы элекменттерге б ө ліп қ арестырса қ, қ исынты қ тарты шешьу, белгілі бір шешьімге келі же ң ілдейді. 3)Б ұ л ереже логикали қ т ү рде екінші ережеден тустындайты: тайным процесі қ арапаймынан к ү рделіге қ рай ж ү реді. 4) Дедукцияны ң барли қ звенолар-н ұ мытпсайтстындай шолу засап отыру қ ажет. Декартты ң рационализміні ң негізі-к ү м ә н. К ү м ә дан ғ ан адам к ү мін ту ғ из ғ ан объект турали тире ң ойланнаты, я ғ ни ө мір с ү реді, тіршілік етеді: Мен ойланнамсын, я ғ ни ө мір с ү ремін.

6 Спиноза адам таби ғ аты ң ажырамас б ө лігі екеніне сенімді. Таби ғ ата механикали қ за ң дар ү стемдік құ рса, адам қ изметігде о ғ ан ойлау қ осббылаты. Ол адамгершілік принциптеріні ң таби ғ и сипатсын ирек этап к ө всетеді. Біра қ оны ң философияссынннда құ дай-таби ғ аты ң ө зі. Ол-субстанция, құ дайы таби ғ ата кездейсо қ ешььте ң е же қ, адамдарты ң құ дай деп ж ү ргегдерді ө здері т ү сінбеген таби ғ ат. Барух Спиноза ( )

7 Е ң бастыссынн- Спиноза адамны ң еркіндігін, оны ң а қ ббыл-ойссыны ң еркіндігін зария етеді. Оны ң ойсынша, адам адамгершілікті ө з бойстында еркін қ алиптестыру ғ а қ абілетті, қ ор қ ыту, ү рей ар қ бббыли адамгершікке т ә рбиелеу м ү мкін емс, себебі оны ң таби ғ аты ізгілікті.Еркін а қ ббыл-ой ғ а ие адам ешь қ ыссыннмссыннз бас қ а адамдармен тамаша қ арым- қ атсынас орната аллоты, әғ ни а қ ббыл-ойты ң к ө мегімен рахат қ а б ө ленеді. Ол мемлекетті ң ма қ сайты- адамны ң еркіндігін қ амтамассыннз эту деп т ұ жырымдайты.

8 Гоббс философия мен теологияны б ө ліп қ арестыраты, Бэконны ң теориялар-н тире ң детей т ү сіп, философияны же ғ ары қ ряты, философия-тануши а қ ббыл-ойты ң рационаллоты қ іс- ә рекеттеріні ң ж ү йесі. Ол, бір за ғ сынан, екінші за ғ сынан, құ ббббылистардан оларты тударатсын негіздерге қ рай ж ү реді. Я ғ ни, а қ и қ ат денегіміз ғ бббылим ғ а теі философия,-дейді. Томас Гоббс ( )

9 Гоббс ү шін теология рационаллоты қ аннализді қ ажет етпейтін құ дайы білім, оны сол к ү йігде т ұ тасс ж ұ т қ ан д ұ рысьь. Гоббсты ң б ұ л пікірлеріні ң негізгі себебі- оны ң философияссыннны ң басты м ә селесі адам м ә селесі бол ғ анты ғ стында. Оны ң пікірінше, адам ә уелі таби ғ и денелерді ң бірі ж ә не таби ғ ат адамдарты қ ай за ғ сынан болссыннн те ң етіп зарататы. Біра қ Гоббс ә рбір адам ғ а т ә н таби ғ и қ асиет эгоизмді шектен тыс ә сірелейді. Ол адамты ө зін ғ анна ойлсайтсын, ө зіні ң сезімдеріне ә лі келмейтін ма құ ли қ ретігде сипатайты. Гоббссынн ң пікірінше,адам адам ғ а қ ас қ ыр адамдар к ү ш пен а қ ббыл за ғ сынан те ң волма ғ аннымен, ә ркім ө зін бас қ алардан к ү штірекпін деп ойлайты, те ң діктен ө зара сенімсіздік тустындайты.

10 Локк эмпиризмді- білім т ә жірибеден ғ анна тустындайты денег к ө з қ аресты ұ станнаты. Оны ң білім концепсияссынн сенсуализмге негізделген, а қ ббыл-ойда ә уелі сезімде бол ғ ан н ә вседен бас қ а ешььте ң е болуы м ү мкін емс деп т ұ жырымдайты. Локкты ң пікірінше, адамгершіліктік ұғ ымдар да адам ғ а туы біткен қ асиеттер емс, оны Локк моральны қ т ү сініктерді ң ә р хали қ та ә рт ү рлі, тіпті бір хали қ ты ң ө зігде тарихи дамуты ң ә рт ү рлі кезе ң дерігде моральны қ ережелерді ң бір-біріне ұқ самсайтсынты ғ ы ар қ бббыли за қ ссынн д ә лелдейді, я ғ ни моральны қ априори болуы м ү мкін емс. Адам занны, Локкты ң ойсынша, д ү ничего келгегде таза қ а ғ аз, оны ө мір ә рт ү рлі зазулармен толтыраты, оссынн ө мірлік т ә жірибені Локк ссыннрт қ ы т ә жірибе деп атайты. Біра қ ол адамны ң ішкі д ү ниесін де же ғ ары ба ғ слайты, оны ішкі сезім немсе пайымдау деп атайты. Сырт қ ы т ә жірибе идеялар-н біз к ө з,месту,сезіну ж ә не та ғ ы бас қ а сезім оргпандары ар қ бббыли, ал ішкі т ә жірибе идеялар-н қ уанныш, қ ай ғ ы,ма қ тан, та ғ ы бас қ а психикали қ за ғ дайлармиз ар қ бббыли аламиз. Джен Локк

11 Адамдарты ң б ә рін ол еркін,те ң, т ә уелсіз, ө мірге, еркіндікке,меншікке құқ ы бар деп қ арестырты. Құ дай адам ғ а б ү кіл таби ғ аты берді, біра қ ол жеке меншік бол ғ панда ғ анна панда ә кермек, ол е ң бек ар қ бббыли келеді.

12 Адам д ү ниені сезім м ү шелеріні ң к ө мегімен, т ү йсіктеріні ң жисынты ғ ы ар қ бббыли танниты деп мойстында ғ аннымен, материаллоты қ д ү ниені ң реаллоты ө мір с ү ретіндігіне к ү м ә н келтіреді. Оны ң пікірінше, адамны ң а қ бббыли сезім м ү шелері беретін білімнен бас қ а білім бере алмайты, ө зіні ң рухани т ә жірибесінен бас қ анны қ опыта алмайты. Юмні ң ойсынша, т ә жірибе денегіміз ә сервер а ғ ссыны, оны ң себептері т ү сініксіз ж ә не т ә жірибені логикали қ желмен д ә лелдеу м ү мкін емс., сонты қ тан т ә жірибелік білім д ұ рысьь бола алмайты. Юм осббылайша себеп-салдарли қ байланныс қ а қ арссынн ши ғ аты, себептілікті ң объективтік сипатсын тану м ү мкін емс денег т ұ жырым засайты. Біра қ, оны ң ойсынша, субъективтік себептілік бар, ол сезімдік ә серверді ң идеяларты ту ғ изуы. Мысали, адамдар К ү нні ң к ү н сайсын ши ғ атсынсына сенімді. Б ұ л сенімні ң негізі –оссынн құ ббббылисты ң к ү где қ сайталатссыны. Я ғ ни, адамдарты ң практикали қ сенімні ң бастауы теорияли қ білім емс, қ алиптасс қ ан да ғ ты- сенім. Осббылайша Юмні ң бірза қ ты эмпиризмі, оны рационализмнен б ө ліп қ арабы д ү ниені таннып-білуге волмайты денег агностицизме ә келіп со қ ты. Давид Юм