Д Ә РІС 14 ТА Қ ЫРЫБЫ: Стандарттау категориясы. Стандарттау т ү рлері. - презентация

1 Д Ә РІС 14 ТА Қ ЫРЫБЫ: Стандарттау категориясы. Стандарттау т ү рлері.

2 ҚР мемлекеттік стандарты (ҚР СТ) – міндетті және (немесе) ұсынылатын талаптары бар және тұтынушылардың кең шеңберіне түсінікті стандарттау, метрология және сертификаттау бойынша уәкілетті орган бекіткен стандарт.

3 Стандарттаудың негізгі мақсаттары мыналар болып табылады: өнімге, процестерге (жұмыстарға), қызмет көрсетулерге нормалар, ережелер мен сипаттамалар белгілеу; өнім, процестер, көрсетілген қызметтердегі адамдар өмірі, денсаулығы, мүліктер үшін қауіпсіздігін, қоршаған ортаның қорғалуын қамтамасыз ету. өнімнің техникалық және ақпараттық сыйысымдылығын, сендай-ақ өзара алмасымдылығын қамтамасыз ету; өнімнің, процестердің, қызмет көрсетулердің сапасын ғылыми- техникалық даму деңгейімен сәйкестендіру және сапа мәселелерінде тұтынушылардың мүдделерін қорғау; өлшемдер бірлігін қамтамасыз ету; ресурстардың барлық түрін сақтау және ұтымды пайдалану; елдің қорғаныс қабілеті мен жұмылдырушылық әзірлігін қамтамасыз ету; табиғи және техногенді апаттар мен басқа да төтенше жағдайлардың туындау қаупін искре отырып, шаруашылық объектілердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

4 Қолдану аясына байланысты ажыратылатын стандарта стандарт категориясы деп аталады. Стандарттар мынадай категорияларға бөлінеді: - мемлекеттік стандарта – ҚР СТ; - халықаралық стандарта – ИСО; - мемлекетаралық стандарта - ГОСТ; - ұйымдар стандартаы; - ұлттық стандарта; - шетел мемлекеттері ұйымдарының стандартаы.

5 Негiзгi алынатын стандарт нақтылы облыс үшiн ортақ немесе басшылық етушi жағдай болатын нормативтiк құжат. Әдетте оны қалай стандарт болғанын қолданылады немесе, немесе негiзiнде басқа стандарта өндей алтын әдiстемелiк құжат. Терминологиялық стандарт олардың қолдануының мысалдары және тағы басқалар анықтау термин болатын нормативтiк құжат.

6 Мемлекеттік стандарта өнімдерге, үрдістерге (жұмыстар), көрсетілетін қызметке, ұйымдастырушылық-әдістемелік және жалпытехникалық сипаттағы нормалар және талаптарға даярланады, мысалы: стандарттау бойынша жұмысты ұйымдастыру; өндіріске өнімді даярлау және қою; техникалық, басқарушылық, ақпараттық- библиографиялық құжаттамаларды ресімдеу тәртіптері; метрологиялық жалпы ережелер және т.б.

7 Өнімдердің, үрдістердің, көрсетілетін қызметтердің мемлекеттік стандартадың міндетті талаптарына сайт болуы ҚР Заңнамасы белгілеген ережелер бойынша анықталады. Мемлекеттік стандарта мемлекеттік басқару органдарымен, уәкілетті тұлғалармен, стандарттау бойынша техникалық комитеттермен даярланады. Стандарттаудың мемлекеттік жүйесінің Реестрінде тіркелмеген мемлекеттік стандарта қолдануға жарамсыз деп сана лады.

8 Мемлекеттік стандарттың белгіленуі индекс стен (ҚР СТ), тіркеу нөмірінен және сызықшамен бөлінген қабылданған жылдың соңғы екі санынан тұрады. Тіркеу нөміріндегі алдыңғы нүктелі сандра стандарта кешенінің (жүйесін) шифрин анықтайды.

9 Халықаралық және аймақтық, шетел мемлекеттерінің ұлттық стандартаын ҚР мемлекеттік стандартаы ретінде қолданудың қажетті шарттары: ҚР стандарттау, метрология және аккредитация бойынша халықаралық және аймақтық ұйымдарға мүше болуы; ҚР және шетел мемлекеттері арасында стандарттау облысы бойынша әріптестік туралы екіжақты (көпжақты) келісім-шарттың болуы.

10 Халықаралық стандарт – стандарттау бойынша халықаралық ұйыммен қабылданған және тұтынушыларға кеңінен түсінікті стандарт. Халықаралық стандартады құру бойынша тікелей жұмыстарды техникалық комитеттер жүргізеді. Стандарттау бойынша халықаралық ұйым – оған мүшелік әрбір елдің стандарттау, метрология және сертификаттау бойынша сәйкес мемлекеттік органы үшін ашық стандарттау бойынша ұйым.

11 ИСО ресми тілдері – ағылшын, француз, орыс тілдері. Орыс тіліне ИСО стандартаының 70% жуығы аударылған. ИСО әділетті және адам ұйым ретінде әлемдік беделге ие, халықаралық ең ірі ұйымдар ішінде мәртебесі жоғары.

12 Мемлекетаралық стандарт – міндетті және (немесе) ұсынылатын талаптары бар және олармен тікелей қолданылатын стандарттау, метрология және сертификаттау бойынша мемлекетаралық Кеңеспен қабылданған немесе Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы елдерін құрудағы стандарттау және техникалық нормалау бойынша мемлекетаралық ғылыми- техникалық комиссия мен қабылданған стандарт.

13 ҚР мемлекетаралық стандартады қолданысқа енгізу стандарттау, метрология және сертификаттау бойынша уәкілетті органның қаулысымен жүзеге осады. Мемлекетаралық стандарта ҚР мүше болып табылатын стандарттау, метрология және сертификаттау бойынша мемлекетаралық Кеңес қабылдаған ережелерге сәйкес қолданылады.

14 Ұйым стандарты – жеке немесе заңды тұлғамен даярланған нақты бір өнімге, үрдіске (жұмыс), қызмет көрсетуге талаптар белгілейтін және сол жеке немесе заңды тұлға қолданатын стандарт. Ұйым стандартаы өнімге, қызмет көрсетуге, үрдіске даярлануы мүмкін. Ұйым стандартаын даярлаушылардың өздері бекітеді.

15 Ұйым стандартаы ҚР қабылданған стандарта және техникалық регламенттердің міндетті талаптарына қайшы келмеуі керек. Белгіленген міндетті талаптарды сақтамағаны үшін оны бекіткен жеке және заңды тұлғалар жауапқа торты лады. Ұйым стандартаын даярлаудағы жалпы ережелер, келісімдер, бекітулер және тіркеу стандарттау, метрология және сертификаттау бойынша мемлекеттік уәкілетті орган мен белгіленеді. Шетел мемлекеттері ұйымдарының стандартаын қолдану көрсетілген стандартады қолдануға рұқсат беретін, олардың түпнұсқасын ұстайтын ұйымдармен келісім-шарт (рұқсат) негізінде жүзеге асырылады.

16 Стандарттаудың мемлекеттiк жүйесi стандарттау саласында бiрыңғай ғылыми-техникалық саясат жүргiзiлуiн қамтамасыз етедi және нормативтiк құжаттардың әр алуан категорияларының жасалуын, қолданылуын, олардың әзiрлену, келiсiлу, бекiтiлу тәртiбiн, мемлекеттiк тiркелуiн, стандарта талаптары мен техникалық шарттардың сақталуын мемлекеттiк қадағалауды көздейдi.

17 Стандарттау саласындағы нормативтік құжаттар - стандарттау жөніндегі қызметтің әр түріне немесе оның нәтижелеріне қатысты нормаларды, ережелерді, сипаттамаларды, принциптерді белгілейтін құжаттар. Стандарт - уәкілетті орган көздеген тәртіппен бекітілген, көп мәрте және ерікті пайдалану мақсатында техникалық реттеу объектілеріне ережелерді, жалпы принцип термин сипаттамаларды белгілейтін құжат.

18 Стандарттаудың басты принциптері ретінде мыналарды атауға болады: Стандарттарды ерікті түрде қолдану және олардың біркелкі қолданылуына жағдай жасау. Ұлттық стандарта еліне және өнімді шығаратын жеріне, өмірлік циклінің процестеріне, көрсетілетін қызметтерге, келісім ерекшеліктеріне және тұлғаларға (дайындаушы, орындаушы, беруші) қарамастан бәрі бірдей ерікті түрде қолданылады. Ұлттық стандартады жасағанда халықаралық стандартады негіз ретінде қолдану. Егер климаттық және географиялық немесе отандық өнім өндірудің техникалық (технологиялық) ерекшеліктеріне байланысты оны қамтамасыз ету мүмкін болмаса, бұл принциптің орындалмауы мүмкін. Кедергі жасауға тыйым салу. Өндірілетін өнімге және оның айналасына стандарттау мақсатын орындауға сәйкес ең төменгі деңгейден асып, кедергі болатын талаптарға тыйым салынуы керек және т.б.

19 Қолдану өрісіне байланысты стандарттау жөніндегі нормативтік құжаттар әр түрлі санаттарға бөлінеді: халықаралық стандарта, өңірлік стандарта және техникалық- экономикалық ақпарат жіктеуіштері, стандарттау жөніндегі ережелер мен ұсынымдар, Қазақстан Республикасының мемлекеттік стандартаы мен техникалық- экономикалық ақпарат жіктеуіштері, ұйымдар стандартаы, Қазақстан Республикасының стандарттау жөніндегі ұсынымдары, шет мемлекеттердің ұлттық стандартаы жатады.

20