ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ ВАЗИРЛИГИ ТОШКЕНТ ФАРМАЦЕВТИКА ИНСТИТУТИ ДОРИ ВОСИТАЛАРИНИНГ САНОАТ ТЕХНОЛОГИЯСИ кафедраси ТАЙЁР ДОРИ ТУРЛАРИ ТЕХНОЛОГИЯСИ. - презентация

1 ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ ВАЗИРЛИГИ ТОШКЕНТ ФАРМАЦЕВТИКА ИНСТИТУТИ ДОРИ ВОСИТАЛАРИНИНГ САНОАТ ТЕХНОЛОГИЯСИ кафедрами ТАЙЁР ДОРИ ТУРЛАРИ ТЕХНОЛОГИЯСИ фанидан лаборатория машғулоти Мавзу:Капсулалар. Каттик ва юмшок капсулалар технологиями. Фераск капсула сини тайёрлаш технологиями. тайёрлади: Рахимова Г.Р. ТОШКЕНТ

2 Ўзбекистон Республикасида рўйҳатдан ўтган дари воситаларини дари шакаллари бўйича тақсимланиши

3 Ўзбекистон Республикасида рўйҳатдан ўтган капсула дари шакалларини ишлаб чиқарувчилар бўйича тақсимланиши

4 Маҳаллий фармацевтик корхоналар томонидан ишлаб чиқариладиган тайёр дари воситалари орасида капсула дари жаклин и тутган ўрни

5 Капсулалар тарихи Георг Эберт эрамиздан таволги 1500 йиллар 1730 йил Венециялик фармацевт Де Паули 1833 йил Париж француз фармацевт талабаси Моте ва даришунос Дюблан 1846 йил француз Жюль Леуби 1872 йил француз Лимузин 1874 йил Дейтройтлик фармацевт Хьюбел 1888 йил Америкалик муҳандис Джон Рассел 1933 йил Америкалик муҳандис Роберт Шерер

6 Капсула лотинча – capsula сўзидан олинган бўлиб, қобиқ, қути декан маънони англатади.

7

8 КАПСУЛАЛАРНИНГ АФЗАЛЛИКЛАРИ Дозаларга аниқ бўлинганлиги Дори модасини нохуш хиди ва маъзасини маскировка қилинганлиги Чиройли, эстетик ташқи кўринишга ига эканлиги Қабул қилишнинг озонлиги Ошқозон-ичак трактира озон бўкиши, ириши ва сўрилишига ига эканлиги Ишлаб чиқариш жараёнида дари мода сига нам лик, иссиқлик ва босимларни таъсир қилмаслиги Бўёвчи ва чангланувчи модалардан капсулага жойлаб, ишлаб чиқариш Юқори биосамарадорликка ига эканлиги Ишлаб чиқаришни тўла механизациялаштирилганлиги ики автоматлаштирилганлиги

9 КАПСУЛАЛАРНИНГ КАМЧИЛИКЛАРИ Қобиқ таркибидаги желатин гигроскопик мода бўлганлиги учун ишлаб чиқариш ва сақлаш жараёнида атроф муҳитдаги нам ликни ўзига ютиши Тўғридан-тўғри желатин ва глицерин билан реакция га киришадиган модалардан капсула чиқаришнинг имкониятини йўқлиги Ичиш учун мўлжалланган капсулаларни нохуш холатдаги беморларда қўллаш имкониятини чегараланганлиги Капсулаларни ишлаб чиқаришда махсус автоматлаштирилган ва механизациялаштирилган линиянинг шар лиги Микрооргнизмларнинг яшашаи ва кўпайиши учун қулай шароитнинг яратилиши

10 Капсулаларни қабул қилиш усулига кўра таснифланиши Ошқазонда эрийдиган Ректал Сублингвал Орал Вагинал Ичакда эрийдиган

11 Тайёрланиш технологиямига кўра желатина капсула лари қаттиқ – ики қисимли (capsulae dure or oper-culate), ажраладиган насос ва қопқоқдан ташкил топган юмшоқ (capsulae molles) – яхлит ўзаро ажралмайдиган бўлиб, олиниш усулига кўра улар ҳам чокли (икита бир хил бўлакни ёпиштирилишидан ҳосил бўлган бўйлама чокли) ики чоксиз

12 Қаттиқ желатин капсула турлари Таъсири узайтирилган капсулалар (ретард капсу- лалар) Спансулалар Медулалар Микрокап- сулалар Пеллетлар Нанокап- сулалар

13

14

15

16

17 Микрокапсулалар – капсулаларнинг алоҳида гуруҳи бўлиб, полимер ики бошқа материаллардан тайёрланган юпқа қобиқдан иборат, шарсимон ики геометрии шакалга ига бўлмаган, ўлчами 1 мкм дан 500 мкм гача бўлган фармацевтик таъсир этувчи қаттиқ, суюқ ики газсимон модаларнинг ёрдамчи модалар билан ики ёрдамчи модаларсиз сақдайдиган капсулалар ҳисобланади.

18 Пеллетлар – бир ики бир нечто фармацевтик файл модаларнинг ёрдамчи модалар билан ики ёрдамчи модаларсиз сақлаган, қобиқ билан қопланган, ўлчами 2000 мкм дан 5000 мкм гача бўлган, шарсимон шакалдаги қаттиқ заррачалардир

19

20 Юмшоқ желатин капсула таркиби бўйича турлари Юмшоқ– Сapsulae gelatinosae molles. Ярим юмшоқ– Сapsulae gelatinosae perlae. Ярим қаттиқ – Сapsulae gelatinosae durae elasticae.

21 Компонентлар Юмшоқ Ярим юмшоқ Ярим қаттиқ Желатин 41,143,547,6 Глицерин 30,124,617,5 Сув 28,831,934,9

22 чокли капсулалар шакалига кўра турлыча бўлади: шарсимон (round),узунчоқ (oblong),аваль (oval),ректально шамча шакалида (suppositories)тубатиналар (tubes).махсус шакалдаги

23

24

25 Номер Капсуланинг ўртача ҳажми, мл 1,370,950,680,50,370,30,210,13 Қаттиқ желатин капсула ларининг ўлчамлари бўйича синфланиши

26

27

28 Желатина ишлаб чиқаришда фойдаланиладиган насосий хом ашёлар (а) ҳамда дунё бўйича желатина хом ашёсини ишлаб чиқарилиши (б)

29 Желатин массами 2 хил усулда тайёрланади: Желатинни бўктириб Бўктирмасдан Массани тайёрлашда ишлатилган глицерин миқдарига қараб капсулалар ЮМШОҚ ЁКИ ҚАТТИҚ бўлади. Агар капсула нинг таркибида глицерин 0,3% гача бўлса қаттиқ, 20-25% бўлса юмшоқ желатина капсула лари ҳосил бўлади.

30 Қаттиқ желатина ли капсула қобиқларининг тузилиши

31 ЮМШОҚ ЖЕЛАТИН КАПСУЛАЛАРИНИ ТОМЧИЛАШ УСУЛИДА ТАЙЁРЛАШ Бир вақтнинг ўзида суюлтирилган желатина массами (2) ва дозаловчи қурилма (3) томонидан ўтадиган дари модаси (1) қиздирилган труба йўли орқали кониксимон форсунками труба шакалидаги жихлерли бўлимга (4) ўтиб, капсулалар ики фазали концентрик оқим натижасида тўлади. Пульсатор (5) ёрдамида капсулалар ажратилади ва ўзида айланувчи тизимли капсула ларга шакал берувчи, уларни совутувчи ва аралаштирувчи совутгичга (7) узатилади. Керакли бўлган совуқлик махсус ннасос орқали таъминланади(6). Шакл берилган капсулалар +14 0­­ С хароратгача совутилган вазелин мойи, +4 0 С хароратгача совутилган зайтун мойи ики суюқ парафинга (8) туширилади ва капсулалар шарсимон шакалга келади. Капсулалар вазелин мойидан ажратилади, юқилади ва махсус камера лорда қуритилади. Камерадаги ҳаво оқимининг тезлиги капсула қобиғидаги нам ликни йўқотиш учун 3 м/с бўлиши керак.

32 Юмшоқ желатин капсула ларини пресслаш усулида тайёрлаш

33

34

35 – куканлар. 2 – гранулалар. 3 – микродоражелар. 4 – суюқ ики газсимон ядро ли микрокапсулалар. 5 – микрокапсулалар комбинациями. 6 – паста. 7 – таблеткалар. 8 – кункулар ва таблекталар комбинациями. 9 – куканлар ва микрокапсулалар комбинациями. 10 – микрокапсула ларва таблеткалар комбинациями. 11 – микрокапусулалар ва желатин капсулалар комбинациями. 12 – микрокапсуалалар, куканлар ва желатин капсулалар комбинациями. Қаттиқ желатин капсула ларининг комбинация лари

36 Юмшоқ желатин капсула ларини ботириб олиш усулида тайёрлаш жараён босқичлари Желатин эритмасини тайёрлаш Бир томони очиқ бўлган капсула қобиғини тайёрлаш Капсулани дари массанинг эритмаси билан тўлдириш Капсулани кавшарлаш Капсуланинг сифатини баҳолаш Капсуланинг қуритиш Капсулани силлиқлаш ва ювиш Сифатсиз капсулаларни қайта ишлаш

37

38 Дори модасини автоматлаштирилган тарзда қаттиқ желатина капсула сига жойлашнинг мумий принцип

39 1. Капсулаларни мўлжал олиниши таъминлангандан сўнг бўш капсула қобиқларини дозатор ячейка лари (ини)га жойлаштирилиб, қобиқлар вакуум ёрдамида очилади

40 2. Барча капсулалар қобиқларини тўлиқ очилиши учун капсулалар яна бир марта очилади.

41 3. Очилмаган капсула ларва яроқсиз капсулалар махсус контейнерга ташлаб юборилади.

42 4 ва 5. Капсула намосин и пеллетлар, гранулалар ики таблеткалар билан тўлдириш станциями

43 6. Дозатор куканга тушурилади, керакли дозани олби уни пресслайди. Сўнг дозатор поршень ёрдамида капсула ни намосин и дари мода билан тўлдиради

44 7. Агарда теги шли жойда капсула бўлмаса кукан махсус котеторга жойлаштирилади. Ушбу усулда кукан йўқотилмайди, уни қайта капсулага жойлаш имкони мавжуд

45 8. Дори мода сига тўлган насосни қопқоқ билан юқори ва пастки поршеньлар ёрдамида ёпилади

46 9. Тўлдирилган тайёр капсулаларни йиғгичга жўнатилади

47 10. Ячейкаларни кукан қолдиқлари ва сянган яроқсиз капсулалардан тозалаш (сўриб олиш усулида)

48 Modu – C (Германия)

49

50 Дозанинг бир хил тарқалганлиги аниқлаш. Агар хусусий фармакопея мақолаларида бошқа теги шли кўрсатмалар бўлмаса, 0,05 г ва ундан кам дари мода сақлаган капсулаларда дозанинг бир хил тарқалганлигини аниқлаш ДФ XI нинг Таблекалар мақоласига мувофиқ амалга оширилади. Текшириш учун мўлжалланган серия дан 30 та капсула олинади ва ҳар бери алоҳида-алоҳида бўшатилиб, 10 та каксуланинг хар беридаги дари мода миқдари аниқланади. Битта капсуладаги дари модасининг миқдаридаги четланиш ±15% дан артосада, ±25% дан ортмаслиги керак. Агар 10 та текширилган капсулаларнинг 2 торсида дари модасининг миқдари ±15% дан артоса, қолган 20 та капсула нинг хар беридаги дари модасининг миқдари аниқланади. Бу 20 та капсула нинг хеч берида дари модасининг миқдаридаги четланиш ±15% дан ошмаслиги керак

51 Парчаланишини аниқлаш. Ичиш учун мўлжалланган капсулалар ошқозон-ичак трактира парчаланиши ва ириши керак. Капсулаларнинг парчаланиши бошқа хусусий фармакопея мақолаларида махсус кўрсатмалар бўлмаса 20 дақиқани ташкил этиши лазим. XI ДФ кўрсатмасига биноан, бу кўрсткич махсус асбоб – идентификатор ёрдамида аниқланади. Асбобнинг тузилиши. Аниқлаш асбоби йиғма корзинка, суюқлик учун сиғими 1 л бўлган идиш, иссиқликни бир меъёрда ( С) бўлишини таъминловчи қурилмалардан иборат бўлиб, корзинкина тик ҳолда 5-6 см юқорига ва пастга қараб, бир дақиқасига марта кўтариб туширувчи электромеханик қурилмага уланган бўлади. Йиғма корзинка узунлиги 77,5 мм, очки диаметр 21,5 мм, девор қалинлиги 2 мм бўлган 6 та шиша найчалардан ташкил топган. Найчалар вертикал ҳолатда диаметр 90 мм ва қалинлиги 6 мм бўлган, бир-бери ва диск марказидан бир хил масофада жойлашган диаметр 24 мм бўлган 6 та тешикли, 2 та пластмасса дисклар ёрдамида ушлаб турилади. Пастки дискнинг остки юзасига зангламайдиган пўлатдан тайёрланган, тешикларининг ўлчами 2 мм бўлган сим тўр ўрнатилади (агар хусусий мақолаларда бошқа кўрсатмалар бўлмаса). Корзинка 6 та йўналтирувчи пластмасса дисклар билан таъминланган бўлиб, улар шиша найчалар ичига қўйилади. Дискнинг мумий массами 1,8-2,1 г, диаметр 20 мм, баландлиги 10 мм. Дискларнинг қўлланилиши хусусий мақолаларда антиб ўтилади. Аниқлаш учун 18 та капсула наминаси олинади. Хар бир найчага 1 дона дан капсула жойлаштирилади. Бунда текширишга олинган 6 та намина капсула ларининг ҳаммаси 20 дақиқа давомида тўла парчаланиши ва тўрдан ўтиб кетиши керак. Агар 1-2 та капсула талабга жавоб бермана текширув қолган 12 та капсулаларда қайтарилади. Олинган 18 та наминадан инг камила 16 таси тўлиқ парчаланиб, тўрдан ўтиб кетиши керак. Капсулаларнинг сувда парчаланиш муддати асбобларнинг тузилишига, ишлаш жараёнига, суюқлик миқдарига, хароратга, тебраниш тезлигига боғлиқ бўлади.

52 Эришини аниқлаш. Агар хусусий фармакопея мақолаларида теги шли кўрсатмалар бўлмаса, капсула нинг иришини аниқлаш ДФ XI нинг Таблеткалар мақоласининг 4- иловасига мувофиқ амалга оширилади. Муайян шароитда, маълум вақт ичида қаттиқ дари туридан таъсир қилувчи моданинг эритмага ўтган миқдари капсула нинг ириши дейилади. Капсулаларнинг иришини аниқлаш учун XI ДФ да келтирилган «Айланадиган кажава» асбобидан фойдаланилади. Асбобнинг насосий ишчи қисми цилиндр шакалидаги диаметр 0,25 мм ли тўр кажава бўлиб, унга текшириладиган таблетка солинади, у хажми 1 л гача бўлган суюқликда, тезлиги хар дақиқада марта айланади ва С харорат таъминлаб турилади. Бунда асбобнинг хеч қайси қисми тебранмаслиги шарт. Эритувчи муҳит сифатида сув ики хусусий мақолаларда кўрсатилган бошқа эритувчилар (хлорид кислота, рН кўрсаткичи турлыча бўлган буфер эритмалар ва х.к.) олиниши мумкин. Текшириладиган бир дона капсула кажавага солинади ва у суюқликка туширилади. Бунда кажава идиш тубидан 20+2 мм баландроқ бўлиши керак. Идиш қопқоғини ёпиб, кажава хусусий мақолада кўрсатилган тезликда ики дақиқасига 100 марта тезликда айлантирилади. Хусусий мақолада кўрсатилган вақтдан ики 45 дақиқадан сўнг, эритма наминаси олиниб, фильтр қоғози орқали сузилади ва кўрсатилган усул билан таъсир қилувчи мода миқдари аниқланилади. Қўлланиладиган аналитик усул аниқ бўлиши керак, лекин дари туридаги таъсир қилувчи моданинг миқдари аниқланадиган усулдан бошқача бўлиши мумкин. Дори турининг хар бир серияси учун 5 та капсуладан эритмага ўтган мода миқдари аниқланади. Бунда капсула таркибидаги мода 100% деб қабул қилинади. Агар хусусий мақолаларда бошқача талаб қилинмаган бўлса, 45 дақиқа давомида, сувда айланиш тезлиги дақиқасига 100 марта бўлганда таъсир қилувчи моданинг эриган миқдари дари туридагига нисбатан 75 % дан кам бўлмаса серия қониқали ҳисобланади