Зат алмасу (метаболизм) деп тірі ағзада өтетін барлық химиялық реакциялардың жиынын айтамыз. Зат алмасу нәтижесінде ағзаға қажет заттар түзіледі және. - презентация

1

2 Зат алмазу (метаболизм) деп тірі ағзада өтетін барлық химиялық реакциялардың жиынын айтамыз. Зат алмазу нәтижесінде ағзаға қажет затрат түзіледі және энергия бөлінеді. Ағза мен сыртқы орта арасында әрқашан зат және энергия алмазуы үздіксіз жүріп отрады. Күрделі қоректік затрат ас қорыту мүшелерінде қорытылып құрылысы дай затратға айналған соң азы ішектен қанға және лимфаға өтеді. Қан және лимфа ағыны арқылы ұлпаларға жеткізіледі. Әр мүшенің жасушалары өзіне тән және өсіп-өнуіне қажетті қарапайым затратды түзеді. Қоректік затратдың ыдырауынан пайда болған энергичны жасушалар әр-түрлі физиологиялық үрдістер үшін жұмсайды. Артық түскен затратды өзіне қор етіп жинайды (мысалы, гликоген, май).

3 Ал жасушалардың тіршілік етуі нәтижесінде түзілген керексіз затрат өкпе, тері ішек арқылы сыртқа шығарылып отрады. Зат алмазу өзара тығыз байланысқан екі қарама-қарсы құбылыстан тұрады: 1) Ассимиляция немесе пластикалық алмазу 2)Диссимиляция немесе энергетикалық алмазу Ассимиляция деп дай затратдан күрделі қосылыстардың түзілу реакция ларының жиынтығын айтамыз. Бұл реакциялар энергичны қажет етеді. Пластикалық алмазу нәтижесінде жасушалардың құрамы жаңарады. Ал диссимиляция да күрделі затрат ыдырап энергия бөлінеді. Бөлінген энергия ағзаның тіршілігін сақтап, ой және дене еңбектерін орындаға жұмсалады.

4 Жасушадағы қандай да бокса, бір заттың белгілі бір тәртіппен ферменттік айналуға түсуін – метаболизмдік жол, ал осы кезде пайда болатын аралық өнім – метаболиттер деп аталады. Метаболизмнің қарапайым молекулалардан күрделі құрылымдық затратдың түзілу реакциясы – анаболизм, ал бұған қарама-қарсы өтіп жататын процесті катаболизм дейді. Жасыл өсімдіктерде фотосинтез нәтижесінде түрлі көмірсулар түзіледі. Жануарлар әдетте осы көмірсулармен қоректенеді. Қарапайым қанттар қанмен жануарлар денесіне таралып, күрделі полисахарид – гликогене айналады. Метаболизм нәтижесінде көмірсулар (пируват) органикалық қышқылға, одна әрі майға, көмірсудан пайда болған органикалық қышқылдар аммиак азотымен реакцияласу нәтижесінде амин қышқылына, май, ақуыздар метаболизм нәтижесінде ыдырап, соңында несет зәрі, аммиак, көмірқышқыл газы, т.б. қарапайым затратға айналады.

5 Катабалистік жол АТФ және НАДФ*Н түрінде химиялық энергия бөледі. Анабализм кезінде ол энергия қарапайым молекулалардан макромолекула құрастыруға жұмсалады.

6 Анабализм немесе биосинтез кезінде қарапайым ізашар молекулалардан нуклеин қышқылдары және т.б. жасушаның макромолекула лары синтезделеді. Биосинтез молекулалардың көлемі өсіп күрделенгендіктен, оған энергия жұмсалады. Ол энергичның көзі АТФ-ның АДФ мен бейорганикалық фосфатқа дейін ыдырауынан пайда болады. Жасушаның кейбір бөлшектеріне НАДФ-Н-дан бөлінетін энергияға бай атом дары пайдаланылады. Катаболизм және анаболизм реакция лары жасушада бір уақытта жүреді, бірақ олардың жылдамдығы бір- біріне тәуелсіз реттеледі.

7