С Ү Т Ж Ә НЕ С Ү Т Ө НІМДЕРІ. С ү т та ғ амдары – с ү ттен дайындалатын ә р т ү рлі ө німдер. Оларды дайындау кезінде с ү тті ң са қ талу мерзімін ұ зарту. - презентация

1 С Ү Т Ж Ә НЕ С Ү Т Ө НІМДЕРІ

2 С ү т та ғ амдары – с ү тен дайтиндалатын ә р т ү рлі ө німдер. Оларды дайтиндау кезігде с ү тті ң са қ талу мерзімін ұ карту ж ә не оны ң құ рамтинда ғ ы пайдалы затрат мен ж ұғ ымдилы қ запасин са қ тау ма қ сайтты да к ө гделеді. Сары май ж ә не ірімшік, с ү т консервілерін ( қ обытыл ғ ан с ү т, т.б.), ашотыл ғ ан с ү т (айран, қ аты қ,с ү тайран қ аты қ құ рт, қ миз, с ү збе, ш ұ бат, т.б.) дайтиндау ісі ертеден белгілі. құ рт қ мизс ү збеш ұ бат

3

4 Ш ұ бат - т ү йеден ө ндipiлген б ұ л сусин қ аза қ аспазды ғ тинда ке ң iнен қ олданылады; т ү йені ң с ү тін ашоту ар қ илы дайтиндалтынатын сусин. Ө зiнi ң биологиялы қ құ рамы ботынша тек қ анна н ә рлi ж ә не д ә мдi азы қ қ анна емс, сендай-а қ А, В 1, В 2, С витамигдеpiнi ң к ө зi. Мысалы, В 1, В 2 витамигдеpi ботынша т ү йе с ү тi сиыр с ү тiнен асип т ү седi. Ш ұ баты ң бiр литpi адам организміні ң С витаминiне ж ә не рибофлавинiне т ә ул ikтiк қ ажеттiлiгiн қ анна ғ тандыра аллоды. Ш ұ бат айран ғ а қ ара ғ панда май, а қ уаз, кейбiр минералды затрат ғ а, витамигдерге ө те бай.т ү йеден қ аза қбиологиялы қ

5 Ш ұ баты ң запаси к ө бiнесе ұ быт қ ы ғ а байланысты. Ш ұ баты ң е ң на қ сиси - к ү штiсi болып табылады. Ш ұ бат та қ миз секiлдi ә лсiз - т ә ул ik iшiгде - жетiле баста ғ ан, орташа - екi т ә ул ikтiк ж ә не - ү ш т ә ул ikтiк болып б ө лiнедi. Ш ұ бат дайтиндау ү шін суытыл ғ ан т ү йе с ү тін с ү зіп, 3035°С- қ а дейін сал қ тиндатып, имен кеспекке құ тып ө ндірістік ашот қ ы салып піспекпен 2030 мин араластырып, 34 са ғ ат ашотады. Б ұ л кегде құ рамтинда ғ ы к ү р делі затрат дай затрат ғ а айналып, қ ыш қ ылдилы ғ ы к ө теріліп, ішігдегі казеин іріп т ұ нба ғ а т ү седі. Т ұ нбада ғ ы казеинді майдалау ү шін ш ұ баты араластырып отрады. Ә р сауыннан алтын ғ ан с ү тті ш ұ баты бар кеспекке құ тып на қ силап піседі, ал ашоту процесі 2025°С температура да са ғ ат қ а созылады. Аши ғ ан ш ұ баты ыдыстар ғ а құ тып, са ғ ат боты сал қ тиндатып суда ортиндарина таратады. Бір т ә улік боты аши ғ ан ш ұ бат ә лсіз, екі т ә улік аши ғ ан ш ұ бат орташа, ал ү ш т ә улік боты аши ғ ан ш ұ бат к ү шті деп аталлоды. Ашит қ ы ә серінен т ү йе с ү тігдегі с ү т қ анты ыдырайды, с ү т қ ыш қ илены ң, спиртті ң, к ө мір қ ыш қ илены ң на ң а қ осилыстары т ү зіледі, витамигдерді ң м ө лшері молаяды. Ш ұ батан бас қ а, қ аза қ тар т ү йе с ү тiне бас қ а да нануарларды ң с ү тiн қ оса отырып т ү рлi с ү т та ғ амдарин ө ндipiп ши ғ ар ғ ан. Мысалы: с ү збе ( қ аты қ ), құ рт.с ү збе құ рт

6 Қмиз жылқы сүтінен алтынатын кышқыл сүт өнімі. [1] [1] Қмизсиз қазақ асханнасин елестэту мүмкiн емс. Бұл ғадатып сусин қырғиз, қазақтардың барлық салтаннатты думпандармизда бipiншi кезекте беpiледi. Ол туралы өлеңдер де, мақал- мәтелдер де айтылады, әйел адамның қабiлетiн ең олд мен оның қмиз әзiрлеуiне қарап бағалаған. Ыдыс түбiгде iшiлмей қалған қмизды төгiп тастау күнә болған. Қазақтар жүгденег жылдар көлемiгде қмизды атырықша ыдыста - торсиқ және сабадаш дайтиндаған.өлеңдер демақал- мәтелдер декүнәторсиқсабадаш

7 Қ мизды ң запаси е ң олд мен ұ быт қ ыдан басталлоды. Қ азiргi кегде қ мизды ң микрофлоры құ р ғ а қ т ү р де на қ си са қ таллоды. Қ мизды қ ұ быт қ ы ретiгде к ө ктемде, қ мизды қ мезгiлдi ң бастинда ұ быт қ ы қ олданылады. ұ быт қ ыдан Ұ быт қ ены к ү где дайтиндау ү шiн қ мизды бiрнеше т ә ул ikке қ алдырады ж ә не ол екiге - же ғ ар ғ ы м ө лдiр ж ә не т ө менгi ipiмшiктiк қ аббат қ а б ө ледi. Б ұ л т ұ нбаны селдiр метода си ғ ып аллоды да, к ү нге кептiредi ж ә не келесi маусим ғ а (мамыр) дейiн набы қ ыдыста, сал қ ын жер де са қ тайны.ipiмшiктiкт ұ нбаны Ұ быт қ ены тipiлту ү шiн ұ нта ққ а буландырыл ғ ан бие с ү тiн 3-4 ас қ аси ғ ына есептей отырып, 5 литр с ү тке араластырады ж ә не д ү ркiн-д ү ркiн араластырып отыру ар қ илы жилы жер де бiр т ә ул ik са қ тайны. Бiр т ә ул ikтен со ң ұ быт қ ены қ миз дайтиндау ү шiн пайдаланнады. Одан ә pi қ рай қ мизды насап ши ғ ару ү шiн ендi ұ быт қ ены емс, к ә pi қ мизды 1 литр қ миз ғ а 6-7 литр бие с ү тiн есептей отырып пайдаланнады. Қ мизды ә зiрлеу ү шiн буллы бие с ү тiн ұ быт қ имен бiрге саба ғ а құ яды да, т ү нге қ алдырады. Келесi к ү нi ә рбiр сауыннан аши баста ғ ан с ү тке бiрнеше на ң а б ө лiктеpiн қ осады, на қ силап араластырады да, са ғ ат са қ тайны. Дегенмен, м ұ ндай ә дiспен алтын ғ ан қ миз ә лi ә лсiз ж ә не аз газдал ғ ан, қ об, та ғ ы да м ұқ ият араластырады да бiр к ү н қ от ұ рады. М ұ ндай ө гдеудi ң н ә тижесiгде екi к ү ндiк орташа қ миз пайда болады. Датын қ мизды бас қ а ыдыс қ а құ яды. Айта кэту керек, сабадашн барлы ғ ын емс, оны ң б ө лiгiн (шамамен 1/5) қ мизды ғ анна құ тып алып, қ ал ғ анны ұ быт қ ы ғ а қ алдырады к ү н ө ткеннен кейiн саба толы ғ имен босайттылады, қ осимша с ү рленедi ж ә не маймен силаннады. Сабаны қ миз дайтиндау ү шiн бiр-а қ маусим пайдаланнады. Сабада ә зiрленген қ миз же ғ ары д ә мдiк сапамен ерекшеленедi. Қ аза қ тар қ азимен ү йлес смайлы қ мизды на қ си к ө редi.бие

8 Айран - пісірілген сиыр, қ ой, ешкі с ү тіні ң жилы кезігде ашот қ ы (айран, қ ззззззззззззззайма қ ) қ осип, ұ бытып дайтиндайтын қ ыш қ ыл д ә мді а қ та ғ ам т ү рі. Айран ә рі сусин орнына да ж ү реді. Ысты қ тау бокса, сарысуланып іріп, тым сал қ ын бокса ұ тымай қ оятынды қ тан, қ анжилым етіп ал ғ ан со ң м ө лшері бір шелк ( қ азан) ыдыста ғ ы с ү тке шамамен оны ң аннан бір б ө лігігдей ұ быт қ ены қ осип, баяу араластырып, аузын мы қ тап науып, суып қ алмаз ү шін жилылап арап та ң асирады. Оны ыдыстан қ аси қ пен, онаумен құ тып аллоды. Ә рі сусин, ә рі тема қ бол ғ анды қ тан жел ж ү ргегде торси ққ а құ тып алып ж ү реді.сиыр қ ойешкі қ ззззззззззззззайма қ

9 Айран - Қ аза қ стпанда, Орта Азияда, Қ ырымда, Кавказда ке ң тара ғ ан та ғ ам т ү рі. Айранны ң ел ішігде қ аты қ айран - қ ой- ешкіні ң қ об айраны, кілегей айран - сиырды ң с ұ ты қ айраны, қ отыртпа қ - с ү тпен с ұ тылт қ ан айран, шалопай ран ғ а су қ осип дайтинда ғ ан сусин сия қ ты т ү рлері қ олданылады. Қ оршаган орта, климат на ғ датына қ рай айранды дайтиндауды ң т ә сілдері ә рт ү рлі: ысты қ жерлер де айранды к ө біне қ отыртпа қ тап, қ оймалжы ң етіп, шалаптап, піспе етіп ішеді. Піспе деп ашип кеткен айранды торси ққ а құ тып к ө п піскендіктен к ө піршіп, іртігі тара ғ ан айранды айтады. айранды да қ ыста қ атырып са қ тау ғ а болады. Айранны ң сары суын кнопке с ү зіп алып, т ұ здап, қ аты қ насап қ арин ғ а са қ тайны. Қ аза қ стпанда Орта Азияда Қ ырымда Кавказда

10 Қ аты қ. К ө бінесе қ ойды ң, ешкі мен сиырды ң қ ззззззззззззззайма ғ ы алтынба ғ ан с ү тінен ұ быт қ ан аса қ об айран. Оны ә зірлеу ә дісі былой: піскен с ү т қ ан жилым д ә режесіне дейін сал қ тиндатылады да, б ұ р-н ғ ы айранна ұ быт қ ы құ тып (бір шелкке бір кейсе) араластырады, одна кейін бетін қ ымтап науып қ ряды. Ұ ты ғ ан уа қ быта қ аты қ ты ң бетін (назда 2-3 са ғ ат, к ү зге теман сал қ ын т ү скен кегде 3-4 са ғ ата) ашип, біраз сал қ тиндатады. Жа қ си ұ ты ғ ан қ аты ққ а шаныш қ ан қ аси қ тік т ұ рады. Оны ң қ аты қ аталуы да осидан. Ал бабы на келмеген қ аты қ қ аты қ санналмайды. Аспаз ғ а син қ отылады. Қ аты қ ты сол к ү йігде ішеді. Б ұ л - қ арин аштырмайтын ө те ж ұғ моды ә рі сі ң імді та ғ ам. қ ойды ңешкісиырды ңайранс ү т қ ан

11 Қ ззззззззззззззайма қ ты бiрнеше т ү рлерге б ө ледi. Егер де қ об с ү ттi сал қ ын жерге бiрнеше са ғ ат қ а қ алдырса, хонда "шикi қ ззззззззззззззайма қ " алу ғ а болады. Қ айнатыл ғ ан с ү ттi ң к ө бiгiн қ аза қ тар "пiскен қ ззззззззззззззайма қ " деп атайны. Қ об қ ззззззззззззззайма қ ты "кiлегей" не "ма ң из" деп атайны. Қ ззззззззззззззайма қ тан ө те д ә мдi ә pi пайдалы та ғ ам - "бал қ ззззззззззззззайма қ " алтынады. Ол ү шiн на ң а ө ндipiлген қ об кiлегейге кiшкене ұ н (200 г кiлегейге 3 шай қ аси қ ұ н қ осу ар қ илы) қ осады да, бiры ңғ ай масса алтын ғ наша қ айнатады. Бал қ ззззззззззззззайма қ ты дайтиндау ү шiн қ ант не бал (1 ста қ ан қ ззззззззззззззайма ққ а 2 шай қ аси қ қ осу ар қ илы) қ осады. қ аза қ таркiлегейбал қ ззззззззззззззайма қ ант

12 Қ азіргі уа қ быта Қ аза қ стпанда Фуд Мастер, Адал, Смак, Қ айсор, Агропродукт, қ миз ж ә не ш ұ бат ө німдерін ши ғ аратын Сая қ, т.б. шетелдік ж ә не отанды қ компаниялар с ү т ө німдерімен қ атар с ү тке ә р т ү рлі био қ оспалар қ осип, т ә тті БИО-С, Пеппи, т.б. ө німдерді ши ғ арады.

13 «Фуд Мастер» компаниясины ң тарихы жылдан бастау аллоды. [1]. Б ұғ ан себеп нас к ә сіпкерлерді с ү т ө німдеріні ң алуан т ү рі бар Қ аза қ стпанданеліктен, йогурт секілді пайдалы ә рі н ә рлі сендай–а қ д ә мді с ү т ө німін неге ө ндірмеске денег с ұ ра қ тол ғ андырады. Остиндай ма қ сатпен компания Есік қ аластинда ғ ы с ү т зауытын нал ғ а алып, ал ғ аш қ ы боп Қ аза қ стпанда Йогуртты нары ққ а ши ғ ар ғ ан. Б ү гінгі к ү где компанияны ң 16 филиалтинда ірі 4 зауыты ж ә не екі с ү т- тауарлы фермаси бар.«Фуд Мастер» компанияси Қ аза қ стан нары ғ тинда с ү т ө німдеріні ң арастинда к ө шбасши санналлоды.Компания отанды қ ө ндірушілер арастинда е ң ү клен ө нім тізбегін нары ққ а ши ғ арап, халы қ ты ң ұ синыси мен тал ғ амин баринша қ анна ғ атандыру ғ а тырысады.Т ұ тынушилар с ұ раныси к ө п ие бол ғ ан ө німдер:айран, қ ззззззззззззззайма қ, ү й с ү збесі,Дольче йогурты,БИО-С Имун қ обтыл ғ ан с ү ті ж ә не т.б. Қ азіргі та ң да компания зауыты 100-ге жук қ атаумен с ү т ө німдерін ши ғ арады.Жылсайттын компания ө німдеріні ң т ү пжиены ң на ң арта отырып, Қ аза қ стан хал қ ына на ң а, запалы ә рі д ә мді ө німдерін ұ синады.2004 жылдан бастап «Фуд Мастер» компанияси ә лемде же ғ ары запалы с ү т ө німдеріні ң ө ндіретін, д ү ниже ү зіні ң 200-ден астам мекемелерін біріктіретін халы қ аралы қ Лакталис (Франция) тобина кірген. «Фуд Мастер» компаниясины ң негізі ма қ сайтты, Қ аза қ стпанда ғ ы с ү т ө німдерін т ұ ра қ ты дамуы мен т ұ р ғ тиндарды таби ғ и қ оспалардан насал ғ ан, ә лемдік сапа стпандартына сайт ө німдермен қ амтемасиз эту.компаниясины ң1995 жылдан [1] Қ аза қ стпандайогурт Есік қ аластинда ғ ыфилиалтиндафермаси 2004 жылдан Лакталис(Франция)стпандартына ө німдермен

14

15 Қ миз Ш ұ бат Құ рт Айран Қ ззззззззззззззайма қ Май С ү збе Ірімшік Йогурт

16 Назарлары ң из ғ а рахмет

17

18

19