Жедел лейкоз Паткен.А.С Этиологиясы Химиялық заттар Иондаушы радиация Вирустар Гендік мутация Жедел лейкоз- сүйек миының қан өндірілу тінінің морфологиялық. - презентация

1 Ждел лейкоз Паткен.А.С 60-1

2 Этиологиясы Химиялиқ затрат Ихондаушы радиация Вирустар Гендік мутация Ждел лейкоз- сүйек миының қан өндірілу тінінің морфологиялиқ субстраты ажырамаған бласт жасушалардан тұратын қатерлі ісігі

3 Вирустардың рөлі Лейкоздарды көбіне РНК-ли онковирустар, сирегірек герпес-вирустарға жататын ДНК – ли онковирустар шақырады. РНК- ли онковирустар құстардың, тышқандардың, ірі қара малдың,маймылдардың және басқа да жануарлардың лейкозын тудырады. Вирустар несет, нәжіс, мұрынның, жұтқыншақтың бөліністері, анадан ұрпағына берілуі мүмкін. Эксперименте лейкоз науқас жануардың жасушасыз сүзіндісін сау жануарға енгізу арқыли алинады. Адам лейкозының вирус пен туындайтыны Т- жасушали лейкозда (HTLV-I түрлі РНҚ-ли вирус) дәлелденген. Вирустың қан құйғанда, жыныстық қатынас арқыли берілуі мүмкін деп есептеледі.

4 Ихондаушы радиацияның рөлі Ихондаушы радиацияның лейкоз дамуындағы рөлі тәжірибеде дәлелденген. Рентген сәулесімен қауырт та, созылмали да сәулелену егеуқұйрықтар мен тышқандарда лейкоз дамытады. Хиросима мен Нагасаки тұрғындары, рентгенолога мен радиологтар арасында қауырт және соқылмали миелолейкоз бен ауырушылдық артқандығы анықталды. Өспелерді емдеу мақсайтында Рентгеннің иттрий, радийдің үлкен мөлшерін қабылдаған науқастарда лейкоз дамуының жиілегендігі турали мәліметтер бар.

5 Химиялиқ канцероген дердің рөлі Химиялиқ канцероген дер адамдардың бензолды, органикалиқ еріткіштерді кәсіптік қолдануларында қауырт лейкоз дамытуы мүмкін. Өспемен ауырып емдік мақсатта циклофосфан, хлорбутин, метотрексат, миалосан сияқты цитостатиктер қабылдаған науқастарда лейкоздың жиілегендігі анықталды. Лейкозды дамытуға қабілетті дәрілерге бутадион, левомицетин дер де жатады. Эксперименте лейкоз химиялиқ канцероген дерді (диметил антрацен, метилхолантрен), сонымен бірге триптофан, тирозин, индол өнімдерін енгізу арқыли алинды.

6 Тектік ақаулар Лейкозға тұқым қуалаушылиқ бейімділік бар. Жанұялиқ лейкоз бен ауырған жағдайлар белгілі. Лейкоздың дамуына хромосомалардың кенеттен ажырауы және олардың ажырамауымен сипатталатын аурулар (Даун ауруы, Фанкони анемиясы, Клайнфельтер, Тернер синдром дары) әкеледі. Лейкоздың кейбір түрлерінде, олардың тектік маркері болип табылатын арнайыланған хромосомдық мутациялар анықталған. Созылмали миелолейкозда «Филадельфиялиқ» хромосома (между 22 және 9 жұп хромосомалар арасындағы транслокация) анықталған. Лейкоздың кейбір түрлерінде хромосоманың зақымданған жері мен онкогеннің орналасқан урны сәйкес келгендігі анықталған.

7

8

9 Ждел лейкоз дардың FAB- жіктемсі(1976 ж) Ж дел миелобласты лейкоз дар Ждел лимфобласты лейкоз дар М-бласт жасушалары ажырамаған лейкоз М -бласттардың жетілу белгілері жоқ ждел миелобласты лейкоз М -бласттардың жетілу белгілері бар ждел миелобласты лейкоз М - промиелоцитарли лейкоз М -миеломоноцитарли лейкоз М -моноцитарли (мон области)лейкоз М -ждел эритролейкоз М -ждел мегакариобласты лейкоз L - ұсақ бласты L - ірі бласты L - Беркитт лимфомасының жасушасына ұқсас бласт жасушалары

10 Миело - және лимфопролиферациялиқ синдромның клиникалиқ көріністері және олардың патогенезі КөріністеріПатогенезі Анемиялиқ синдром қызыл сүйек кемігінің эритроидты өсіндісінің тежелуі эритроциттердің гемолизі Геморрагиялиқ синдром Геморрагиялиқ синдром (қызыл иектен, мұрыннан, ішектен қан кету, тіршілкке маңызды ағзаларға қанқұйылу) Тромбоцитопения (тромбоцитопоэздің тежелуі) Тромбоцитопатия Коагулопатия Вазопатия Жұқпалиқ синдром: жұқпаларға төзімділіктің төмендеуі (бактерияға, саңырауқұлаққа, вирустарға) Лейкоциттердің фагоциттік белсенделігінің төмендеуі Антидене түзілуінің азаюы Т-лимфоциттер қызметінің бұрмалануы Метастаздық синдром: Бауырдың, көкбауырдың, лимфо түйіндерінің ұлғаюы; нейролейкемия Лейкоз жасушаларының метастаздануы және бауырда, көкбауырда, лимфо түйіндерінде, тимуса, мида және жұлинда қан түзуші ошақтар түзілуі Уланулиқ синдром: қызба, тәбеттің болмаукы, дене салмағының азаюы, әлсіздік, қатты терлегіштік Зақымдану дәнекерлерінің –лейкоз жасуналары ыдырағанда түзілетін нуклеопротеидтердің жиналуы Зат алмасуының бұзылуы Сүйектердің (қуыс сүйектер, омыртқы) ауыруы Сүйеккеміктік гемопоэз тінінің өспелік гиперплазиясы

11 Воробьев А.И. және авторлар жіктелуі (2002 ж) бойынша ждел лейкоздың келесі сайтыларын бөледі: Бірінші ждел кезең немсе бірінші шабуыл (аурудың айқын статусы). Толиқ клиника-гематологиялиқ ремиссия Сауығу Толиқ емс клиника-гематологиялиқ ремиссия Рецидив – хонда бірінші немсе қайталамали, оның орналасуы, лейкемиялиқ фаза, алейкемиялиқ фаза. Терминальді стадия

12 Бірінші ждел кезең Бірінші ждел кезең (аурудың таралған статусы) – аурудың басы немсе манифестациясы, қалипты қан түзудің айқын тежелуімен сипатталады, аурудың клиникалиқ көрінісі айқын болады, ол көбінесе ісіктік жасушалардың саны 1012, салмағы 1 кг шамасында болғанда байқалады. Кейде ждел лейкоз симптомсыз басталады, диагноз кездейсоқ қойылады. Біздің ақпараттарымыз бойынша кездейсоқ ждел лейкоз 1,1% жағдайда анықталды.

13 Толиқ клиника-гематологиялиқ ремиссия Толиқ клиника-гематологиялиқ ремиссия 1 айдан кем емс уақытта сақталип тұратын келесі көрсеткіштермен сипатталады: Сүйек кемігінде бласты жасушалар саны 5% көп емс, қан түзудің барлиқ өсінділері бар (олардың қатынасы қалиптыға жақын), мегакариоците анықталады, сүйек кемігінің жасушалиғы 20%- дан көп. Шеткері қанда – нейтрофилдердің абсолютті саны 1,5 х 109/л кем емс, тромбоците 100 х 109/л кем емс, бласты жасушалар анықталмайды. Қан түзудің экстрамедуллярли ошақтары – лейкемиялиқ өсінді жоқ (нейролейкемия көріністері жоқ).

14 Сауығу жане толиқ емс ремиссия Сауығу – толиқ ремиссия 5 жил және одна артық уақытта сақталип тұрса. Толиқ емс ремиссия («ремиссия» емс, дұрысы «жақсару») сүйек кемігіндегі бластық жасушалардың пайызы ремиссияны индукциялау үрдісі барысында қанда бласттардың жойылуымен, бұрын ұлғайған мүшелердің мөлшерлерінің кішіреюімен, интоксикация белгілерінің азаюымен, қанда тромбоците, гранулоциттер, гемоглобин деңгейінің жоғарлауымен сипатталады. Науқас жағдайының жақсаруы нәтижелі ем деп есептелмейді, себебі өмір сүру ұзақтығын ұзартпайды, бірақ, полихимиотерапияның индукциялиқ курсын қайталауға негіз болип табылады.

15 Рецидив Ждел лейкоздың рецидиві сүйек кемігінің пунктатында 5% артық бластық жасушаларды анықтағанда және/немсе аурудың айқын белгілерінің қайтадан пайда болған (экстрамедуллярли ошақтар, нейролейкемия) кезінде анықталады. Егер бластық жасушалар мөлшері % аралиғында бокса, сүйек кемігінен қайтадан пункция алу керек немсе ждел лейкозға тән басқа да симптомдарды анықтау керек: цитостатикалиқ терапия мен байланыссыз цитопениялар, лейкозды өсіндінің ошақтары. Ремиссияға жеткеннен кейінгі уақыттан бастап есептегендегі рецидивтердің пайда болу уақыты өте маңызды: арте рецидивтердің болжамы жағымсыз және агрессивті терапияны қажет етеді. Ерте рецидив деп толиқ ремиссияға жеткеннен кейін 1 жилға жетпей дамыса айтады, кеш рецидив деп 1 жил және одна көп уақыттан кейін дамы сайты лады.

16 Терминалды сайты Терминалды сайты түсінігі шартты, ол тек заманауи терапиялиқ мүмкіндіктерді және лейкоздың ісіктік прогрессиясының инкурабелді кезеңін көрсетеді. Лейкоз дамуында цитостатик термин терапия барысында аурудың үдеуі болады: гранулоцитопения, тромбоцитопения өршиді, шырышты қабықтардың некрозы, спон­танды қан құйылулар демиды, әр түрлі жерлерде саркомды өсіндінің ошақтарының өсуі, нейролейкемия.

17 Ждел лейкоздың диагностикалиқ критерийлері. Диагностикалиқ критерийлеріескертпелер Клиникасында интоксикациялиқ, гиперпластикалиқ, анемиялиқ, геморрагиялиқ, иммунды тапшылиқ синдром дарының болуы Ждел лейкозға абсолюттік тән емс, сондықтан басқа критерийлермен бірге ескеріледі. Қанда нормоцитарлиқ, арегенераторлиқ анемия (ретикулоциттер аз не мүлде жоқ), бласт жасушалары, «ойық» феномені, тромбоцитопения, ЭТЖ жоғарылауы Ждел лейкоздың алейкемиялиқ түрінде қанда бластер табылмайды. Миелограммада: бластердың 30%-дан көп кездесуі, жетілген гранулоциттер, қызыл қан өндіру өскіншесінің жасушалары және мегакариоците сандарыныпң кемуі Ждел лейкозға күмәнданған жағдайда диагнозы дәл қою үшін міндетті зерттеу тәсілі ретінде төс пункциясы жасалады. Трепанобиопсияда: бластердың көбеюі, мегакариоцитарлиқ, эритроцитарлиқ, гранулоцитарлиқ өскінше жасушалар санының күрт төмендеуі Төс пункциясынан нақты мәлімет болмасане қарама-қайшылиқ туындағанда мықын сүйегі қырының трепанобиопсиясы жасалады.

18 Диагностикасы. ЖЛ диагностикалау үшін шеткері қанды, сүйек кемігін тексеру қажет. Сирек стернальді пункция ақпаратсыз болғанда мықын сүйектен трепанобиопсия жасалады. ЖЛ варианттарын анықтауға қолданылатын қазіргі кездегі алгоритм: - морфологиялиқ, - цитохимиялиқ, -иммунологиялиқ, - цитогенетикалиқ, - молекулярли-биологиялиқ - және культуралды зерттеу әдістері. Бүгінгі күні стерналды пункция да алинған пунктаты 3-ке бөліп, мынандай зерттеулерге жіберу керектігі ұсынылады: 1) морфологиялиқ және цитохимиялиқ зерттеу; 2) иммунофенотиптеу үшін; 3) цитогенетикалиқ зерттеу үшін.

19 Ждел лейкоздың түрлерінің ерекшеліктері Ең алдымен ждел лейкозды лимфобласты (ЖЛЛ) не лимфобласты емс (ЖЛЕЛ) түрін ажыратады. Тәжірибелік гематолог дәрігерге емдік бағдарламаны бастау үшін науқастағы ждел лейкоздың түрін анықтау қажет.

20 ЖЛЛ мен ЖЛЕЛ-дың ажыратпали диагностикалиқ ерекшеліктері белгілеріЖЛЛЖЛЕЛ Жиі ауыратын науқастарбалаларересектер Тері лейкемия лары+ ЖЛЕЛ-ден жиірек+ Лимфа түйіндерінің ұғаюы+ ЖЛЕЛ-ден жиірек+ Қызыл иектің лейкемиялиқ инфильтрациясы және жарали некроздық стоматит ++ ЖЛЛ-ден жиірек Нейролейкемиялар+ ЖЛЕЛ-ден жиірек Аталиқ бездің лейкозды инфильтрациясы + ЖЛЕЛ-ден жиірек Бластардың цитохимиялиқ ерекшеліктері Миелопероксидаза – теріс, гликоген - оң Миелопероксидаза –оң

21 БелгілеріЖЛЛЖЛЕЛ Бластардың морфологиялиқ ерекшеліктері Ядро/цитоплазмалиқ қатынас жоғары (цитоплазма жіңішке),цитоплазма- да түйіршіктер жоқ не бірен-саран цитоплазмасы базофильді. Ядро пішімі дұрыс, бүктелген 1-2 нуклеолалары бар Ядро/цитоплазмалиқ қатынас едәуір кіші, цитоплазма кеңдеу, цитоплазмада азурофильді түйіршіктер, Ауэр таяқшас бар. Ядрод көптеген нуклеолалар (3-5) бар. Бласт цитоплазмасында соңғы дезоксинуклеотидил- трансферазаның(TdT) болуы +- Бластар беткейінде табылады: В-жасушали маркерлері Т-жасушали маркерлері Жалпы лимфобласты лейкозды антигендері +(5%) +(25%) +(50-65%)

22 Ждел лимфобласты лейкоз емі

23

24

25

26 Ждел миелобласты лейкоз емі.

27

28 Пайдаланылған әдебиеттер. Қан аурулары. Байжанова К.Т.,Бекмурзаева Э.Қ. Шымкент-2010 Клинический протокол диагностики и лечения острый лимфобластный и миелобластный лейкоз у взрослих.Рекомендовано Экспертным советом РГП на ПХВ «Республиканский центр развития здравоохранения» Министерства здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от «9» июля 2015 года. Протокол 6 Тургунова, Р.Д. Қонақбаева, А.М.Айнабай. Ждел және созылмали лейкоз дар. оқу-әдістемелік нұсқау.Қарағанды 2009