Жасуша теориясыЖасуша ашылуы Жасуша құрылысы және қызметі. - презентация

1

2 Жасуша теориясыЖасуша ашылуы Жасуша құрылысы және қызметі.

3

4 Жасушалық теорияның негізгі қағидалары: Жасуша-тіршіліктің құрылым-қызмет өлшем бірлігінің негізі.Барлық ағзалар жасушадан тұрады. Барлық ағзалар жасушаларының химиялық құрамы,құрылысы және атқаратын қызметтері ұқсас. Жаңа жасушалар бастапқы жасушалардың бөлінуі арқылы түзіледі.

5

6

7

8 Жасуша теориясының қалыптасуы Ботаник М.Шлейден зоолог Т.Шванн өсімдік пен жануар жасушасын салыстырып,олардың ұқсастықтарын тапты. Нәтижесінде жасуша теориясының негізін қалады ж Р. Вирхов әрбір жасуша өзіндей жасушаның бөлінуі арқылы пайда болады деген қорытындыға келді.

9 Жасушаны зерттейтін ғылым. Цитология – грекше: цитос-жасуша, логос- ғылым. Салалары Цитология Цитохимия Цитогенетика Цитоэкология Молекулалық Биологияның бір саласы Клеткадағы нуклейн қышылын зерттейді ж Мишер лейкоцит ядросынан нуклейн қышқылын тапты Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтарын жасуша деңгейінде зерттеуге мүмкіндік береді. Қоршаған ортаның бұзылуына байланысты жасуша құрылымының өзгеруін соның салдарынанаурудың алдын алу шаралары қарастырылады.

10 Жасушаның ашылу тарихы 1609 ж Г.Галелей микроскопты құрастырды 1665 ж Р.Гук микроскоппен жасушаның майда ұяшықтан тұратынын көрді. Жасуша терминін қолданды А.Левенгук қан құрамындағы эритроциттің бір жасушалы екенін анықтады ж Р.Броун өсімдік жасушасын ашты 1839 ж Я.Пуркине жасуша ішіндегі сұйықтық протоплазманы тапты.

11 Жасуша мембранасы Жасуша қабырғасының астында болады. Қызметі: Жасуша құрамын шектеп, бір пішінге келтіріп тұрады; Жасушаны қорғайды; Сыртқы ортамен зат алмасуды реттейді. Жасуша мембранасы Жасуша қабырғасының астында болады. Қызметі: Жасуша құрамын шектеп, бір пішінге келтіріп тұрады; Жасушаны қорғайды; Сыртқы ортамен зат алмасуды реттейді. Цитоплазма Жасушаны толтырып тұратын тұтқыр сұйықтық; Көрші жасушалар бір бірімен цитоплазма арқылы байланысқан. Қызметі: Жасушаның тіршілік әрекетіне қажетті заттарды жинақтау; Қоректік заттарды қорға жинау. Цитоплазма Жасушаны толтырып тұратын тұтқыр сұйықтық; Көрші жасушалар бір бірімен цитоплазма арқылы байланысқан. Қызметі: Жасушаның тіршілік әрекетіне қажетті заттарды жинақтау; Қоректік заттарды қорға жинау. Ядро Хромосомалар болады; Қабықпен қапталған. Қызметі: Ұрпақтан ұрпаққа тұқымқуалаушылық ақпаратты сақтау және беруге қатысады; Жасушадағы үрдістерді реттейді. Ядро Хромосомалар болады; Қабықпен қапталған. Қызметі: Ұрпақтан ұрпаққа тұқымқуалаушылық ақпаратты сақтау және беруге қатысады; Жасушадағы үрдістерді реттейді. Ядрошық Ядролық заттардың ядрода жинақталуы Қызметі Рибосома түзу Ядрошық Ядролық заттардың ядрода жинақталуы Қызметі Рибосома түзу Рибосомалар Дөңгелек пішінді және көлемі кішкентай; Цитоплазмада немесе эндоплазмалық торда еркін орналасқан. Қызметі: Нәруыз түзу (синтез) Рибосомалар Дөңгелек пішінді және көлемі кішкентай; Цитоплазмада немесе эндоплазмалық торда еркін орналасқан. Қызметі: Нәруыз түзу (синтез) Эндоплазмалық тор Тор түзетін түтіктерден тұрады; Өз қабықшасы болады. Қызметі: Органикалық заттар түзу (нәруыздар, майлар және көмірсулар) Жасушадағы заттарды тасымалдайды. Эндоплазмалық тор Тор түзетін түтіктерден тұрады; Өз қабықшасы болады. Қызметі: Органикалық заттар түзу (нәруыздар, майлар және көмірсулар) Жасушадағы заттарды тасымалдайды. Гольджи аппараты Түтікшелер мен көпіршіктерден тұрады; Өз өабықшасымен қапталған. Қызметі: Күрделі органикалық заттарды түзу; Лизосома түзу. Гольджи аппараты Түтікшелер мен көпіршіктерден тұрады; Өз өабықшасымен қапталған. Қызметі: Күрделі органикалық заттарды түзу; Лизосома түзу. Лизосомалар Бұлар кішірек көпіршіктер; Құрамында ферменттер болады; Өзінің жеке қабықшасы болады. Қызметі: Органикалық заттарды ыдырату (нәруыздар, майлар, көмірсулар). Лизосомалар Бұлар кішірек көпіршіктер; Құрамында ферменттер болады; Өзінің жеке қабықшасы болады. Қызметі: Органикалық заттарды ыдырату (нәруыздар, майлар, көмірсулар). Митохондрия Сопақша пішінді; Екі қабатты қабықпен қапталған; Ішкі қабық қатпар түзеді. Қызметі: Энергия түзу және жинақтау (жасушаның энергия көзі) Митохондрия Сопақша пішінді; Екі қабатты қабықпен қапталған; Ішкі қабық қатпар түзеді. Қызметі: Энергия түзу және жинақтау (жасушаның энергия көзі) Жасуша орталығы Цилиндр пішінді екі бөліктен тұрады Қызметі: Жасушаның бөлінуіне қатысу Жасуша орталығы Цилиндр пішінді екі бөліктен тұрады Қызметі: Жасушаның бөлінуіне қатысу Жасуша органоидтары

12 Жануар жасушасы 1.Сыртқы қабықша 2.Цитоплазма 3.Ядро 4.вакуоль 5.Митохондриялар 6.Ядрошық 7.Цитоплазмадағы нәруыз, көмірсу, май тәрізді заттар Өсімдік жасушасы 1.Цитоплазма 2.Вакуоль 3.Ядро 4.Пластидтер 5.Қабықша

13

14 Цитоплазма Жасушаның ішін толтырып тұратын іркілдек сүйықтық. Жасуша мен сыртқы орта арасында жүретін зат алмасуды қамтамасыз ететін жасушаның қажетті бөлімі. Цитоплазма жасушаның ішінде үздіксіз қозғалыста болады. Органоидтар:митохондр иялар,жасушалық орталық,эндоплазмалық тор,Гольджи жиынтығы,рибосомалар, лизосомалар.

15

16

17

18

19

20

21 Нағыз вакуоль Құрылысы Қызметі Өсімдің пен саңырауқұлақта ғана болатын бір жарғақшалы органоид.Бұл да жарғақша көпіршігі,алайда ірі болып келеді.Вакуольді жасуша сөлі деп аталатын сұйықтық толтырады. Бір мезгілде койма және қоқыс шелегі рөлін атқаруы мүмкін. Су алмасуды сақтайды. Тургорлық қысымды сақтау рөлін атқарады.

22

23

24

25

26

27 1.Avila, Vernon L. Biology: investigating life on earth Boston: 2.Jones and Bartlett, P ISBN ISBN Mazzarello, P (1999). "A unifying concept: the history of cell theory". Nature Cell Biology 1: E13–E15. doi: /8964.doi / Darwin, Charles (1859). On the Origin of Species, 1st, John Murray Қазақ Энциклопедиясы, II-томҚазақ Энциклопедиясы 4.Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Ғылымтану. Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын- Павлодар: ҒӨФ «ЭКО», 2006 жыл б. ISBN ISBN