Скачать презентацию
Идет загрузка презентации. Пожалуйста, подождите
Презентация была опубликована 7 лет назад пользователембакнур балмуратова
1 Факультеті: Жалпы медицина Тексерген:Молдин Б.А Орындаған: Қосақбай Б.Қ Курс: I Тобы:111 Б
2 Жоспар 1. Қаратаев Бақытжан Бейсәліұлы 2. Бақытжан Қаратаевтың 1907 жилы ІІ Думада сөйлеген сөзі 3. Қазан төңкерісі жылдарында 4. 5.Қорытынды 6.Пайдаланған әдебиеттер Қырғыз (қазақ) әскери-революциялық комитеті (Қаз Ревком)
3 Қаратаев Бақытжан Бейсәліұлы ( )
4 Батыс Қазақстан облысы Қаратөбе ауданының Ақбақай ауылында дүниеге келкен. Сұлтан тұқымы әулетінен тарайды. Кіші жүздің ханы Әбілхайырдың шөбересі. Орынбор гимназия сын, Санкт- Петербор университетінің заң факультетін үздік бітірген жылдары Санкт-Петерборда, Кутаисиде, Орынборда сот тергеуші, сот орындаушысы қызметтерін атқарған жылдары Қаратөбеде, Жымпитыда, Орынбор, Орал облысында адвокат болып қызмет атқарды жылдар аралығында Кадет партиясының мүшесі болған жилы екінші Мемлекеттік Думаға Орал облысынан депутат болып қатысып, жер-су мәселесі бойынша қазақ халқының мүддесін қорғап сөз сөйлеген жылдары ағартушылық жұмыстарымен айналысып, «Қазақстан» газетін, «Айқап» журналы шығаруға көмектеседі жилы Ақпан революциясынан кейін большевик тер партиясының қатарына өтеді. Сол жилы Мәскеу қаласында өткен Бүкілресейлік мұсылмандар съезіне қатысқан жилы наурыз айында Орал облыстық депутаттар кеңесінің мүшелігіне сайтланып, әділет комиссары балды.
6 1905 жилы түсірілген мы на суретте қазақтың сол тұстағы және болашақтағы қайраткерлері бейнеленген. Бірінші қатар, отрада Бақытжан Қаратаев ХІХ ғасырдың 80-жылдарының соңында қазақ даласында қоныс аударушыларға жер бөлу саясатының салдарынан қазақтар адам төзгісіз қиындықтарды бастан кешірді. Міне, осындай шиеленісулер отаршылыққа қарсы бағытталған ұлт-азаттық қозғалыстың туындауына әкеп соқтырды. Бұл қоғамдық қозғалыстардың басында сол замандағы көзі ашық, көкірегі озу Ахмет Байтұрсынов, Әлихан Бөкейханов, Халел Досмұхамедов, Мұхамеджан Сералин, Міржақып Дулатов, Мұстафа Шоқай, Ғұмар Қарашев сынды көптеген зиялының қатарында Бақытжан Қаратаев та бар еді.
8 Шын мәнінде, белгілі ғалым Щербина Далалық облыстардың солтүстік уездерін, этап айтқанда, Тоғай, Ақмола және Семей облыстарының жері құнарлы уездерін ғана зерттеген, бірақ Щербина олардың оңтүстігіндегі уездерін барклай алматы. Егер ауа райы мен топырақ жағдайларының барлығы тұтастай зерттелкен бокса, ххонда Далалық облыстардың оңтүстік уездерінде топырақ сорлы, құмды, кеуіп қалған сор дала болғандықтан, басы артық жердің өте аз екені жайында ешқандай күмәнсіз қорытынды жасаған полар едік. Осы кезге дейін бәрі қырғыздар көшіп-қонып жүрді-міс денег түсінікпен келеді. Жоқ, мырзалар, қырғыздардың көшпелілері де, отырықшылары да бар. Далалық облыстардың солтүстіктегі құнарлы уездерін, міне, ххондаған жылдардан бері отырықшы қырғыздар жайлап, егін егіп келеді. Олардың кейбіреулері шымнан, енді біреулері кірпіштен, үшіншілері қызыл кірпіштен үй салып алған, бір сөзбен айтқанда, олардың өз тұрмыстарына сайт тұрғын үй мен қора-қопсылары бар. Осынау отырықшы қырғыздар үшін егін его - тұрмыс түзеудің ең негізгі көзі, ал олар мал өсірумен де айналысады десек, ол тұрмыс түзеудің қосымша көзі болып табылады. Далалық облыстарға қоныс удара отырып, іс жүзінде осы қырғыздарды өздері мекенденег жақсы жерлерінен, жилы ұяларынан қуып шығумен айналысуда.
9 Қаратаев: - Мырзалар, осыған дейін сіздердің ешқайсыларыңыз Далалық облыстарға қоныс аудару жайы туралы ауыз ашқан жоқсыздар. Бәлкім, Мемлекеттік Дума дархандық танытып, менің сөзімді ақырына дейін тыңдар. Мырзалар, менің шаруаларды Далалық облыстарға қоныс аудартудың жай- күйі жайындағы баяндамамды аяқтауыма мүмкіндігім қалматы, денегмен менің айтарым - Мемлекеттік Дума өздері Ішкі Россиядағы помещиктер мүдделерін, осынау 130 мың помещиктің мүддесін қорғау үшін шаруаларды қоныстандыру арқылы қорлап отырған қырғыз-қайсақтардың әрдайым шаруалардың жерге денег мұқтажын қанағаттандыру мақсатымен жеке иеліктегі жерлерді күштеп тартып алуниетіндегі барлық оппозициялық фракцияларға аянышпен қарайтынын есть ұстайтын болсын. Дегенмен бүгінгі таңда шаруаларға орын босату үшін қырғыздарды жерлерінен ғана емс, олардың тұрғын үйлерінен көшіріп, қуып шығып жатқанын түсініңіздер. Орыстың қарапайым еңбекшілері мен зиялылар қауымы жерімен қоса, үйінен, қора-қопсысынан қуылып жатқан сорлы қырғыз-қайсақтарды жәбірлеп жатқандарға қарсы шығып, қамқор қол ұштарын береді деп сенемін. Менің қолымда мұны дәлелдейтін қыруар директор тұр, бірақ, өкінішке қарай, сөзімді аяқтай алматым («Орал өңірі», 1990, 8 желтоқсан). Сххондай-ақ Дума отырыстарының арасында Б.Қаратаев «Жерге орналастыру және егіншілік» басқармасына барып, өкіметтің қазақ өлкесіндегі жүргізіп отырған жер саясатының көшпелі қазақтарға үлкен зиян тигізіп отырғанын, Дала өлкесіне орыс шаруаларын қоныстандыруды тоқтату қажеттігін айтады. «Айқапта» жарияланған «Қазақ жері хақында» денег мақалада: «1907 жылдың наурыз айында ІІ Мемлекеттік Думаның депутаттары Қаратаев, Бірімжанов, Қосшығұлов һәм Нүрекенов бас министр Столипинмен, жер министрі дәрежесіндегі князь Васильчиковқа жолығып жер мұқтажын айтып сөйлейді. Қазақ депутаттары Қаратаевқа сөз тізгінін беріп еді, ол айта-айта келіп, былой дейді: «Қара шекпенділерді переселениеден тоқтату керек, Азиатск облыстарындағы қазақ жерлерін өлшеп, жақсысы қанша, шаманы қанша екенін білу керек, көшпелі һәм отырықшы қазақтарды жақсы денег жерлерге орналастыру керек, один соң артық жерлер бокса, переселение пайдасына шығару керек. Жаман жерлерін ешкім қызғанбайды». (Айқап», 1911, 11).
10 ІІ Мемлекеттік Думаның аграрлық комиссиясының құрамында М.Тынышпаев пен Б.Қаратаев балды. Бақытжан Қаратаев Думаның аграрлық заң жобасын жасауға араласады. Қазақ өлкесіндегі жер саясатына байланысты отырыстарда сөз сөйлейді. Ол Думаның 39-пленарлық мәжілісінде аграрлық мәселені талқылауға қатысты. 16 мамырда мінбеден қазақ жерінде басы артық жердің жоқтығын, бар бокса да, бұл жерлердің табиғи жағ дайы қоныстандыруға келмейтіндігін, қоныстандыру басқармасы бұл жағдайлармен санаспаса, қазақ шаруашылығы күйзеліске ұшырайтынын ашып айтады. Б.Қаратаев өзімен пікірлес депутаттар сияқты қазақ халқының әлеуметтік және экономикалық мұқтаждықтары шешіледі деп үміттенді. Өкінішке қарай, Дума алдына қойған жер мәселесіне қатысты істері ешқандай да қолдау таппады. Сондықтан да Б.Қаратаев елке құр қол қайтпас үшін Дала ережесіне қатысты мақалаларды, қазақтарға қатысты әртүрлі циркулярды жинады. Сөйтіп, үлкен үмітпен бар талабын хат түрінде Думаның мұсылман фракция сына тапсырды. Бұл Дума да 1907 жилы 3 маусым күнгі заң бойынша таратылды. Думаның таратылғанына қарсылық білдірген жиналыстар, митингілер күніге өтіп жаты. Жаңа ІІІ Мемлекеттік Думаға сайтлау заңы түбірімен өзгертілді. «Бұратана халық» деп аталынған қазақ депутаттары патша үкіметіне үрей туғызды. Сондықтан да қазақ халқын сайтлау құқығынан мүлдем айырды. Думада 82 депутаттың урны кеміді. («Қазақстан заңдары», 1998, 4, биттер). Депутаттықтан кейін де халық үшін күресіп өткен Қаратаевтың елім деп еңіреген хан-сұлтанның қасиетті тұқымы екенін өзі ұйымдастырып, отырықшылар ауылын салғаны да дәлелдейді. Ол 1910 жилы Орал облысындағы Жымпиты уезінің Шідерті болысында сегіз көшпенді ауыл адамдары үшін жер кестіріп алып, әрі диқан, әрі малыш тірлігін үйлестіре жолға қойған отырықшылар поселкесін салған. Ондағы мақсат - нақты бір жер алып, жер игеріп, суда-саттықтың қыр-сырын үйретіп, оқу-ғылымға бағыттау еді. Әрине, отырықшылық бар жердь ғимараттар бой көтеріп, жер игеріліп, суда-саттық, ғылым дамитыны белгілі. Ол сонату Мысыр елін, Грек, Рим жұртын мысал етіп, халықты жерге урнықтыруға бағыттады. Бақытжан Қаратаев жылдарда Ордада, Оралда және Астраханьда шығарылған демократиялық бағыттағы «Қазақстан» газетіне жан-жақты жәрдемдесіп және ххонда өз мақалаларын да жариялап отырған. Оның мақалалары қазақ еңбекшілеріне, зиялыларына терең ой берген, простаты ақылға шақырған, халқы үшін қамқорлық болған үгіттер балды. «Қазақстан» газетінде жарияланған «Азаматтарға бір-екі ауыз сөз» денег мақаласында Бақытжан «Балуан бірді, білімді мыңды жығады» денег ойды кең мағынада түсіндіре отырып, халқын ағартушылыққа, білімге шақырған.
11 Қырғыз (қазақ) әскери-революциялық комитеті (Қаз Ревком) 1919 жилы 11 қыркүйекте құрылған Орал мен Бөкей қазақтарының революциялық комитетін басқара отырып, Б.Қаратаев қазақтар арасындағы нақтылы үгіт-насихат жұмыстарын кеңейтті. Қыркүйек-қазан айларында Бақытжанның қолымен «Қазақ халқының қайраткерлеріне», «Құрметті қарттарға» және «Керей руының ұлдарына» денег үндеулер жарияланды. Бұл үндеулерінде ол қазақ халқына Кеңес өкіметі туралы шындықты баяндайды 1919 жилы 24 қазанда Б.Қаратаев Орал облыстық партия комитетіне Алашорданың батыс бөлімшесінде өзінің саяси, бейбіт келіссөз жүргізуге әзір екендігін хабар лады. Көп уақыт өтпей-ақ Ақтөбеде «кеңестік және кеңестік емс қырғыздардың» қатысуымен қазақ халқын бірлестіру жөніндегі І жалпыөлкелік кеңестік конференция өткізілді. Қазақ кеңестік мемлекеттілігін құрудың алғашқы маңызды қадамы жасалды Б.Қаратаев Кеңестьрдің Бүкілқазақстандық ІІ съезіне де делегат болып қаты насады. Құрметті демалысқа шыққаннан соң ол Ақтөбедегі туысқандарына көшеді жылдарда Ақтөбе губерниялық сот коллегиясының мүшесі болып қызмет істейді. Өмірінің соңғы жылдарында Батыс Қазақстандағы азамат соғысының тарихын разумен шұғылданған жилы тамыз айының аяқ кезінде Б.Қаратаев Ақтөбеде ұзақ науқастан кейін қайтыс балды 1920 жилы 4-12 қазанда Орынборда өткен кеңестьрдің Бүкілқазақстандық І съезіне Б.Қаратаев делегат балды. Мұнда «Қырғыз (Қазақ) АССР-і еңбекшілерінің правосы туралы декларация» қабылданды. Тұңғыш қабылданған Қазақстан заңдарының біраз жобасы Б.Қаратаевтың қолымен дайындалды. Съезде Қазақ АССР-інің Орталық атқару комитетінің төрағасы болып С.М.Меңдешев, Халық комиссарлар кеңесінің төрағасы болып В.А.Радус-Зенкович саланды.
12 Қорытынды
13 Пайдаланылған әдебиеттер 1 ҚР ОММ 1227-қор, 1-тізім, 1-іс. 2 Ысмағұлов М. Революция сарбазы // Жалын, 1, Қаратаев Б.Б Обзор материалов по истории колонизации казахского края в связи с восстанием казахов Оренбургского края в 1869 году и в начале 1870-х годов. 4 Қойшыбаев Б. Бақытжан Қаратаев.- Алматы: Ана тілі, бет.
Еще похожие презентации в нашем архиве:
© 2024 MyShared Inc.
All rights reserved.