Қарағанды Мемлекеттік Медицина Университеті Гистология кафедрасы СӨЖ Тақырыбы: Балалардың ас қорыту жүйесі мүшелерінің гистологиясы Орындаған: Құлым Ж. - презентация

1 Қарағанды Мемлекеттік Медицина Университеті Гистология кафедрасы СӨЖ Тақырыбы: Балалардың ас қорыту жүйесі мүшелерінің гистология с Орындаған: Құлым Ж. Топ: ЖМСФ Қабылдаған: Есимова Р.Ж. Қарағанды 2016

2 Жоспары Кіріспе Әртүрлі жестағы балалардың асқазанының гистология с Әртүрлі жестағы балалардың ішектерінің гистология с Әртүрлі жестағы балалардың бауырының гистология с Әртүрлі жестағы балалардың ұйқы безі гистология с Әртүрлі жестағы балалардың сілекей бездерінің гистология с Қорытынды Қолданылған әдебиеттер

3 Кіріспе Құрсақішілік даму кезінде асқорыту жүйесі тағамдық затрат мен судың жалғыз көзі бола отырып, өмір сүруіне ғанна емес, ұрықтың дамуы мен өсуіне де керек. Ерте жестағы балаларда (әсірасе жаңа туылғандарда) келесідегідей морфологиялық ерекшеліктері бар: Жұқа, жұмсақ, құрғақ, жеңіл жарақаттаннатын ширышты қабықшасы; Бай қантамырланған ширышасты негізі, негізінен борпылдақ дәнекер тінінен тұратын; Эластикалық және бұлшиқет тіні жетілмеген; Безді тіннің төмен секреторлық функциясы, асқорыту сөлі мен ферменттердің төмен деңгейімен. Бұл ерекшеліктер асқорыту жүйесінің тағамды қорытуын қиындатады, егерь тағам бала жасына сәйкес келмасе, асқорыту жолының барьерлік қызметін төмендетеді, жиі ауруларға әкеледі, әртүрлі жүйелерге әсер етеді де, ширышты қабықшаның өте мұқият және тыңғылықты қаралуын қажет етеді.

4 Кіріспе Асқорыту жүйесі дамуын үш бастаудан аллоды: Асқорыту түтігінің эпителийі мен бездері энтодерма мен эктодермадан демиды. Энтодермадан асқазанның, аш және тоқ ішектің көп бөлігінің ширышты қабықшасының бірқабатты призмалы эпителийі және бауыр мен ұйқы безінің безді паренхимасы демиды. Эктодермадан ауыз қуысы, сілекей бездері, тік ішектің каудальды бөлігінің көпқабатты жазық эпителийі демиды. Мезенхима асқорыту жолдарының тегіс мускулатуры мен дәнекер тін, тасмырлар даму көзі болып табылады. Мезодермадан – спланхнотомның висцеральды жапырақшасынан – сыртқы серозды қабықшаның (ішперденің

5 Асқорыту жолы: 1. ауыз қуысы (1), 2. жұтқыншақ (pharynx) (2), 3. өңеш (esophagus) (3), 4. асқазан (ventriculus, gaster) (4), 5-7. аш ішек, он екі елі ішек (duodenum) (5), аш ішек (jejunum) (6), мықын ішек(ileum) (7), тоқ ішек, соқыр ішек (сecum) (8), құрт тәрізді өсінді (appendix vermiformis) (9), жоғарылаған ішек (colon ascendens) (10), көлденең ішек (colon transversum) (11), төмендеген ішек (colon descendens) (12), сигма тәрізді ішек (colon sigmoideum) (13), тік ішек (rectum) (14).

6 Кез келген бөлімде асқорыту түтігі қабырғасында келесі құрылымдардан тұрады ( іштен сыртқа қарай): ширышты қабықша(I), ширышасты негізі (II), бұлшиқетті қабықшасы (III), сыртқы қабықшасы (IV) - серозды немасе адвентициальды.

7

8 Асқазан құрылысы: кардиальный бөлігі(I), түбі (fundus) (II), денесі (III), пилорикалық бөлігі (IV) пилорика(pyloris) (IV.A) қатпарлар (1) ішкі қыртыстар (2) Асқазан құрылысы: кардиальный бөлігі(I), түбі (fundus) (II), денесі (III), пилорикалық бөлігі (IV) пилорика(pyloris) (IV.A) қатпарлар (1) ішкі қыртыстар (2)

9 Препарат –Асқазан түбі. конго-рот және гематоксилин мен боялған асқазандық шұңқыр (1.А). бірқабатты призмалы безді эпителий (1.Б) ширышты қабықшаның меншікті пластинкасы (2.А) асқазан бездері (2.Б). ширышты қабықшаның бұлшиқетті пластинкасы (3) асқазандық шұңқыр (1.А). бірқабатты призмалы безді эпителий (1.Б) ширышты қабықшаның меншікті пластинкасы (2.А) асқазан бездері (2.Б). ширышты қабықшаның бұлшиқетті пластинкасы (3) үлкейтілген түрі Асқазан шұңқырының безді эпителийі(1.Б). эпителиоциттер (4) ядро лары(5) апикальды бөлімі (6) асқазан бездері (2.Б) Асқазан шұңқырының безді эпителийі(1.Б). эпителиоциттер (4) ядро лары(5) апикальды бөлімі (6) асқазан бездері (2.Б)

10 Препарат – Асқазан түбі Бояуы гематоксилин-эозин Құрылысы: асқазан бездері (2.Б) ширыщты қабықшаның бұлшиқетті пластинкасы (3) ширышасты негіз(II) бұлшиқетті қабықшасы(III.Г-Е) ішкі көлденең (III.Г) ортаңғы циркуляры(III.Д) сыртқы көлденең (III.Е) сірлі қабықша (IV) Құрылысы: асқазан бездері (2.Б) ширыщты қабықшаның бұлшиқетті пластинкасы (3) ширышасты негіз(II) бұлшиқетті қабықшасы(III.Г-Е) ішкі көлденең (III.Г) ортаңғы циркуляры(III.Д) сыртқы көлденең (III.Е) сірлі қабықша (IV)

11 Әртүрлі жестағы балалардың асқазанының гистология с Дамуы Асқазан құрсақішілік дамудың 4- ші аптасында пайда болады, ал 2 аралығында барлық негізгі бөлімдері қалыптасады. Ішек түтігінің энтодермасынан асқазанның бірқабатты призмалы эпителийі қалыптасады. Асқазандық шұңқырлары ұрықтың ши апталарларында демиды, бездер ең алдымен шұңқырларда, кейінірек бітісіп ширышты қабықшаның меншікті табақшасында орналасады. Ең алдымен париетальды жасушалары, кейін басты және ширышты жасушалары пайда болады. Осы уақытта (6-7-ші аптада) мезенхимадан ең бірінші бұлшиқетті қабықшаның сақиналы қабаты, кейін – ширышты қабықшаның бұлшиқетті табақшасы қалыптасады ші аптада сыртқы көлденең және кешірек – бұлшиқетті қабықшаның ішкі қиғаш қабаты қалыптасады.

12 Әртүрлі жестағы балалардың асқазанының гистология с Жаңа туған нәрестенің асқазаны цилиндр, бұқа мүйізі, балық аулағыш ілмек тәрізді және жоғары орналасқан (кірер тесігі T VIII -T IX, ал шиғар тесігі Т х 1 -Т х|1 деңгейде). Өсу кезінде асқазан төмен түсе бастарды, 7 жасқа қарай (вертикальды) кірер тесігі Т Х| и Т Х||, ал шиғар тесігі Т х|| и L, деңгейінде. Көкірек жасында балаларда асқазан горизантальды орналасады, бірақ бала жүре бастағаннан кейін вертикальды бола бастарды. Кардиальды бөлігі, түбі және пилорикалық бөлігі жаңа туған балаларда әлсіз байқаллоды, денесі кең. Асқазанның кірер бөлігі кейде диафрагма үстінде орналасады, өңештің абдоминальный бөлігі мен оған жаннасқан асқазан түбі арасындағы бұрын әлсіз білінген, кардиальный бөлігіндегі бұлшиқетті қабықшасы нашар дамыған. Губарев клапаны толықтай білінбейді (8-9 айларға қарай жетіледі), кардиальный сфинктер функциональды толық қалыптаспаған, ал пилорикалық бөлігі туылған сәттен жақсы қызмет атқара дамыған. Аталған ерекшеліктер асқазандағы құрылымдардың өңешке лақтырылуына және оның ширышты қабықшасының пептикалық зақымдануына әкеледі.

13 Әртүрлі жестағы балалардың асқазанының гистология с Сонымен қоса, бірінші жылдағы балалардың кекіруі мен құсуына диафрагма аяқашаларымен өңештің тығыз ұсталмауы да, асқазанішілік қысымның жоғарылауынан иннервация бұзылуы да, дұрыс ему техника сын қолданбаудан ему кезінде ауа жұтуы (аэрофагия ) да әсер етеді. Өмірінің алғашқы аптасында асқазан қиғаш фронтальды кескінде орналасады, алдынан толықтай бауырдың сол жақ бөлігімен жабылған, сондықтан емізуден кейін аспирация алдын алу үшін баланы тұрғызу керек. Өмірінің бірінші жылынан кейін асқазан ұзарады, ал 7-11 жестар аралығында ерасектерге ұқсас формаға келеді. Жаңа туылған нәрестенің асқазан сыйымдылық көлемі см 3, ал 14 күнге қарай 90 см 3 жетеді. Анатомиялыққа қарағанда физиологиялық сыйымдылығы төмен, өмірінің 1-ші күнінде мөлшері 7-10 мл, ал 4-ші күнде мл ұлғайады, 10-ши күнге қарай 80 мл-ге дейін кеңейеді. Келесіде асқазан сыйымдылығы ай сайын 25 мл-ге ұлғайып отрады, бір жас соңында мл, ал 3 жеста мл. Асқазан сыйымдылығының интенсивті өсуі 7 жестан кейін басталлоды және жеста мл құрайды. Жаңа туылғандардың бұлшиқетті қабықшасы нашар дамыған, ол өзінің максимальды қалыңдығына жасқа қарай жетеді.

14 Әртүрлі жестағы балалардың асқазанының гистология с Асқазанның ширышты қабықшасы жаңа туылғандарда қалың, қатпарлары биік. Алғашқы 3 айда ширышты қабықша беткейі 3 асе өседі, яғни сүтті жақсы қорытуға мүмкіндік береді. 15 жасқа қарай асқазанның ширышты қабықша беткейі 10 асе үлкейеді. Жасы келген сайын асқазан шұңқырларының саны көбейеді, оларға асқазан бездері тесігі ашилады. Асқазан бездері туылған сәтте морфологиялық және функциональды толық дамымаған, олардың салыстырмалы саны (1 кг дене массы бойынша) жаңа туылғандарда 2,5 асе аз, ерасектермен салыстырғанда, бірақ тез энтеральды тамақтануға байланысты көбейеді. 1 жасқа дейінгі балалардың қарын сөлінде тұз қышқылы мен ферменттердің күші төмен болады. Оның асесіне химозин белсенді болады. Емшектегі баланың сөлінің рН реакциясы жоғары болады: 1 айда 5,84; 3-7 айда 4,94; 7-9 айда - 4,48; 9 айдан асқан соң 3,76 тең болады. Сондықтан сөлдің құрамындағы рН 2,0 болғанда белсенді болатын пепсиннің асты қорытуда рөлі төмен болады. Сондықтан емшектегі балаға сиыр сүтін немасе басқа жасанды сүт бергенде диатез – бет терісінде қызғылт қышима қабыршақтар пайда болады.

15 Әртүрлі жестағы балалардың асқазанының гистология с Балалардағы асқазан сөлінің құрамы ерасектердікіне ұқсас, бірақ қышқылдылығы және оның ферменттік белсенділігі айтарлықтай төмен болып табылады. Асқазан сөлінің барьерлік белсенділігі төмен болып табылады. Асқазан сөлінің басты ферменті іріткі ферменті (лабфермент), ол асқорытудың бірінші кезеңін сүттің ұюын қамтамасыз етеді. Омыраудағы нәрестенің асқазанында өте аз липаза бөлінеді. Бұл кемшілік анна сүтіндегі липазаның болуымен, сендай-ақ баланың панкреатикалық ширышинда болуымен өтеледі. Егер бала сиыр сүтін қабылдаса, хонда оның майлары асқазанда ыдырамайды. Мұндай тұз, су, глюкоза, тек ішінара жұтып ақуыз ыдырататын өнімдер ретінде асқазан және шағын алаңдаушилық затратдың сіңіруі. Тұздар, су, глюкоза сияқты затратдың асқазанда сіңірілуі білінер білінбес, соның ішінде ақуыздың ыдырау затраты ғанна жартылай сіңірілуі жүреді. Асқазаннан тамақтың шиғарылуы тамақтандыру түріне байланысты. Ана сүті асқазанда 2-3 сағат кідіреді.

16 Сурет – асқорыту жолы Ащы ішекте үш бөлімді ажыратады: он екі елі ішек(5), ұзындығы см аш ішек (6) ( 2 / 5 бөлігіндей аши ішектің) мықын ішек (7) (азы ішектің қалған бөлігі) Ащы ішекте үш бөлімді ажыратады: он екі елі ішек(5), ұзындығы см аш ішек (6) ( 2 / 5 бөлігіндей аши ішектің) мықын ішек (7) (азы ішектің қалған бөлігі)

17 Препарат-Ащы ішек Бояуы гематоксилин-эозин Құрылысы: бүрлер(1.А) криптілер (1.Б) бірқабатты цилиндрлі кірпікшелі эпителий(1.В) ширышты қабықша меншікті платинкасы(2) ширышты қабықша бұлшиқетті платинкасы (3) ширышасты негізі(II) бұлшиқетті қабықшасы (III) ішкі циркуляры (III.В) сыртқы көлденең (III.Г) сірлі қабықшасы (IV) Құрылысы: бүрлер(1.А) криптілер (1.Б) бірқабатты цилиндрлі кірпікшелі эпителий(1.В) ширышты қабықша меншікті платинкасы(2) ширышты қабықша бұлшиқетті платинкасы (3) ширышасты негізі(II) бұлшиқетті қабықшасы (III) ішкі циркуляры (III.В) сыртқы көлденең (III.Г) сірлі қабықшасы (IV)

18

19 Әртүрлі жестағы балалардың ішектерінің гистология с Ерасек адамға қарағанда, балалардың жіңішке ішегі ұзынырақ болады. Жаңа туылған нәрестенің жіңішке ішегінің ұзындығы мен денесінің ұзындығы 8,3 : 1 қатынасын құраса, 1 жеста- 7,6 : 1, 16 жеста 6,6 : 1. Жаңа туылған нәрестенің жіңішке ішегінің ұзындығы 1,2- 2,8 м тең. Жіңішке ішектің ішкі қабатының жоғары бөлігінің аумағы 85 см 2,ерасек адамда 3,3 x 103 см 2. Жіңішке ішектің аумағы эпителий мен микроворсин асебінен ұлғая түседі. Жіңішке ішек аннатомиялық тұрғыдан үш бөлікке бөлінеді. Бірінші бөлімі –ол 12 елі ішек, жаңа туылған нәрестеде оның ұзындығы не бәрі 10 см құраса, ерасек адамда 30 см. Оның 3 сфинктері бар, олардың ең басты қызметі тамақ пен ұйқы безінің қатынасуы барысында қысымды төмен деңгейде ұстап тұру. Екінші және үшінші бөлімдеріне жіңішке және мықын ішектері жатқызылады, оның 2/5 жіңішке ішек, ал қалған 3/5 мықын ішек құрайды. Астың құрамындағы затратдың сіңірілуі жіңішке ішекте жүзеге асырылады. Жіңішке ішектің ширышты қабаты қантамырларға бай, ал эпителий қабаты тез жаңаруға бейім. Балалардағы ішек бездері көлемдірек, лимфоидты тіні ішекте шаширанды орналасқан. Баланың бой өсіміне байланысты Пейер қатпарлары (бляшка) қалыптасады.

20 Әртүрлі жестағы балалардың ішектерінің гистология с Жуан ішек туылғаннан кейін жетілетін түрлі бөлімдерден тұрады. 4 жасқа дейінгі балаларда жуан ішектің жоғарылаған бөлімі төмендеген бөліміне қарағанда ұзынырақ болады. Сигма тәрізді ішек аталған бөлімдерден де ұзынырақ болады. Біртіндеп аталмыш қасиеттер жоғала бастарды. Соқыр ішек пен аппендикс қозғалмалы, аппендикс атипиялық түрде жиірек орналасады. Туылғанына 1-2 ай болған сәбиде тік ішек ұзынырақ. Жаңа туылған нәрестеде тік ішектің ампуласы және айналмалы орналасқан май жасушалары нашар жетілген. 5 жасқа дейінгі балаларда шарбы қысқарақ. Жуан ішекте сөл аз бөлінеді, бірақ механикалық тітіркену кезеңінде тез арада көбейе бастарды. Сонымен қатар, жуан ішекте судың сіңірілуі мен нәжістің түзілуі жүреді.

21 Әртүрлі жестағы балалардың ішектерінің гистология с Бала ішегінің микрофлоралық ерекшеліктері Ұрықтық даму барысында асқазан ішек жолы стерильді. Балалар қоршаған ортамен қатынасы арқылы асқазан ішек жолында микрофлораның дамуына қалыптасуына әсер етеді. Асқазан мен 12 елі ішектің микрофлорасы жуан және жіңішке ішектің микрофлорасына қарағанда азырақ, бұл тамақтануға тікелей байланысты болып келеді. Микрофлораның негізін B. Bifidum құрайды, ол анна сүті құрамындағы лактозаны белсендіреді. Жасанды тамақтану кезінде ішекте шартты патогенді грамм теріс ішек таяқшасы басым болады. Қалыпты жағдайда ішек микрофлорасы екі маңызды қызмет атқарады. Оларға: Иммунологиялық барьер құру; Витамин мен фермент синтездеу жатады.

22 Әртүрлі жестағы балалардың ішектерінің гистология с Өмірінің алғашқы айлары кезінде сәбидің қабылдайтын қоректік затраты маңызды орынға ие, ол анна сүті арқылы түсіп, сол анна сүті құрамындағы затрат арқылы қорытылады. Қосымша қорек арқылы ферменттік жүйе механизмі ынталандырады. Түскен тағамды қорытудың балаларда өзіндік ерекшеліктері бар. Казеин жіңішке ішекте аминқышқылдарына дейін ыдырап, белсенді түрде сіңіріле бастарды. Майдың сіңірілуі тамақтандыру түріне байланысты. Сиыр сүті құрамында ұзын тізбекті май қышқылы болады, ол май қышқылы әсерінен панкреатикалық липазаға дейін ыдырайды. Майдың сіңірілуі жіңішке ішектің соңғы және ортаңғы бөлімдерінде жүреді. Сүттегі қанттың ыдырауы ішек эпителийінде жүреді. Ана сүті мен сиыр сүті құрамында лактоза болады. Осыған байланысты жасанды тамақтандыру барысында көмірсудың құрамы өзгереді. Жіңішке ішекте дәрумендер де сіңіріледі.

23 Препарат – Адам бауыры Бояуы – гематоксилин-эозин Препарат – Адам бауыры Бояуы – гематоксилин-эозин Құрылысы: үлесаралық артерия (1) үлесаралық вена (2) үлесаралық өт өзегі (3) синусоидты капиллярлар (4) гепатоциттер (5) балкалар (6) Құрылысы: үлесаралық артерия (1) үлесаралық вена (2) үлесаралық өт өзегі (3) синусоидты капиллярлар (4) гепатоциттер (5) балкалар (6)

24

25 Әртүрлі жестағы балалардың бауырының гистология с Бауыр паренхимасы аз мамандалған, құрылымының бөлшектігі тек 1 жеста анықталлоды, толыққанды болғандықтан әр түрлі патологияларда бауыр мөлшері тез ұлғаяды, әсірасе жұқпалы аурулар мен интоксикацияларда. Жаңа туған нәрестелердің бауырында 75-80% су болады (ерасекте – 65-70%). Жас ұлғая келе бауыр құрамындағы тығыз затратдың мөлшері артады. Бауыр құрылымының дамуы негізінен 4-5 жеста аяқталлоды. Ерте жестағы балаларда бауыр құрылымының жеткіліксіз жетілгендігі оның улы өнімдерді бейтараптау, қорғаныстық иммундық денелерді түзу және басқа да қызметтерін жүзеге асыру мүмкіндіктерін төмендетеді. Жас балаларда бауырдың функционалдық мүмкіндіктері салыстырмалы түрде төмен. Әсірасе жаңа туған нәрестелердің ферменттік жүйесі әлсіз. Соның ішінде, эритроциттер гемолизі кезінде босап шиғатын тікелей емес билирубиннің метаболизмі толығымен жүзеге аспайды, нәтижесінде физиологиялық сарғаю демиды. Дүниеге келгеннен кейін асты қорыту үшін маңызды болып табылатын өтті бөліп шиғарудан басқа бауырда көмірсулар, ақуыздар мен майлардың синтезінің, су-минералды, пигменттік, дәрумендік алмасулардың реттелуінің белсенді үрдістері жүзеге асады.

26 Әртүрлі жестағы балалардың бауырының гистология с Жаңа туған нәрестенің бауыры – іш қуысының 1/3 (2/3) бөлігін алып жататын ең үлкен мүше. Бұл құрсақ ішілік даму кезеңінде бауырдың қан түзу қызметін атқаруымен байланысты. Нәрестедегі көлемі см³, ерасектерде см³. Бауырдың салыстырмалы салмағы жаңа туған нәрестеде үлкен болып, жас ұлғая келе азаяды, ал абсолютті салмағы артады. Жаңа туған нәресте бауырының салмағы шамамен г болады. 2 жасқа таман бауыр салмағы 2 асе, ал 3 жасына қарай 3 асе артады. Жаңа туған нәресте бауырының биіктігі 8 см, ені 11 см, ал қалыңдығы 7,5 см. Бұл өлшемдердің ерасектердікіне қатынасы биіктігі мен ені үшін 1/2, ал қалыңдығы үшін 2/3-1/2 құрайды. Биіктігі мен енінің арасындағы қатынас нәрестеде 1,4:1, ені мен қалыңдығының арасында да 1,4:1, яғни бірдей болады. Ерасекте бұл қатынастар сәйкесінше 0,95:1,2-1 және 1,5:1. Өт канналшаларының қабырғасы екі, кейде үш-төрт бауыр жасушаларынан тұрады. Екі ядролы бауыр жасушалары нәрестеде 4,5% пропорциясында пайда болады, жас ұлғая келе олардың саны артып, ерасекте 25% жетеді.

27

28

29 Әртүрлі жестағы балалардың бауырының гистология с Өт бауырдың оң жақ бөлігінде орналасатын, ұзындығы 3 см құрайтын мүше болып табылады. Қалыпты күйдегі алмұрт пішінге 7 айлық кезінде ие болады, ал 2 жеста бауыр шетіне дейін жетеді. Өттің негізгі қызметіне: өт сұйықтығын бөлу жатады. Бала мен ерасек адамның өт құрамының өзге тән ерекшелік болуы тән. Бала өтінің құрамында: өт қышқылы, холестерин, тұз аз мөлшерде, ал су, муцин, пигмент керісінше көп мөлшерде болады. Туылған кездегі өт мочевинаға бай болады. Баланың өтіндегі гликохол қышқылы бактериацидтік және ұйқы безі сөлінің бөлінуін жеделдету қасиеттеріне ие. Өт майды эмульгирлеу, май қышқылын еріту, перистатиканы жақсарту қызметтерін атқарады. Жас өскен сайын, өт қабы ұлғайып, құрамы өзгерген өт сұйықтығы бөліне бастарды. Өт өзегінің ұзындығы да,сәйкесінше, ұзара түседі. Балалардағы өттің көлемі (Чапова О. И., 2005 ж.): жаңа туылған нәресте- 3,5 x 1,0 x 0,68 см; 1 жас 5,0 x 1,6 x 1,0 см; 5 жас 7,0 x 1,8 x 1,2 см; 12 жас 7,7 x 3,7 x 1,5 см.

30 Шартты түрде безді іш бөліккке бөледі: басы (1), денесі (2) және құйрығы (3) Шартты түрде безді іш бөліккке бөледі: басы (1), денесі (2) және құйрығы (3)

31 Препарат – Ұйқы безі Бояуы - гематоксилин-эозин Препарат – Ұйқы безі Бояуы - гематоксилин-эозин

32

33 Біріншілік ішектің энтодерасынан ұйқы безі эпителийі демиды, строма мен қантамырларфы - мезенхимдан. Без бастауы адам эмбриогенезінің 3-ші аптасында он екі елі ішек қабырғасының томпаюы түрінде пайда болады және тармақталған тәждер мен түтіктердің соқыр соңы түріндегі жүйеде көрініс береді. (сур.27 ).

34 Әртүрлі жестағы балалардың ұйқы безі гистология с Ұйқы безі үлкен емес мөлшерлі болып келеді. Жаңа туылған балада оның ұзындығы 5-6 см құрайды, ал 10 жасқа келгенде ол екі асе ұлғаяды. Ұйқы безі іш қуысында Х кеуде омыртқасы деңгейінде терең орналасады, ал егде жестағыларда І бел омыртқа деңгейінде орналасады. Оның қарқынды өсу 14 жасқа дейін жүреді. Өмірінің бірінші жылы балалардың ұйқы безінің өлшемдері (см): жаңа туған 6,0 x 1,3 x 0,5; 5 айлық 7,0 x 1,5 x 0,8; Ұйқы безі балаларда 1 жестан 5-6 жасқа дейін жақсы демиды. Мұның көрсеткіштері физикалық көрсеткіштері жеста, ал қызметі жеста ерасектермен теңаседі. Осындай өсу және даму қарқындары бауырда да байқаллоды.

35

36 Ірі сілекей бездері: құлақмаңы сілекей бездері (1) (glandulae parotes) төменгі жақасты сілекей бездері (2) (glandulae submandibulares) тіласты сілекей бездері (3) (glandulae sublinguales)

37

38

39

40

41 Әртүрлі жестағы балалардың сілекей бездерінің гистология с Туылғаннан кейін баланың ауыз қуысының негізгі функциясы сору актісін қамтамасыз ету болып табылады. Ауыз қуысының кішкентай өлшемдері, тілінің үлкен болуы, ерін бұлшиқ еттерінің және шайнау бұлшиқ еттерінің жақсы дамуы, еріннің ширышты қабатында көлденең қатпарлар, қызыл иектің валик тәрізді қалыңдауы, беттерінде майдың томпаюлары бар (Биш томпаюлары) олар беттерге серпімділік береді. Балалардың сілекей бездері туылғанда кейін жеткілікті дамымаған;сілекейлер алғашқы 3 айда өте аз бөлінеді. Сілекей бездерінің дамуы өмірдің 3 айында аяқталлоды. Сәби туғаннан бастап сілекей бездері жұмыс істейді, бірақ сілекейдің мөлшері өте аз болады. Мектепке дейінгі балалардың сілекейінің жалпы тәуліктік мөлшері мл шамасында болады. Жаңа туған сәбидің шиқшит безінің салмағы 1,5-2 г, жақ асты безі 0,72-1,00 г, тіласты безі 0,2-0,6 г. Бұл бездер 3 айлық балада 2 асе, 6 айда 3 асе, 1 жеста 3- 4 асе, 2 жеста 5 асе өседі. 5 жестағы баланың сілекей бездерінің құрылысы ерасектерге ұқсайды бірақ оларың өсуі жасқа дейін жалғасады.

42 Әртүрлі жестағы балалардың сілекей бездерінің гистология с Дамуы Құлақмаңы бездерінің қатпары эмбриогенездің 8-ши аптасында жүреді, апталарда эпителиальды тәждердің тармақталған жүйесі жүреді, кейін жүйке талшиқтары жетіледі. 4-6 айда бездің соңғы бөлімдері жетіледі, ал 8-9 айларда олардың түтіктері мен өзектері пайда болады. Ұрық пен 2 жасқа дейінгі балаларда бекіту түтіктері мен соңғы бөлімтері типтік сілекей бездеріне сәйкес келеді. Мезенхимадан эмбриогенездің 5 5½ айларында дәнекертінді капсула мен үлесаралық дәнекер тін қатпарлары демиды. Алдымен секреті ширышты болады. Соңғы айларда ұрық сілекейі амилолитикалық белсенділігін көрсетеді. Жақасты бездері эмбриогенездің 6-ши аптасында қатпары қалыптасады. Ал 8-ші аптада эпителиальды тәждерде өзектер пайда болады. Біріншілік шиғару түтіктерінің эпителийі екіқабатты, кейін көпқабатты. Соңғы бөлімдері 16-ши аптада демиды. Соңғы бөлімдерінің ширышты жасушалары бекіту түтіктерінің жасушалары ширыштануынан пайда болады. Соңғы бөлімдері мен үлесішілік түтіктер дифференцировкасынан кейін бекіту түтіктері мен сілекей түтіктеріне постнатальды даму кезеңі жүреді. Жаңа туылғандарда соңғы бөлімдерінің ақуызды секрет түзетін (жартыай Джиануцци) куб және призма тәрізді безді жасушалары дамыған болады. Соңғы бөлімдердегі секреция ұрықтың 4 айында басталлоды. Секрет құрамы ерасек адамдардан ерекшеленеді. Тіласты бездері эмбриогенездің 8-ші аптасында өсінді түрінде жақасты бездерінің оральды соңынан пайда болады. 12-ші аптада толық дамуы мен эпителиальды тармақталуы жүреді.

43 Әртүрлі жестағы балалардың сілекей бездерінің гистология с Жастық ерекшеліктері Туылғаннан кейін құлақмаңы бездерінің морфогенезі жасқа дейін жалғсады; оған қоса безді тіні дәнекер тіннен көлемі бойынша оза бастарды. 40 жестан кейін безді тін көлемі кішірейеді, май тіні ұлғаяды, дәнекер тін толысуы байқаллоды. Алғашқы 2 жасында құлақмаңы бездерінде негізінен ширышты секрет бөліне бастарды, ал 3 жестан қартайғанға дейін – ақуызды, 80 жасқа қарай – негізінен ширышты секрет бөлінеді. Төменгі жақасты бездерінде сірлі және ширышты секреторлы бөлімдерінің толық қалыптасуы 5 айлық балада көрінеді. Максимальды жетілуі 25 жасқа қарай аяқталлоды. 50 жестан кейін бездер инволюциясы байқаллоды. Тіласты бездерінің өсуі басқалар сияқты алғашқы 1-2 жылда интенсивті жүреді.

44 Қорытынды Асқорыту мүшелеріне ауыз қуысы, өңеш, асқазан және ішек жатады. Асқорытуда ұйқы безі және бауыр қатысады. Ұрықтық дамудың бастапқы 4 аптасында асқорыту мүшелері қалыптасады, жүктіліктің 8 аптасында барлық асқорыту мүшелері анықталлоды. Жүктіліктің аптасында ұрық қағаннақ суын жұта бастарды. Асқорыту үрдісі ұрықтың ішектерінде жүріп, біріншілік нәжіс мекония жинақталлоды.

45 Қолданылған әдебиеттер _Пуликов.pdf сайты _Пуликов.pdf html сайты html html сайты html html сайты html 2&menu=Gistologiya_embriol_cit_afanasev_2012 сайты 2&menu=Gistologiya_embriol_cit_afanasev_ сайты 1).html сайты 1).html сайты