Бір түзудің бойында жатпайтын үш нүктеден тұратын фигура ? екі қабырғасы тең үшбұрыш ? барлық қабырғалары тең үшбұрыш ? бұрышты қақ бөлетін сәуле ? үшбұрыштың. - презентация

1 бір түзудің бойында жатпайтын үш нүктеден тұратын фигура ? екі қабырғасы тең үшбұрыш ? барлық қабырғалары тең үшбұрыш ? бұрышты қақ бөлетін сәуле ? үшбұрыштың төбесін қарсы жатқан қабырғаның ортасымен қосатын кесінді ? Шеңбер дегеніміз ? Шеңбердің элементері ата ? Радиус, хорда, доға, диаметр дегеніміз ? Қайталау сұраұтары

2 1. Шеңбер сызыңдар. 2. Шеңбердің центрін белгілеңдер. 3. Шеңбердің радиусын өлшеп тауып, жазып қойыңдар. 4. Шеңбердің бойынан екі нүкте алып оларды А және В деп белгілеңдер. 5. А және В нүктелері шеңберді наше бөлікке бөледі 6. Доғаларды этап жазып қойыңдар 7. АВ хорда сын жүргізіңдер 8. Шеңбердің В нүктесі арқылы өтетін диаметрін салып, СВ деп белгілеңдер Практикалық жұмыс.

3 Түзу мен шеңбердің өзара орналасуы Анықтама : Шеңбермен бір ғана ортақ нүктесі болатын түзуді шеңберге жанама деп атайды. Анықтама : Шеңбермен ортақ екі нүктесі бар түзуді қиюшы деп атайды. 1- теорема. Шеңбердің хорда сын қақ бөлетін диаметр осы хордаға перпендикуляр болады. 2- теорема ( 1- теоремаға кері теорема ). Егер шеңбердің диаметрі хордаға перпендикуляр бокса, ххххонда ол хорданы тең екі бөлікке бөлінеді. 3- теорема. Шеңберге жүгізілген жанама жанасу нүктесіне жүргізілген радиусқа перпендикуляр болады.

4 r O LM A 1.Түзу мен шеңбердің ортақ нүктесі жоқ.

5 2. Түзу мен шеңбердің бір ортақ нүктесі бар. L MA O r r

6 LBMC O r A 3. Түзу мен шеңбердің екі ортақ нүктесі бар.

7 Түзу мен шеңбердің ортақ нүктесі жоқ. Түзу мен шеңбердің екі ортақ нүктесі бар Түзу мен шеңбердің бір ортақ нүктесі бар Түзу мен шеңбердің өзара орналасуы

8 Түзу мен шеңбер қалай орналасқан ?

9 1. Радиусы 8 см болатын шеңбердің центрінен түзуге дейінгі қашықтық 5 см. Түзу мен шеңбер қалай орналасады ? 2. Радиусы 4 см болатын шеңбердің центрінен түзуге дейінгі қашықтық 7 см. Түзу мен шеңбер қалай орналасады ? 3. Радиусы 9 см болатын шеңбердің центрінен түзуге дейінгі қашықтық 9 см. Түзу мен шеңбер қалай орналасады ? Ауызша есептер.

10 Тест. 1. Шеңбердің радиусы деп нені айтамыз ? а ) шеңбердің кез келген нүктесін центрімен қосатын кесіндіні айтамыз ; ә ) шеңбердің центрі арқылы өтетін кесіндіні айтамыз ; б ) бір ұшы шеңбердің центрінде жататын кесіндіні айтамыз. 2. Шеңбердің хордасы деп қандай кесіндіні айтамыз ? а ) шеңбердің екі нүктесін қосатын кесіндіні айтамыз ; ә ) шеңбердің центрімен нүктесін қосатын кесіндіні айтамыз ; б ) бір ұшы шеңбердің центрінде жататын кесіндіні айтамыз. 3. Диаметрі 64 мм болатын шеңбердің радиусын табыңдар : а ) 8 мм ; ә ) 32 мм ; б ) 64 мм. 4. Егер шеңбердің радиусы 4 см бокса, оның ең ұзын хордасы наше см болады ? а ) 2 см ; ә ) 4 см ; б ) 8 см. 5. Шеңбердің радиусы 10 см. Шеңбердің ұзындығын тап : а ) 62,8 см ; ә ) 6,28 см ; б ) 20 см

11 Екі шеңбердің өзара орналасуы

12 Енді шеңберлердің өзара орналасуын қарастырамыз. ɷ (O;R) мен ɷ (O;R) шеңберлері берілсін, центрлерінің арақашықтығы d=OO. R>R болсын. Шеңберлердің өзара орналасуы олардың центрлерінің арақашықтығына байланысты. Мұнда да үш жағдайдың болуы мүмкін ;

13 1) Егер R+R

14 2 ) Егер R+R=d және R-R=d бокса, ххххонда шеңберлердің ортақ нүктесі болады ( жанасады ). Ол нүкте центрлер арқылы өтетін түзу бойында жатады

15 3) Егер R+R>d немесе d>R-R бокса, ххххонда шеңберлер екі нүктеде қиылысады

16 Центрлері ортақ шеңберлер концентрлі шеңберлер деп аталады. Радиустары тең бокса, шеңберлер беттесіп кетеді, ал радиустары әртүрлі бокса, ортақ нүктелері болмайды.

17 І деңгей тапсырмалары 1. Егер d=1 дм, R=0,8 дм, R'=0,2 дм бокса, (O; R) және (O'; R') шеңберлері өзара қалай орналасады ? 2. Егер d=40 см, R=1 м, R'=7 дм бокса, (O; R) және (O'; R') шеңберлері өзара қалай орналасады ? 3. Егер d=12 см, R=0,5 дм, R'=0,3 дм бокса, (O; R) және (O'; R') шеңберлері өзара қалай орналасады ? 4. Өзара перпендикуляр хордалар бір - бірін 4 см және 1 дм кесінділерге бөледі. О нүктесінен хордаға түсірілген перпендикуляры табыңдар Деңгейлік тапсырмалар :

18 ІІ деңгей тапсырмалары 1. Радиустары 4 дм және 5 дм шеңберлер бір - бірімен жанасады. Шеңберлер сырттай және іштей жанасқанда, олардың центрлерінің арақашықтығы қандай болады ? 2. Тік бұрыштың қабырғаларын бірдей жанайды. Жанасу нүктелерін қосатын хорда 40 см - ге тең. Шеңбердің центрінен хордаға дейінгі қашықтықты табыңдар.