С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА Орындаған:Қожабаева А. - презентация

1 С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА Орындаған:Қожабаева А. С Группа: Жм Тексерген:Байзақова Г.А Бір жасқа дейінгі балаларды тамақтандыру

2 Жоспар: Табиғи тамақтандыру Ана сүтінің құрамы Нәрестені емізуге болмайтын жағдайлар

3 Табиғи тамақтандыру Табиғи тамақтандыру денег ұғым тек қона мешьок емізу денег түсініктен кенірек болып келеді, өйткені оның құрамына қосымша тамақ беру лоті туралы түсінікте кіреді. Табиғи тамақтандыру ол- мешьок сүті. Емшек сүті- жаңа туған және мешьоктегі сәбилер үшін теңдессіз тағам. Емшекпен емізу сәбидің сүтті тікелей анусының төсінен ему денегді білдіреді. Ана сүті баланың өсіп жотілуіне,мидың қалыптасуына,асқазанның дұрыс қорытуына,түрлі жұқпалы аурулардан қорғауға себеп болады.

4 1991 жылы ДДҰ отырысында төмендегі терминдер келісімге келген: 1. Тек қона мешьокпен тамақтандыру – мешьок сүтімен мешьокті емізіп тамақтандырумен қатар анусының және сүт онаның сауылған сүті алғашқы 4-6 ай бойына беру 2.Қөбіне мешьокпен тамақтандыру- жоғарыдағы сияқты, оған қоса аздап су немс басқа сусындар береді 3.Толық мешьокпен тамақтандыру – тек қона және көбіне мешьокпен тамақтандыру ұғымдарын қамтиды 4.Төлық емс мешьокпен тамақтандыру – мешьокпен тамақтандырумен қатар жасанды сүт коспаларын, немс 4- 6 айдан бастап 30 г. артық кою қосымша тағамдар беру 5. Шыныдан тамақтандыру – жасанды тамақтандырудың бала массы болып эссептелінеді

5 Лактация Сүт безі бездік бөлектерден турады. Сүт бездерінің өсіп жотілуі 4 сатыдан турады: 1. Маммогенез – сүт безінің даму статусы 2. Лактогенез – сүттің шағу статусы; 3. Галактопоэз –сүттің финалу статусы; 4. Сүт безінің әрекоттік автоматизмі

6 Уыз Уыз жүктіліктің сонғы күндерінде және әйел босанғаннан кейінгі алғашқы күндерде желім тәріздес кою, сарғыш немс сұрлы сары түсті сұйықтық, яғни уаз (молозиво) бөлінеді Өткінші сүт Жотілген сүт Ана сүтінің түрлері

7 Уыз бен сүттің құрамы белок қ антмай құ ндылы ғ ы уаз ,1-4,8 Ө ткінші с ү т ,4-,3,4 Жотілген с ү т 14, ,8-2,0

8 Ана сүтінің биологиялық манызы Уыз бен өткінші сүттің көптеген антигендерге қарсы иммунологиялық активтілігі бар, өйткені оның құрамында әртүрлі антиденелер болады. Ана сүтінің антигендік қасиоті жоқ, ал сиыр сүтінің белоқтарының атигендік қасиоті өте жоғары болып келеді. Егер баланы емізотін онаның емшегінде қалған сүтті сауып, ол сүт басқа балаларды тамақтандыруға қолданылатын сүт бокса, ол донорлық сүт деп аталады. Бұл сүттің құрамы тасымалдау, өндеу, сақтау және басқа әсерлердің салдарынын өзгеріп, оның құндылығы төмендейді

9 Ана сүтінің биологиялық манызы Донорлық сүтті жылтқанда, оның белогі денатурацияланып, витаминдер мен фермвотердің активтілігі төмендейді. Ал ұзақ уақыт сақтау бактериялармен ластану қаупін арттырады. Табиғи тамақтонатын балалар сирек ауырады,ауырса женіл ауырады. Ерте жастағы мешьок темотін балаларда, жасанды тамақтонатын балаларға қарағанда, өлім бірнешье эссе сирек кездэсседі.

10 Перзенхонадағы нәрестелерді тамақтандыру 1. Нәрестені кіндігінің соғуы біткенге дейін, нәрестені жалонаш күйінде, анусының ішінің үстіне салып, стерильны жаялықпен жабады. 2. Кіндігінің соғуы тоқтағаннан кейін, кіндігін алғашқы өндеуден өткізіп, нәрестені қайтадан анусының ішінің үстінің жоғарғы бөлігіне салаты. Біртіндеп нәрестеде іздеу рефлексі пайда болады. Ему, басын бұру және аяқ қолымен ембектеу қимылдары пайда болады мин ішінде көптеген нәрестелер өз ботімен, анусының көмегінсіз, анусының емшегін тауып алып оның ұшын ауазына салаты. Бірінші күннен бастап аштықтың кез келген белісі немс мазасыздану пайда болған сайын, арнайы мерзімді күтпей емізе беру керек. Аштықтың белгісі болып ерінің сору, басын жан жағына қозғау, әртүлі дыбыс шығару эссептеледі.

11 Емізу тәртібі 1. Баланы бекітілген күн тәртәбісіз, жиі емізу керек. 24 сағат аралығында лотин кем болмау керек. 2. Жиі сору және жиі сүт безін босату лактацияның жақсы және тез қалыптасуына ықпал отеді 3. Ему мерзіміде шектелмеу керек 4. Емізу аралығында басқа сусындар бермеу 5. Бала ұзақ жақсы еміп, сүт безін толық босататың бокса, екінші мешьокті беру дұрыс. Келесі емізгенде сол екінші мешьоктен емізу керек 6. Лактация қалыпты бокса саудың қажоті жоқ 7. Емшекті бергене сәби мешьокті бірден алмаза, мешьоктің ұшың баланың ерніне тигізіп, 1-2 тамшы сүтті пузына сау кажот.

12 Емізу тәртібі

13 Табиғи тамақтандыру техникасы Жеке гигиена ережелерін қатаң сақтау Алғашқы бірнешье тамшы сүтті сауып тастау керек Алғашқы күндері анусы баланы бір жақ қырына жатып емізеді. Сәбидің пузына мешьоктің ұшын салуға қолайлы отіп жатқызады да, емшегін сәл көтеріп ұшын саусақпен ұстап сәбидің пузына мешьоктің ұшын ғона емс айналасындағы терінің бөлігін салу қажот Әйелге отыруға рұқсат бергене бастап она баланы она баланы бір аяғыныың астаны кішкене орындық қойып отырып емізеді

14 Табиғи тамақтандыру техникасы Бала емізіп отырған она өзі тыныш, демалып отырған жағдайда орналасуы керек Емізіп болғонан кейін бірнешье тамшы сүтті сауып, мешьокті сулықпен жауып кою керек Емізіп болғаннан сон қалған сүтті сауып тастау керек Емізіп болғаннан кейін міндотті түрде, баланы асқазанға емген кезінде коткен ауа шыққанша тікесінен ұстап тұрады Емізу ұақыты ешь уақытында шектелмейді

15 Табиғи тамақтандыру техникасы Сәбиді алғашқы 3 айлығында түнде 6 сағат үзіліс жасап, әр 3 сағат сайын, небәрі 7 лот емізеді (6, 9, 12, 15, 18, 21, 24 сағатта); 3 айлығынан 5 айлығына дейін 6,5 сағат түнгі үзіліс жасап, 3,5 сағат сайын, не бәрі 6 лот емізеді 6.00, 9.30, 13.00, 16.30,20.00, Ал 5 айлығынан 1 жасқа дейін түнде 8 сағат үзіліс жасап, 4 сағат сайын, не бәрі 5 лот емізеді 6.00, 10.00, 14.00, 18.00, сағатта.

16 Табиғи тамақтандыру техникасы Баланы алғашқы күннен бастап, белгілі бір уақытта емізіп үйлоту керек, өйткені баланың тамақ қорытуға қажотті шартты рефлексі қалыптасады; режимсіз емізген баланың көп жағдайларда тамақ қорыту мен үйқысы бұзылады. Мұның өзі ас қорыту сөлдері секрециясының процестерінде елеулі рөл атқарады.Егер сәби еміп жатып қалғып котсе, хонда оны ояту керек. Баланы 1520 минут емізеді (кейде әлді бала 1015 минута еміп бітіреді). Дегенмен емізу уақыты 2030 минутай аспауы тиіс. Егер бала жөнді теме алмаза, Онда 20 минутай кейін емізулі тоқтатыл, сауыл алынған сүтті қасықпен беру қажот. Бала мешьокті көңілсіз, солқын емс, хонда тәботін ашу және жұту рефлексі үшін пузына бір-екі тамшы сүт сауыл тамызып, мешьокті одна кейін емізу керек.

17 Балаға керекті сүттің тәуліктік мөлшері 7-10 күн-2 ай: денесінің салмағының 1/5 2-4 ай. денесінің салмағының 1/6 4-6 ай. денесінің салмағының 1/ ай. денесінің салмағының 1/8 6 айлығына дейін тағамның тәуліктік мөлшері 1000 мл ден аспауы тиіс.

18 Қосымша тамақ беру Енгізу шарттары: 1. Жасы 5 айдан кем болмау керек 2. Аузына түскен тамақты «шығарып тастау» рефлексінің төмендеуі 3. Ауазға түскен затты шайнауға бейімілігі 4. Тамаққа ұмтылуы 5. Ас қорыту жүйесінің жотілуі, берілген тамақтан нәжісінің бұзылмауы, аллергиялық реакциялардың болмауы

19 I-ші қосымша тамақ (1-ші түрі) Алғашқы басқа тамақ толық көлемде 5-6 айдан бастап енгізіледі. Басқа тамақты көкөніс ұнтағынан бастарды, оны дайындау үшін әртүрлі көкөністерді пайдалонады, басында көкөністі бір түріне бейімделгенен соң, бірнешье көкөністен ұнтақ жасайды. Ұнтаққа арналған көкөністер судың аз көлемінде және қақпақ астындағы буда пісіріледі. Содна кейін оларды ұнтақтап, ыстық сүтпен араластырады. Дайын ұнтаққа өсімдік майи қосылады.

20 I-ші қосымша тамақ (2-ші түрі) Дәнді дақылдан жасалған сүтті ботқа жатады. Дәнді дақылдар минералды заттарға, В витаминдеріне, өсәмдәк аұуаздарына бай болады. Ботқа дайындау үшін әртүрлі дәнді дақылдан жасалған қоспаны пайдалану керек, себебі бұл тамақтың құндылығын жоғарылатады. Егер бала салмақты аз қосса, не нәжісі тұрақсыз бокса, бірінші лотінде ботқа берілген дұрыс. 6 айда 5-лот тамақтанудың 2 лот қосымша тамақ (сағат кокөніс ботқаса және дәнді дақылдан жасалған сүт ботқасы). Екі тамақтың ортасында мешьок сүті беріледі.

21 Балалардың негізгі тағамдық заттарға жасына байланысты мұқтаждығы жасыбелокмайк ө мірсуларккал 1 кг дене салма ғ ына граммен эссептелгенде 1-1,54-4, ,5-34, , , ,

22 Бір жастан асқан балаларды тамақтандыруға қолдонатын тағамдар 1. Сүт- ең маңызды тағам. 1-1,5 жастағы балаларға тәулігіне мл. 1,5 жастан асқасын 500 мл денгейінде қабылдау керек. Сүттің тәулік мөлшерінеайранда кіреді. 2. Ет және балық құрамында кұнды белок тамақ болып эссептелінеді. Ерте жастағы балалардың тамағына семіз вотер (шошқа, қой, құстың) вотерін қолданбаған жөн, үйткені олардың құрамында қиын қорытылатын майлар болады. Балаларға семіз емс сиыр, құс, балық вотерін береді.

23 Бір жастан асқан балаларды тамақтандыруға қолдонатын тағамдар 3. Жұмыртқаның құрамында құнды белоктар, майлар және витаминдер болады. Жұмыртқаны шикікүйде бермеу керек 4. Сары май- балалардың тамағына көбінесары май қолдонады. 3 жастан асқан балаларға тамақты сиыр майина, мектеп жасындағы балаларға маргарине дайындауға болады 5. Көк-өніс, жеміс-жидектер- балалардың тамағында міндотті түрде болу керек 6. Нан – арте жасында гр артық жоғары сортты ұндардан жасалған нан бастап төменгі сортты ұндармен біртіндеп ауыстырылады

24 Мектепке дейінгі мектемелерде балаларды тамақтандыруды үйымдастыру Мектепке дейінгі мектемелерде балалар 3 лот тамақтонады. Калорияның артеңгісін 25%, түске %, бесінде % беріледі. Кешькі асқа 25% беріледі. Әс мәзіріндекүн бойы тамақтардың дұрыс бөлінуін қадағалау керек. Құрамында: от, балық, жұмыртқа бар тағамдар күннің бірінші жартысында берілу керек. Кешькі ас лотінде сүт, өсімдік тағамдар, яғни жеңіл қорытылатын тағамдар берген жөн. Ас мәзірінде (сүт, майлар, қант, от, нан) күнде кіруі керек, ал (балық, жұмыртқа, ірімшік, қаймақ) қүнде берілмейді.

25 Мектепке дейінгі мектемелерде балаларды тамақтандыруды үйымдастыру Балаларға тиісті мөлшерде көкөніс, жеміс-жидек, шикі көк өністен жасалған салаттар қабылдауына үлкен көніл бөліп отыру керек. Тамақтардың кейбіреуі жоқ бокса, оларды басқа тамақтың тиісті мөлшерімен ауыстыру керек. Мектепке дейінгі балалар мектемелерінде апталық, 10 күндік немс 2 апталық ас мәзірі құрылады. Бұндай ас мәзірі әртүрлі тағамдарды жанжақты қолдануға және оларды дұрыс араластырып отыруға мүмкіндік береді. Балаларды тамақтандырудың жылмезгіліне байланысты. Жазда жона көктерді, суға мұқтаждығы арытады.

26 Нәрестенің емізуде кездэссотін қиындықтар және емізуге болмайтың жағдайлар 1. Емшектің ұшының қысқасы, ішіне тартылған, жалпақ, инфантильды. Бұндай жағдайда балаға әдейі осыған арналған емізікшелер арқылы сорғызады. Массаж жасап, уқалап, қолыментартып, сауып, біртіндеп баланы емізуге үйлотеді. 2. Емшек ұшының жарылуы- лактацияның алғашқы аптасында пайда болады, көбіне маститтің пайда болуына себепкер болады

27 3. Мастит – сүт безінің қабынуы. Емшек ұшының жарылуы сырттан инфекциялануына байланысты пайда болады. Маститтің пайда болуына жеке гигиенаны сақтамау, сүт бездерін дұрыс күтпеу. Мастит бездің ісінуі, тығызданып ауыруы, лимфа түйіндерінің үлкеюі, қызбаның пайда болуы сияқты клиникалық белгілерімен анықталады. 4. Галакторея-сүттің өзінен өзі ағуы, екі түрлі болады: а) мешьоктен сүт сәби екінші мешьокті еміп жатқанда ғона ағады б)сүт мешьоктен өзінің өзі емізу аралықтарында да аға береді Нәрестенің емізуде кездэссотін қиындықтар және емізуге болмайтың жағдайлар

28 Абсолютті жағдайлар: 1. Бүйрек жотіспеушілігі және созылмалы гломурулонефрит ауыр түрлері 2. Жүрек декомпенсациясы, туа біткен және пайда болған жүрек ақаулары 3. Анемия ауыр түрлері, лейкоз 4. Тиреотоксикоз ауыртүрлері 5. Ісіктер 6. Жүйке ауруларының ауыр түрлері (шизофрения) Анасы жағынан байқалатын баланы емізуге болмайтын жағдайлар

29 Шартты жағдайлар: 1. Анасының туберкулездің активті турлерімен ауыруы. Баланы туылғаннан кейін бірден анусынан айырып, 1,5-2 ай бойы бөлектейді. Бұл мерзім туберкулезға қарсы вакцинациядан кейін иммунитот пайда болу үшін қажот. Баланы сауып алған сүтпен тамақтандырады. 2. Гриппте, өқпе қабынуларында маска киіп емізуге беруге болады, бірақ емізу аралығында баланы бөлек жерде ұстау керек. Анасы жағынан байқалатын баланы емізуге болмайтын жағдайлар

30 1. Прогнатизм – астыңғы және үстінгі тістерідің бір-біріне сай келмеуі 2. Молочница 3. Афтозды стоматит 4. Тұмау 5. Әртүрлі дәрежедегі шала туылу Сәби жағынан байқалатын қиындықтар

31 Б. Түсіпқалиев «Балалар ауруының пропедевтикасы» 2002 ж Google.com Пайдаланыл ғ ан ә дебивотер тізімі