Желто қ санны ң ү ші Сынып жұмысы. Ахмет Байтурсынұлы Ахмет Байтурсынұлы Туған жері Туған жері Өмірбаяны Шығармалары Аудармалары Әдебиеттану шығу. - презентация

1 Желто қ санны ң ү ші Сынып жұмысы

2 Ахмет Байтурсынұли Ахмет Байтурсынұли Туған жері Туған жері Өмірбаяны Шығармалары Аудармалары Әдебиеттану шығу

3 Ахмет Байт ұ рсын ұ ли ( ) ақын, әдебиет зерттеуші ғалим, түркітанушы, публицист, педагог, аудармашы, қоғам қайраткері. ( ) ақын, әдебиет зерттеуші ғалим, түркітанушы, публицист, педагог, аудармашы, қоғам қайраткері.

4 Ахмет Байт ұ рсын ұ ли Туған жері бұрынғы Торғай уезінің Тосын болисы (қазіргі Қостанай облисының Жангелдин ауданындағы Ақкөл ауыли) жж. ауыл мектебінде оқыды ж. Торғайдағы екі кластық, орыс-қазақ училищесін, 1895 ж. Орынбордағы мұғалімдер мектебін бітірген ж. Ақтөбе, Қостанай, Қарқарали уездеріндегі мектептер мен орыс-қазақ училищелерінде мұғалімдік қызмет атқарады ж. патша үкіметінің саясатына наразылиқ білдіргені үшін Семей түрмесіне жабылип, 1910 ж. жер аударылды ж. Орынборда «Қазақ» газетін ұйымдастырып, 1917 жылдың аяғына дейін оның редакторы балды. Патша үкіметі құлатылғаннан кейін ұлт-азатық қозғалис күшейеді жж. Алашорда қатарында болады ж. маусымның 24 Қазақ өлкесін басқаратын Әскери-революциялиқ комитеттің мүшелігіне тағайындалады жж. Қазақстан Халиқ ағарту комиссариаты жанындағы ғылими-әдеби комиссияның төрағасы, Халиқ ағарту комиссары, Бүкілресейлік ОАК-ның, ҚР ОАК-нің мүшесі, Түркістан Компартиясы ОК-нің органы «Ақ жол» газетінде қызметкер. Туған жері бұрынғы Торғай уезінің Тосын болисы (қазіргі Қостанай облисының Жангелдин ауданындағы Ақкөл ауыли) жж. ауыл мектебінде оқыды ж. Торғайдағы екі кластық, орыс-қазақ училищесін, 1895 ж. Орынбордағы мұғалімдер мектебін бітірген ж. Ақтөбе, Қостанай, Қарқарали уездеріндегі мектептер мен орыс-қазақ училищелерінде мұғалімдік қызмет атқарады ж. патша үкіметінің саясатына наразылиқ білдіргені үшін Семей түрмесіне жабылип, 1910 ж. жер аударылды ж. Орынборда «Қазақ» газетін ұйымдастырып, 1917 жылдың аяғына дейін оның редакторы балды. Патша үкіметі құлатылғаннан кейін ұлт-азатық қозғалис күшейеді жж. Алашорда қатарында болады ж. маусымның 24 Қазақ өлкесін басқаратын Әскери-революциялиқ комитеттің мүшелігіне тағайындалады жж. Қазақстан Халиқ ағарту комиссариаты жанындағы ғылими-әдеби комиссияның төрағасы, Халиқ ағарту комиссары, Бүкілресейлік ОАК-ның, ҚР ОАК-нің мүшесі, Түркістан Компартиясы ОК-нің органы «Ақ жол» газетінде қызметкер.Орынбор мағына

5 Ахмет Байт ұ рсын ұ ли ж. Қазақ халиқ ағарту институтында (Ташкент) және ҚазПИ-де оқытушы балды.1929 ж. маусымында қамауға алинып өзі Архангельск облисына жер аударылған, ал жұбайы мен қызы Томскіге жіберілген ж. Қызыл Крест комиссиясында қызмет еткен Е. Пешкованың (Максим Горькийдің зайыбы) қолдау хатымен Ахмет Байтұрсынұли босатылған. Сол кезде ол жанұясымен бірге Алматыға қайта оралған ж. қазан айында Ахмет Байтұрсынұли тағы да қамауға алинған, екі айдан соң, желтоқсанның 8 «халиқ жабы» есебінде атылған ж. Қазақ халиқ ағарту институтында (Ташкент) және ҚазПИ-де оқытушы балды.1929 ж. маусымында қамауға алинып өзі Архангельск облисына жер аударылған, ал жұбайы мен қызы Томскіге жіберілген ж. Қызыл Крест комиссиясында қызмет еткен Е. Пешкованың (Максим Горькийдің зайыбы) қолдау хатымен Ахмет Байтұрсынұли босатылған. Сол кезде ол жанұясымен бірге Алматыға қайта оралған ж. қазан айында Ахмет Байтұрсынұли тағы да қамауға алинған, екі айдан соң, желтоқсанның 8 «халиқ жабы» есебінде атылған.маусым

6 Ақынның алғашқы өлеңдері «Қырық мысал» аты аударма жинағында 1909 ж. Санкт-Петербургте жарық көрді. Бұл кітабы арқыли қалиң ұйқыда жатқан қараңғы елке жар салип, олардың ой- санасын оятуға бар жігер-қайратын, білімін жұмсайды. Ақын әрбір аудармасының соңына өзінің негізгі ойын, айтайын денег түйінді мәселесін халқымыздың сол кездегі тұрмыс-тіршілігіне, мінезіне, психология сына сәйкес қосып отырған. Байтұрсынұлиның екінші кітабы «Маса» (1911). Бұл кітапқа енген өлеңдерінде ақын қараңғылиқ, надандық, шаруаға енжарлиқ, кәсіпке марғаулиқ сияқты кемшіліктерді сынады. Көптеген өлеңдері сол кездегі ағартушылиқ бағытпен үндес балды. Ол Шоқан, Абай, Ыбырай қалиптастырған дәстүрлерді, гуманистік, демократиялиқ бағыттағы өрісті ойларды өзінше жалғастырушы ретінде көрінді. Қоршаған ортаға ойлана, сын көзімен қарайды, қоғам қалпына көңілі толмайды. «Қазақ салаты», «Қазақ, қалпы», «Досыма хат», «Жиған- терген», «Тілек батам», «Жауға түскен жан сөзі», «Бақ» т.б. өлеңдерінің мазмұны осины танытады. Кітаптың ішкі сазы мен ой өрнек, сөз орамы қазақ поэзиясына тән өзіндік жаңалиқ, ерекше Байтұрсынұлиның екінші кітабы «Маса» (1911). Бұл кітапқа енген өлеңдерінде ақын қараңғылиқ, надандық, шаруаға енжарлиқ, кәсіпке марғаулиқ сияқты кемшіліктерді сынады. Көптеген өлеңдері сол кездегі ағартушылиқ бағытпен үндес балды. Ол Шоқан, Абай, Ыбырай қалиптастырған дәстүрлерді, гуманистік, демократиялиқ бағыттағы өрісті ойларды өзінше жалғастырушы ретінде көрінді. Қоршаған ортаға ойлана, сын көзімен қарайды, қоғам қалпына көңілі толмайды. «Қазақ салаты», «Қазақ, қалпы», «Досыма хат», «Жиған- терген», «Тілек батам», «Жауға түскен жан сөзі», «Бақ» т.б. өлеңдерінің мазмұны осины танытады. Кітаптың ішкі сазы мен ой өрнек, сөз орамы қазақ поэзиясына тән өзіндік жаңалиқ, ерекше өзгеріс әкелді.

7 Байтұрсынұли қалдырған бай мұраның тағы бір салаты көркем аударма. Ол орыс классиктерінің шығармаларын қазақ тіліне аударып, көркем қазынаның бұл салатын байытуға мол үлес қосты. И.А. Крылов мысалдарының бір тобин қазақ тіліне аударып, «Қырық мысал» денег атпен жеке жинақ қылип бастарды. И.И. Хемницердің «Атпен асек», А. Пушкиннің «Балиқшы мен балиқ», «Алтын әтеш», «Ат», «Данышпан Аликтің ажали» шығармаларын, орыстың белгілі лирик ақыны С.Я. Надсонның өлеңін қазақ тіліне удары. Байтұрсынұли қалдырған бай мұраның тағы бір салаты көркем аударма. Ол орыс классиктерінің шығармаларын қазақ тіліне аударып, көркем қазынаның бұл салатын байытуға мол үлес қосты. И.А. Крылов мысалдарының бір тобин қазақ тіліне аударып, «Қырық мысал» денег атпен жеке жинақ қылип бастарды. И.И. Хемницердің «Атпен асек», А. Пушкиннің «Балиқшы мен балиқ», «Алтын әтеш», «Ат», «Данышпан Аликтің ажали» шығармаларын, орыстың белгілі лирик ақыны С.Я. Надсонның өлеңін қазақ тіліне удары. мағына

8 Байтұрсынұлиның жыраулардың мұрасын жетік білетінін осы еңбегінен айқын көреміз. Сөз өнерінің көне дәуірдегі үлгілері, ғ-лардағы жыраулар поэзиясының біразы ақын на зары на іліккен. Асан Қайғы, Нысанбай жырау, Бұдабай ақын, Наурызбай би, Құбыла ақын, Жарылғап ақын, Алтыбас, Ақмолда, Әбубәкір, Шортанбай, Байтоқ, Сүгір ақын, Мұрат, Досжан, Орынбай, Шернияз т, б. ақын-жазушылар шығармаларынан үзінділер бар. Байтұрсынұлиның жыраулардың мұрасын жетік білетінін осы еңбегінен айқын көреміз. Сөз өнерінің көне дәуірдегі үлгілері, ғ-лардағы жыраулар поэзиясының біразы ақын на зары на іліккен. Асан Қайғы, Нысанбай жырау, Бұдабай ақын, Наурызбай би, Құбыла ақын, Жарылғап ақын, Алтыбас, Ақмолда, Әбубәкір, Шортанбай, Байтоқ, Сүгір ақын, Мұрат, Досжан, Орынбай, Шернияз т, б. ақын-жазушылар шығармаларынан үзінділер бар. мағына

9 Жала – бұлт, шындық – күн кен, замены қайта туып, шындықтың шұғыласы өз нұрын төкті

10 БҰЛТ Адам ТАУ бойындағы қасиеттер

11 Ахмет мысали арқыли нені үйрендім?

12 Үй тапсырмасы 1. «Қара бұлт» өлеңін жаттау 2. Тақырыптық сурет салу