Жасуша – кез келген орган немесе организмнің негізгі құрылымдық біртекті бөлшегі.Өзінің кез келген функцияларын атқару үшін гомеостаз процессінен өтеді,зат. - презентация

1

2 Жасуша – кез келген орган немесе организмнің негізгі құрылымдық біртекті бөлшегі.Өзінің кез келген функцияларын атқару үшін гомеостаз процессінен өтеді,зат пен энергия алмасады,гентикалық ақпараттарды тасымалдап,оны келесі ұрпаққа тікелей немесе жанама беру арқылы организм функцияларын реттей алады (клеткааралық матрикс пен сұйықтықтар арқылы). Кез келген клетка белгілі бір табиғи ортада өмір сүреді немесе жаңадан пайда болған колайсыз жағдайларға бейім делуге әрекет жасайды (адаптация) немесе өзінің мүмкіндігінен артық жағдайларда тіршілігін жояды (некроз), не болмаса сигналға байланысты өмірлік циклын жалғастырады (апаптоз).

3

4 Гомеостаз ( гр. 'homoios' - ұқсас, stasis - тепе-теңдік) гр. қан көлемі мен құрамының және физикалық, химиялық, биологиялық қасиеттерінің тұрақтылығы, яғни барлық биологиялық константаларды (артериялық қан қысымы, дене температурасы т.т.) реттейді жүйе қызмет ететін сыртқы ортасының өзгеруіне қатысты тұрақты қалыпта ұстау немесе реттеу үрдісі жүреді ұғым алғашында физиологияда ішкі ағзаның, өзін-өзі реттеу механизмі арқылы қол жететін оның негізгі физиологиялық Зат алмасу барысында пайда болған өнімдерді, мәселен, адамденесіндегі уытты заттар, азот қалдықтарын тіндерден бүйрекке, өкпеге, тер бездеріне, ішекке апарады. Сөйтіп оларды шығарып тастайды (экскрециялық қызмет).физиологиядамеханизмі қан жасушалары (лейкоциттер), плазмадағы антитәндер денеге енген микробтарды, вирустарды, табиғаты жат, улы заттарды бейтараптайды (қорғаныс қызметі). Адам денесіндегі көптеген әрекеттерді, үрдістерді реттеуге катысады (гуморалдық реттеу). Қандағы биологиялық әсері күшті заттар гормондар, медиаторлар, метаболиттер ағзалар мен тіндерге өтіп тікелей немесе қантамырларының ішкі бетінде орналасқан хеморецепторларды тітіркендіру арқылы әсер етеді (рефлекстік реттеу)

5 (лат. adaptatioбейімделу, икемделу) лат. мүшелер жүйелерінің құрылысы мен қызметі жағынан белгілі бір тіршілік ортасына бейімделу процесіқұрылысытіршілікпроцесі бір биологиялық түрдің морфофизиологиялық мінез-құлық - популяциялық т.б. оған ыңғайлы табиғи ортада өзіне тән өмір сүруіне мүмкіндік беретін ерекшіліктерімінез-құлық Бейімделу әрбір түрдің барлық даму сатысында даму арқасында қалыптасады. адамдарда және жануарларда адаптация құбылысына перифериялық нерв жүйесімен қатар ми қабығы да қатысады. тері (тактиль) түйсіктерінде күшті байқалады. Осының салдарынан кейбір адамдар тітіркендіргіштерді түйсінбей қалады. Температуралык. түйсіктердің адаптациясы мол. Клеткаішілік – зақымданған жасушаларда Клеткааралық- зақымданбаған жасушаларда

6 (грек. nekros-өлі) тірі оганизмдегі жасуша мен тіннің тіршілігінің толығымен тоқтап өлуі. Некроздың морфогенезі: Паранекроз - қайтымды үрдіс. Неробиоз - катаболикалық реакцияның анаболикалық реакциядан басымдылығымен өтетін, қайтымсыз ауыр дистрофиялық өзгеріс. Аутолиз - өлген жасушаның және макрофагтардың гидролиздеуші ферменттер әсерінен ыдырауы. Некроздың микроскопиялық белгілері: ядро және цитоплазма өзгерісімен жүреді. Ядрода: кариопикноз- хроматиннің конденсация нәтижесінде ядроның бүрісуі, кареорексис-ядроның бөшектерге бөлінуі, кареолизиз-гидролаздың белсенуінен ядроның круі. Цитоплазма: плазмокоагуляция-белоктардың кагуляция және денатурациясы нәтижесінде цитоплазмада ашық қызыл түсті түйіршіктердің пайда болуы, плазморексис цитоплазманың бөлшектенуі, плазмолизис –гидролиздеуші фермент лизасоманың әсерінен, цитоплазманың еруі. Некроз функциональді белсенді ағзалар паренхимасында жиі кездеседі. Нерозға жасушаның бір бөлігі, жасуша, тін,ағза немесе дененің жартысы ұшырауы мүмкін. Сондықтанда тек микроскоппен немесе жай көзбен көруге болады.

7 ДИСТРОФИЯ ДИСПЛАЗИЯ МЕТАПЛАЗИЯ ГИПОТРОФИЯ ( атрафия ) ГИПЕРТРОФИЯ НЕКРОЗ АПАПТОЗДЫҢ ПАТОЛОГИЯЛЫҚ ТҮРЛЕРІ

8 Сырты ортадан әсер ету ФИЗИКАЛЫҚ (механикалық,т ермиялық, сәулелік, электр тоғы) ХИМЯЛЫҚ АГЕНТТЕР (қышқылдар, этанол,қатты күйдіргіштер ) ИНФЕКЦИЯЛЫҚ ФАКТОРЛАР (вирустар,бактер иялар,эндо,экзо қышқылдар,элект р тоғы )

9 ФИЗИКАЛЫҚ-бос радикалдардың көптігі, қысымның тұрақсыздығы БИОЛОГИЯЛЫҚ АГЕНТТЕРДІҢ- нәруыз,лизосоманың ферменты,метаболи тгормондардың,ферм енттердің көптігі ХИМИЯЛЫҚ-H,K,Ca иондарының,көмірқы шқыл газының, перекисті байланыстардың, матаболиттердің көптеп жинақталуы

10 ЖАСУШАНЫҢ ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗДАНУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫ ЖАСУША ҚАБЫҒЫ МЕН ФЕРМЕНТТЕРДІҢ ЗАҚЫМДАНУЫ БОС РАДИКАЛДЫ ЖӘНЕ ТОТЫҚТЫ ПРОЦЕССТЕРДІҢ АКТИВАЦИЯЛАНУЫ ИОНДАР МЕН СУ АРАСЫНДАҒЫ ДИСБАЛАНСТЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ ГЕНОМДАҒЫ БҰЗЫЛУЛАР МЕН ГЕНДЕРДІҢ ЭКСПРЕССИЯСЫ ЖАСУША ФУНКЦИЯЛАРЫНЫҢ РЕТТЕЛУІНІҢ БҰЗЫЛУЫ

11 Ядро қабықшасының өзгеруіАурудың патологиялық кезеңі ЭПС - пен байланыстың бұзылуыНәруыз синтезі Ядро тірегінің орталық грануласының өзгеруіМембранадағы сіңгіштік қасиеттің өзгеруі Хроматин иірімдерің өзгеруіВирустық инфекциялар, қартаю, зат алмасу қасиетінің төмендеуі Екі мембрананың да бұлтыйып, қисаюыЗат алмасу қасиетінің жоғарлауы, жетіспеушілік, иондалған сәлелердің пайда болуы, лимфопролиферативтық процесстер Сыртқы және ішкі мембраналардың ісінуіДНК - вирустық инфекциясы РедупликацияВирустар, интоксикация, липидтердің санының артуы Перинуклеарлы кеңістіктегі қосындылар АГ - ның әсері Саңылау мөлшерлерінің өзгеруіқартаю Саңылау сандарның артуыРегенерация,, инісінулер, интоксикация Аннулярлық құрылымдарМитоздағы ядро қабықшасының фрагменттері, ісіктер, төмен температура

12 Хромосомалардың зақымдануы жасушада ДНП, РНП және белоктардың синтезі бұзылғанда,радиациялық сәуленің және әр түрлі мутагендер әсерінде кездеседі. Митоздық аппарат зақымданғанда хромосомалардың ретті әрекеттері бұзылып,хромосомалар цитоплазмаға бытырап кетеді немесе бір-біріне тең болмаған топтарға бөлінеді(асимметриялық митоз).Осы топқа цетриольдардың бөлінуінің бұзылуы да кіреді. Көпполюсті митоздар жасушаның бөліну кезеңінде бірнеше полюстердің пайда болуымен сипатталады(әдетте 2 полюс болуы керек).Егер центриольдардың бөлінуі бұзылса митоз уақытында тек бір полюс қана түзіледі. К-митоз(колхициндік митоз) кейбір ісікке қарсы препараттардың әсерінің нәтижесінде пайда болып,олардың әсер ету механизмдердің морфологиялық белгісі болып есептеледі.Осы препараттар жасушаның митоз аппаратын зақымдап метафаза кезеңінде хромосомалардың ісініп,бір-біріне жабысып қалуына,ал профазада бөлінген ценриолалардың ажырап кетпей ортада қалып кетуіне себеп болады

13 И.А.Алов (1972) бойынша митоз патологиясы Қалыпты жасушаларда хромосомалар саны 46 болса, ісік жасушаларында олар және одан да көп болады 1)Хромосомалардың зақымдануы;жасушалардың профазада кідіріп қалуы; хромосомалардың спирализация және деспирализация үрдісінің бұзылуы;хромосомалардың бөлшектеніп кетуі;анафаза кезеңінде хромосомалар арасындағы көпірлердің пайда болуы;хроматидтердің уақытынан бұрын ажырап кетуі;кинетохордың зақымдануы; 2) Митоздық аппараттың зақымдануына:митоздың метафазада кідіріп қалуы; хромосомалардың метафазада бытырап кетуі;үш топты метафаза;қуысты метафаза;көпполюсті митоздар;асимметриялық митоздар;бір орталықты митоздар;К-митоздар кіреді. 3) Цитотомияның бұзылуы;мерзімінен бұрын болатын цитотомия; цитотомияның болмауы Әрбір ағза үшін жасушаның бөлініп көбеюі белгілі бір мөлшерде болады.Мысалы,фибробластар 50 рет бөлінуі мүмкін.Тек ракалды үрдістерінде және рак кезінде бұл көрсеткіш өте көп өзгерістерге ұшырайды.Ракалды үрдістерінде митоздық қөрсеткіш күшейіп,жасушалар арасында патологиялық митоздар саны бөліне бастаған жасушалардың пайызын қамтиды.

14 нәрсіздену (гр. dys - бұзылыс, trophe - қоректену)гр. Зат алмасуының бұзылуына байланысты туындайтын жасушалар мен тіндердегі сапасы мен саны жағынан өзгерген зат алмасу өнімдері пайда болуы және жинақталуымен сипатталатын дерттік үрдіс. Зат алмасуыныңжасушалар Балалардың тамақтануының ұзақ уақыт бұзылуынан туындайтын, бойының өсуі мен дене дамуының кешеуілдеуімен, ағза қарсыласуының төмендеуімен сипатталатын дерттік жағдай. Балалардыңдерттік

15