Жіті іш синдромы кезіндегі жедел көмек және алгоритм диагностикасы Дайындаған: ҚММУ жедел және кідіріссіз медициналық көмек көрсету кафедрасының доценті. - презентация

1 Жіті іш синдромы кезіндегі жедел көмек және алгоритм диагностикасы Дайындаған: ҚММУ жедел және кідіріссіз медициналық көмек көрсету кафедрасының доценті. м.ғ.к ҚММУ жедел және кідіріссіз медициналық көмек көрсету кафедрасының доценті. м.ғ.к Алпысова А.Р. Алпысова А.Р.

2 Дәрістің мақсаты студенттер дәріс аяқталғаннан соң «жіті іш » синдромының диагностикасы және шұғыл көмекті біріншілік дәрігерлік медициналық көмек көлемдегі сұрақтарға бағыт алуы керек(сызықтық дәрігер бригадасы)- науқастың жалпы жағдайына байланысты мамандырылған медициналық көмек көрсету. (реанимациялық бригада, интенсивті терапия бригадасы). студенттер дәріс аяқталғаннан соң «жіті іш » синдромының диагностикасы және шұғыл көмекті біріншілік дәрігерлік медициналық көмек көлемдегі сұрақтарға бағыт алуы керек(сызықтық дәрігер бригадасы)- науқастың жалпы жағдайына байланысты мамандырылған медициналық көмек көрсету. (реанимациялық бригада, интенсивті терапия бригадасы).

3 Дәріс жоспары Іштегі жедел ауырсыну: себебі, жіктелуі, клиникалық көрнісі, салыстырмалы диагностикасы, қоңырау шалушыға кеңес Іштегі жедел ауырсыну: себебі, жіктелуі, клиникалық көрнісі, салыстырмалы диагностикасы, қоңырау шалушыға кеңес Шақыру кезінде іс-әрекет, ауруханаға дейінгі көмек Жедел аппендицит Шақыру кезінде іс-әрекет, ауруханаға дейінгі көмек Жедел аппендицит Жедел холецистит Жедел холецистит Жедел панкреатит Жедел панкреатит Онекіелі ішек және асқазан жарасының тесілуі Онекіелі ішек және асқазан жарасының тесілуі Жедел ішек өтімсіздігі Жедел ішек өтімсіздігі Қысылған жарық Қысылған жарық «Гинекологиядағы жіті іш » «Гинекологиядағы жіті іш » Мезентериальды қан айналысының жедел бұзылысы Мезентериальды қан айналысының жедел бұзылысы

4 «Жіті іш тұралы» түсінік. Патогенезі және клиника көрнісі. Іш құысының жедел хирургиялық патологиясын анықтағанда жедел көмек дәрігерінің тактикасы «Жіті іш тұралы» түсінік. Патогенезі және клиника көрнісі. Іш құысының жедел хирургиялық патологиясын анықтағанда жедел көмек дәрігерінің тактикасы Жеделдеу ауырсыну іштің ауырсынуын түсіндіреді, бірнеше минуттан 7 күнге дейін дамиды. Іштің жедел ауырсынуының себебі іш құысы ағзаларының зақымдануы Іштің жедел ауырсынуының себебі іш құысы ағзаларының зақымдануы Іш астардың париетальды қабынуы іш ағзаларының деструктивті немесе жедел қабынуы (жедел аппендицит, жедел холецистит, жедел панкреатит, панкреонекроз, тесілген жара, құрт тірізді өсіндінің және ішектің тесілуі жанбас мүшелерінің бактериальды қабынуы, іш астар қуысының іріңдігі, дивертикулит, Крон ауруы, жаралы колит). Іш астардың париетальды қабынуы іш ағзаларының деструктивті немесе жедел қабынуы (жедел аппендицит, жедел холецистит, жедел панкреатит, панкреонекроз, тесілген жара, құрт тірізді өсіндінің және ішектің тесілуі жанбас мүшелерінің бактериальды қабынуы, іш астар қуысының іріңдігі, дивертикулит, Крон ауруы, жаралы колит). Іш қуысының кез-келген мүшесінің тарылуы (ішек өтімсіздігі, копростаз, өттік колика, обструктивті панкреатит, бүйректік колика) Іш қуысының кез-келген мүшесінің тарылуы (ішек өтімсіздігі, копростаз, өттік колика, обструктивті панкреатит, бүйректік колика)

5 Іш ағзалардың перфузиялы бұзылысы қолқаның және іш астар артериясының эмболиясы, тромбозы, жыртылуы, тарылуы немесе жаншылуының әсерінен пайда болады (жедел ишемиялық колит, ішектің созылмалы ишемиялық ауруының асқынуы, жедел мезентериалды тромбоз, аорта аневризмасының жыртылуы немесе сылынуы, қосалқы кистасы, жұмыртқа қосалқысы, қысылған жарық, ішек венасының инфаркт ). Іш ағзалардың перфузиялы бұзылысы қолқаның және іш астар артериясының эмболиясы, тромбозы, жыртылуы, тарылуы немесе жаншылуының әсерінен пайда болады (жедел ишемиялық колит, ішектің созылмалы ишемиялық ауруының асқынуы, жедел мезентериалды тромбоз, аорта аневризмасының жыртылуы немесе сылынуы, қосалқы кистасы, жұмыртқа қосалқысы, қысылған жарық, ішек венасының инфаркт ). Іш мүше ағза капсуласының созылуы паренхиматозды мүшелердің ісігі немесе жедел қабыну кезінде (жедел алкогольды гепатит, көк бауырдың жедел тромбозы, бауырлық немесе қақпа венасының жедел тромбозы синдром БаддаКиари, жүрек жеткіліксіздігі ( бауырлық іркілу), нефролитиаз. Іш мүше ағза капсуласының созылуы паренхиматозды мүшелердің ісігі немесе жедел қабыну кезінде (жедел алкогольды гепатит, көк бауырдың жедел тромбозы, бауырлық немесе қақпа венасының жедел тромбозы синдром БаддаКиари, жүрек жеткіліксіздігі ( бауырлық іркілу), нефролитиаз. Іш астардың тітіркенуі эндогенді интоксикация және метаболизм бұзылысы (диабетикалық кетоацидоз, алкогольды кетоацидоз, уремия, бүйрек үстілік жеткіліксіздік, порфирия). Іш астардың тітіркенуі эндогенді интоксикация және метаболизм бұзылысы (диабетикалық кетоацидоз, алкогольды кетоацидоз, уремия, бүйрек үстілік жеткіліксіздік, порфирия). Иммунологиялық бұзылыс (анафилактикалық шок, ангионевротикалық ісік, васкулиттер). Иммунологиялық бұзылыс (анафилактикалық шок, ангионевротикалық ісік, васкулиттер). Инфекциялық себебтер (гастроэнтерит, гепатит, инфекциялы мононуклеоз, герпес, сепсис т,б.). Инфекциялық себебтер (гастроэнтерит, гепатит, инфекциялы мононуклеоз, герпес, сепсис т,б.).

6 жедел немесе созылмалы экзогенді интоксикация ( сынап және қорғасын мен созылмалы улану, отравление метил спирті мен улану, улы өрмекшілердің тістеуі, ДЗ кумуляциясы немесе мөлшерден тыс қолдану). жедел немесе созылмалы экзогенді интоксикация ( сынап және қорғасын мен созылмалы улану, отравление метил спирті мен улану, улы өрмекшілердің тістеуі, ДЗ кумуляциясы немесе мөлшерден тыс қолдану). Іш жарахаты. Іш жарахаты. Іштің реактивті жедел ауырсынуының себебі Іштің реактивті жедел ауырсынуының себебі Іш қуысынан тыс ағзалардың ауруы (инфаркт миокарды, пневмония, плеврит, перикардит, пиелонефрит және паранефрит). Іш қуысынан тыс ағзалардың ауруы (инфаркт миокарды, пневмония, плеврит, перикардит, пиелонефрит және паранефрит). Кіші жанбас мүшелерінің ауруы Кіші жанбас мүшелерінің ауруы Жүйке жүйесінің және қимыл-қозғалыс аппаратының аурулары, приводящие к поражению чувствительных нервов сезімтал жүйкенің зақымдануына әкелетін (деформациялы спондилез, каузалгия, сирингомиелия, ми жұлын сухоткасы, психогения). Жүйке жүйесінің және қимыл-қозғалыс аппаратының аурулары, приводящие к поражению чувствительных нервов сезімтал жүйкенің зақымдануына әкелетін (деформациялы спондилез, каузалгия, сирингомиелия, ми жұлын сухоткасы, психогения).

7 Жіктелуі жедел іштің ауырсынуын қалай ажыратамыз жедел іштің ауырсынуын қалай ажыратамыз Хирургиялық, ауруханадағы хирургиялық бөлімшеге госпитализацияны қажет ететін. Хирургиялық, ауруханадағы хирургиялық бөлімшеге госпитализацияны қажет ететін. Гинекологиялық, ауруханадағы гинекологиялық бөлімше. Гинекологиялық, ауруханадағы гинекологиялық бөлімше. Урологиялық ауруханадағы урологиялық бөлімше. Урологиялық ауруханадағы урологиялық бөлімше. Нехирургиялық көп салалы аурухана. Нехирургиялық көп салалы аурухана. Инфекциялық аурулар кезінде инфекциялық ауруханаға. Инфекциялық аурулар кезінде инфекциялық ауруханаға.

8 Клиникалық көрнісі Іштің жедел ауруы әр-түрлі орналасуы мүмкін, сипаты және таралуы. Жедел хирургиялық аурулар кезінде іштің жедел ауырсынуының орналасуы Жедел хирургиялық аурулар кезінде іштің жедел ауырсынуының орналасуы Іштің жоғарғы оң жақ квадранты : жедел холецистит, өттік шаншу, гепатит, панкреатит, бауырлық және көкет асты іріңдік, инфаркт миокарды, пневмония, плеврит, перикардит, ішек өтімсіздігі Іштің жоғарғы оң жақ квадранты : жедел холецистит, өттік шаншу, гепатит, панкреатит, бауырлық және көкет асты іріңдік, инфаркт миокарды, пневмония, плеврит, перикардит, ішек өтімсіздігі Іштің төменгі оң жақ квадранты: аппендицит, ішек өтімсіздігі Іштің төменгі оң жақ квадранты: аппендицит, ішек өтімсіздігі, дивертикулит, тесілген жара, қысылған жарық, бауырлық шаншу, эктопиялық жүктілік, жұмыртқа ауруы, эндометриоз, жұмыртқаның қосалқылары, дивертикулит, тесілген жара, қысылған жарық, бауырлық шаншу, эктопиялық жүктілік, жұмыртқа ауруы, эндометриоз, жұмыртқаның қосалқылары Іштің жоғарғы сол жақ квадранты : панкреатит, көкбауырдың жыртылуы, көкбауырдың инфаркты, гастрит, инфаркт миокарды, пневмония, плеврит, ішек өтімсіздігі Іштің жоғарғы сол жақ квадранты : панкреатит, көкбауырдың жыртылуы, көкбауырдың инфаркты, гастрит, инфаркт миокарды, пневмония, плеврит, ішек өтімсіздігі Іштің төменгі сол жақ квадранты : аорта аневризмасының жыртылуы, аортаның сылынуы, ішек өтімсіздігі Іштің төменгі сол жақ квадранты : аорта аневризмасының жыртылуы, аортаның сылынуы, ішек өтімсіздігі, дивертикулит,іш астар арты іріңдігі, бүйрек шаншуы, эктопиялық жүктілік, жұмыртқа ауруы, эндометриоз, жұмыртқаның қосалқылары, дивертикулит,іш астар арты іріңдігі, бүйрек шаншуы, эктопиялық жүктілік, жұмыртқа ауруы, эндометриоз, жұмыртқаның қосалқылары

9 Жедел хирургиялық аурулардың іш мүшелерінің тесілуі кезінде жедел ауырсыну пайда болады кейіннен перитонитке айналады (тесілген жара, жедел деструктивті холецистит немесе аппендицит, ішек өтімсіздігі немесе қысылған жарық ішектің тсілуі кезінде, панкреонекроз). Іш мүшелерінің деструкция кезінде науқастың ішінде бірден қатты ауырсыну пайда болады. Ауырсыну бірнеше минуттың ішінде максимальдыға дейін көтеріледі.бұл ауырсыну іш астардың жедел тітіркенуімен көрінеді кейінен жіті іш синдромына алып келеді. Бұл терминнің астында ұзақ және бірден пайда болатын ауырсыну жатыр, аз физическалық жүктемеде де ауырсыну бірден күшейеді, қозғалыста, кереуетте жатқанда және ішке кішкене соққы тигенде.ауырсыну панкреонекроз және асқазан жарасының тесілуі кезіндегі ауырсынудан да қатты ; науқаста гипотония коллапс және ауырсыну шока дамиды. Жедел хирургиялық аурулардың іш мүшелерінің тесілуі кезінде жедел ауырсыну пайда болады кейіннен перитонитке айналады (тесілген жара, жедел деструктивті холецистит немесе аппендицит, ішек өтімсіздігі немесе қысылған жарық ішектің тсілуі кезінде, панкреонекроз). Іш мүшелерінің деструкция кезінде науқастың ішінде бірден қатты ауырсыну пайда болады. Ауырсыну бірнеше минуттың ішінде максимальдыға дейін көтеріледі.бұл ауырсыну іш астардың жедел тітіркенуімен көрінеді кейінен жіті іш синдромына алып келеді. Бұл терминнің астында ұзақ және бірден пайда болатын ауырсыну жатыр, аз физическалық жүктемеде де ауырсыну бірден күшейеді, қозғалыста, кереуетте жатқанда және ішке кішкене соққы тигенде.ауырсыну панкреонекроз және асқазан жарасының тесілуі кезіндегі ауырсынудан да қатты ; науқаста гипотония коллапс және ауырсыну шока дамиды.

10 Қуысты ағзалардың тарылуы кезінде схватка немесе ұстама тәрізді ауырсыну дамиды шаншу. Ұстамалы ауырсынулалдың ұзақтығының арақашықтығы әр- түрлі, сопровождаться чувством страха и возбуждением больного Науқастың қозуы және қорқу сезімімен бірге жүреді. Қуысты ағзалардың тарылуы кезінде схватка немесе ұстама тәрізді ауырсыну дамиды шаншу. Ұстамалы ауырсынулалдың ұзақтығының арақашықтығы әр- түрлі, сопровождаться чувством страха и возбуждением больного Науқастың қозуы және қорқу сезімімен бірге жүреді.

11 салыстырмалы ДИАГНОСТИКАСЫ жедел хирургиялық аурулардың салыстырмалы диагностикасы ЖМК қызметіне кірмейді. Науқасты ауруханаға дейін жедел іш аурсынуларын анықтап хирургиялық емес себебтерін жоққа шығару маңызды жедел хирургиялық аурулардың салыстырмалы диагностикасы ЖМК қызметіне кірмейді. Науқасты ауруханаға дейін жедел іш аурсынуларын анықтап хирургиялық емес себебтерін жоққа шығару маңызды Қоырау шалушыға кеңес Қоырау шалушыға кеңес Науқастың қалаған қалпында арқасы мен жатып аяғын көтеріп жатуға болды Науқастың қалаған қалпында арқасы мен жатып аяғын көтеріп жатуға болды Науқасқа ішіп жеуге болмайды. Науқасқа ішіп жеуге болмайды. Қызбаға күдік туса дене қызуын анықтау керек. Қызбаға күдік туса дене қызуын анықтау керек. Науқас қолданып жүрген дәрілерді тауып ЖМК дәрігеріне немесе фельеріне көрсету керек Науқас қолданып жүрген дәрілерді тауып ЖМК дәрігеріне немесе фельеріне көрсету керек Науқасты қараусыз қалдыруға болмайды. Науқасты қараусыз қалдыруға болмайды.

12 Шақырудағы іс-әрект Диагностика Диагностика Міндетті түрде қойылатын сұратар Іштің қай бөлігінде ауырсынуды сезесіз? Ауырсынулар ауысадыма? Іштің қай бөлігінде ауырсынуды сезесіз? Ауырсынулар ауысадыма? Қанша уақыттан бері ауырады? Қанша уақыттан бері ауырады? Ауырсынудың сипаты қандай(түрақты, ұстама тәрізді, қысып, бірден, шыдатпай)? Ауырсынудың сипаты қандай(түрақты, ұстама тәрізді, қысып, бірден, шыдатпай)? Қалай сізге жақсы: ыңғайлы жату және қозғалысты? Қалай сізге жақсы: ыңғайлы жату және қозғалысты? Ауырсынуды немен байланыстырасыз( диет сақтамау, басынан өткерген инфекциялық ауруларт.б)? Ауырсынуды немен байланыстырасыз( диет сақтамау, басынан өткерген инфекциялық ауруларт.б)? Құсық болдыма(неше рет және немен)? Нәжістің сипаты өзгердіме? Дене қызуы көтерілдіме? Құсық болдыма(неше рет және немен)? Нәжістің сипаты өзгердіме? Дене қызуы көтерілдіме? Бұрын мұндай ұстамалар болдымаөт тас аурулары кезінде, созылмалы панкреатит және зәр тас аурулары кезінде қайталанады)? Бұрын мұндай ұстамалар болдымаөт тас аурулары кезінде, созылмалы панкреатит және зәр тас аурулары кезінде қайталанады)?

13 Бұрын қандай операцияларды бастан өткердіңіз(операциядан кейінгі тыртықтар, жабысқан ауру, странгуляциялық жарық ішек өтімсіздік қаупін жоғарлатады)? Бұрын қандай операцияларды бастан өткердіңіз(операциядан кейінгі тыртықтар, жабысқан ауру, странгуляциялық жарық ішек өтімсіздік қаупін жоғарлатады)? Қандай аурулар мен сырқаттанасыз( жүрек қантамырлары ауруы кезінде, артериалды гипертензия, жүрекшелердің жыбыры ішектің ишемиясы болуы мүмкін, аортаның сылынуы, аорта аневризмасының жыртылуы, тромбоз;өт тас ауруы кезінде обструктивті панкреатит)? Қандай аурулар мен сырқаттанасыз( жүрек қантамырлары ауруы кезінде, артериалды гипертензия, жүрекшелердің жыбыры ішектің ишемиясы болуы мүмкін, аортаның сылынуы, аорта аневризмасының жыртылуы, тромбоз;өт тас ауруы кезінде обструктивті панкреатит)? Күніне қанша алькогол қабылдайсыз(зиянды әрекеттері мен алкогольды қабылдағанда созылмалы панкреатит, гепатит, бауыр цирроз ауруларының асқынуы)? Күніне қанша алькогол қабылдайсыз(зиянды әрекеттері мен алкогольды қабылдағанда созылмалы панкреатит, гепатит, бауыр цирроз ауруларының асқынуы)? Әйелдерде репродуктивті жаста міндетті гинекологиялық анамнезді жинау керек: етек кіріңіз соң ретқашан келді (жүктілік бар жоғын анықтау керек)? Әйелдерде репродуктивті жаста міндетті гинекологиялық анамнезді жинау керек: етек кіріңіз соң ретқашан келді (жүктілік бар жоғын анықтау керек)? Етек кір келгенде ауырсынадыма ( эндометриоздың ең жиі симптом)? Етек кір келгенде ауырсынадыма ( эндометриоздың ең жиі симптом)? Етек кір цикльының ортасында ауырсыну болдыма (фолликулалардың жарылуына күмәндану)? Етек кір цикльының ортасында ауырсыну болдыма (фолликулалардың жарылуына күмәндану)?

14 Іштегі жедел ауырсыну субъективті сезіну, дәрігер дұрыс талдау керек Іштегі жедел ауырсыну субъективті сезіну, дәрігер дұрыс талдау керек 1. Басталуы: бірден, біртіндеп, жай жеделдеу 1. Басталуы: бірден, біртіндеп, жай жеделдеу 2. Интенсивтілігі: күшті, шамалы 2. Интенсивтілігі: күшті, шамалы 3. Динамикасы: басылу, өсуі, сипатының өзгерісі 3. Динамикасы: басылу, өсуі, сипатының өзгерісі 4. Сипаты: тұрақты, схватка тәрізді (шаншу) 4. Сипаты: тұрақты, схватка тәрізді (шаншу) 5. Тереңдігі: терең, беткей 5. Тереңдігі: терең, беткей 6. Тәуелділігі: қозғалыстан, физиологисы.бағыттаудан, тамақ қабылдаудан 6. Тәуелділігі: қозғалыстан, физиологисы.бағыттаудан, тамақ қабылдаудан 7. Орналасуы: іштің анық бір аймағында, диффузды, іштен тыс 7. Орналасуы: іштің анық бір аймағында, диффузды, іштен тыс 8. Тұрақтылығы: тұрақты, миграциялы 8. Тұрақтылығы: тұрақты, миграциялы 9. Таралуы: по сегментарлы түрі бойынша типу, отражённая, боль в поражённые ранее органы 9. Таралуы: по сегментарлы түрі бойынша типу, отражённая, боль в поражённые ранее органы 10.Фармакологиялық анамнезі: глюкортикостероиды, НПВС, алкоголь, тиазидные диуретики, пентамидин, азатиоприн, сульфаниламиды, барбитураты 10.Фармакологиялық анамнезі: глюкортикостероиды, НПВС, алкоголь, тиазидные диуретики, пентамидин, азатиоприн, сульфаниламиды, барбитураты

15 Жалпы қарау және физикалық зерттеу Науқастың жалпы жағдайын және өмірге қажетті қызметтері: санасы (мазасыз немесе естен тану тенденциясы), тыныс алу (тахипноэ, беткей тыныс) бағалау. Науқастың жалпы жағдайын және өмірге қажетті қызметтері: санасы (мазасыз немесе естен тану тенденциясы), тыныс алу (тахипноэ, беткей тыныс) бағалау. Ауырсыну сезімін бәсеңдету үшін өзіне қолайлы дене қалпын таңдау Ауырсыну сезімін бәсеңдету үшін өзіне қолайлы дене қалпын таңдау - Эмбрион қалпы (панкриатит кезінде) - Оң жақ аяғы жамбас-сан және тізе буынына бүгілген ( ретроцекальді аппендицитте және іш коликасында) - Науқас толық қозғалыссыз жағдайда жатуға әрекет жасайды (жайылмалы перитонит) - Тері жамылғысы қарап, бағалау (бозарған, ылғалды, сарғайған), көзге көрінетін шырышты қабат (құрғақ тіл, жабындының болуы), іштің тыныс алуға қатысу Пульсті зерттеу, ЖЖЖ өлшеу, АҚ өлшеу (гиповолемия кезінде тахикардия, гипотония). Пульсті зерттеу, ЖЖЖ өлшеу, АҚ өлшеу (гиповолемия кезінде тахикардия, гипотония).

16 Ішті қарау: Ішті қарау: Операциядан кейінгі тыртықтар және жарықтар (ішек өтімсіздігінің қауіптілігінің жоғару); Операциядан кейінгі тыртықтар және жарықтар (ішек өтімсіздігінің қауіптілігінің жоғару); - Тегіс іш (перфорация); - Іштің кебуі (ішек өтімсіздігі); - Іштің жергілікті ісінуі (жаңа түзілімдер), ішектің аударылуы); - Алдыңғы іш қабырғасында көктамырлардың варикозды кеңеюі (алкогольді ауру); - асцит (бауыр циррозы және т.б.).

17 Іш аускультациясы және ішек шуылдарын бағалау: Іш аускультациясы және ішек шуылдарын бағалау: - Бәсеңдеген немесе жоғалған (перитонит және ішек ің салдауынан болатын өтімсіздік кезінде); - Қалыпты (жедел аппендицит және дивертикулит негізінде дамыған іш перденің жергілікті тітіркендірген кезде); - Күшейген, дауысты (ішек өтімсіздігі кезінде пайда болып жойылуы); - Тербеліс шуы (механикалық өтімсіздігі); - Тамырлық шулар (аневризма немесе құрсақ аортасының стенозы кезінде) - Іш перкусиясы: - Ішті әлсіз шайқаған кезде ауырсынудың күшеюі (жайылмалы перитонитте); - Тұйық перкуторлы дыбыс (асцит және жаңа түзілімдер кезінде); - Тимпаникалық перкуторлы дыбыс (құрсақ қуысында және ішекте газдың жиналу кезінде); - Бауырдың перкуторлы өлшемінің ұлғаюы (ішімдік ауру және жүрек жеткіліксіздігі кезінде); - Бауыр көлемінің кішіреюі (асцит кезінде).

18 Іш пальпациясы Іш пальпациясы - Алдыңғы іш қабырғасы бұлшықеттерінің қатаюы: - Жергілікті (жергілікті перитонитте); - Тақта тәрізді іш (жайылмалы перитонитте); - Терең пальпация кезінде ең ауырсынуы жоғары аймақты анықтау; - Құрсақ қуысында үлкен көлемді түзілістерді анықтау; - Бауыр және көкбауыр көлемін бағалау; Жедел хирургиялық ауруларға тән арнайы симптомдарды анықтау; Жедел хирургиялық ауруларға тән арнайы симптомдарды анықтау; Сыртқы жыныс мүшелерді пальпациялау және визуальді қарау (аналық безінің ісінуі және ауырсынуы); Сыртқы жыныс мүшелерді пальпациялау және визуальді қарау (аналық безінің ісінуі және ауырсынуы); Тік ішекті саусақпен зерттеу; Тік ішекті саусақпен зерттеу; Алдыңғы іш қабырғасының ауырсынуы немесе салбырауы; Алдыңғы іш қабырғасының ауырсынуы немесе салбырауы; Нәжістің болуы және түсі. Нәжістің болуы және түсі.

19 Қан кетуді анықтау (ісікте, ішек ишемиясы кезінде) Қан кетуді анықтау (ісікте, ішек ишемиясы кезінде) Ассоциирленген симптомның болуы: Ассоциирленген симптомның болуы: - Жалпы: қызба, салмақтың төмендеуі, сарғаюы. - Гастроинтестинальді: тағамға жеркеніш сезімі, лоқсу,құсу, іш өту, іш қату, шырыш немесе қан аралас нәжіс, дефекация кезінде ауырсыну); - Тамақпен құсу (қалытқы стенозы кезінде) - Өт аралас құсу (аш ішектің проксимальді деңгейіндегі жоғары өтімсіздігі кезінде; - Нәжіс аралас құсу (тоқ ішек және мықын ішек деңгейіндегі өтімсіздік кезінде); - Урологиялық; дизурия, гематурия,зәр шығару; - Гинекологиялық: қынаптан бөліністер, жүктіліктің мүмкінділігі; - Инфаркт миокардңге күдіктену: ЭКГ.

20 Госпитализацияға көрсеткіш: Іштегі жедел ауырсынуымен науқастар алғашқы диагнозына байланысты хирургиялық, жұқпалы немесе терапиялық стационарға жатқызылады. Зембілге жатқызып тасымалданады. Жиі кездесетін қателіктер Госпитализацияға дейінгі кезеңде кез келген іште жедел ауырсыну бар науқастарға наркотикалық және басқа анальгетиктерді тағайындау.

21 Госпитализацияға дейінгі кезеңде емдеу Науқаста іштің жедел ауырсынуы кезінде көмек көрсетуде ЖМЖ негізгі есептері. Науқаста іштің жедел ауырсынуы кезінде көмек көрсетуде ЖМЖ негізгі есептері. Жедел хирургиялық ауруларды анықтау және оларды экстренді госпитализациялау. Науқаста іштің жедел ауырсынуын хирургиялық емес екендігін анықтау және экстренді госпитализацияға көрсеткіштерді анықтау. Науқаста іштің жедел ауырсынуын хирургиялық емес екендігін анықтау және экстренді госпитализацияға көрсеткіштерді анықтау. Әр түрлі этиологиялы жедел абдоминальды ауырсыну бар науқастарда венозды ену мүмкіншілігін қамтамасыз ету, мониторинг және витальді қызметті қолдау (жалпы реанимациялық принциптермен келісу). Әр түрлі этиологиялы жедел абдоминальды ауырсыну бар науқастарда венозды ену мүмкіншілігін қамтамасыз ету, мониторинг және витальді қызметті қолдау (жалпы реанимациялық принциптермен келісу). Гиповолемия, гипотония белгілерде: 0,9% 400мл. Натрий хлорид ерітіндісін в/і. Гиповолемия, гипотония белгілерде: 0,9% 400мл. Натрий хлорид ерітіндісін в/і. Себебі анықталған ұстама тәрізді ауырсынуларға миотропты спазмолитиктерді енгізу мөлшері: дротаверин баяу в/і, мг. (2% - 2,0 мл ерітіндісі). Себебі анықталған ұстама тәрізді ауырсынуларға миотропты спазмолитиктерді енгізу мөлшері: дротаверин баяу в/і, мг. (2% - 2,0 мл ерітіндісі). Таблетка түрінде нитроглицеринді тіл астына салу мөлшері (0,25 мг немесе 0.5 таблетка) немесе спрей (400 мкг немесе 1 доза). Таблетка түрінде нитроглицеринді тіл астына салу мөлшері (0,25 мг немесе 0.5 таблетка) немесе спрей (400 мкг немесе 1 доза). Құсу, лоқсу кезінде: метоклопрамид 10 мг ( 5% 2 мл ерітіндісі) в/і (1-3 мин кейін әсер етеді) немесе б/і (1015 мин кейңн әсер етеді). Құсу, лоқсу кезінде: метоклопрамид 10 мг ( 5% 2 мл ерітіндісі) в/і (1-3 мин кейін әсер етеді) немесе б/і (1015 мин кейңн әсер етеді).

22 Жедел АППЕНДИЦИТ Жедел аппендицит соқыр ішектің құрт тәрізді өсіндінің қабынуы. Жедел аппендицит соқыр ішектің құрт тәрізді өсіндінің қабынуы.КЛАССИФИКАЦИЯ Аппендицит ағымына байланысты бөлінеді: Аппендицит ағымына байланысты бөлінеді: Қарапайым Қарапайым деструктивті деструктивті күрделі күрделі

23 Клиникалық көріністер Аппендициттің ұстамасы бірден пайда болады, жедел аурумен көрінеді, алғаш уақытта мықын аймағында немесе кіндік аймағында таралады. Біраздан кейін ауырсыну оң жақ мықын аймағында таралады және өседі. Ауырсыну беткейінде диспепсия, құсу, бір ретті сұйық нәжіс, субфебрильді қызба, ер адамдарда жалған зәр шығару болады. Деструктивті жедел аппендицитте жедел іш классикалық симптомокомплекс дамиды, ол аурудың болжамы нашарлауын куәлайды. Егде жастағы адамдарда жасырын түрі болып, аз интенсивті ауырсынулар болады. Аппендициттің ұстамасы бірден пайда болады, жедел аурумен көрінеді, алғаш уақытта мықын аймағында немесе кіндік аймағында таралады. Біраздан кейін ауырсыну оң жақ мықын аймағында таралады және өседі. Ауырсыну беткейінде диспепсия, құсу, бір ретті сұйық нәжіс, субфебрильді қызба, ер адамдарда жалған зәр шығару болады. Деструктивті жедел аппендицитте жедел іш классикалық симптомокомплекс дамиды, ол аурудың болжамы нашарлауын куәлайды. Егде жастағы адамдарда жасырын түрі болып, аз интенсивті ауырсынулар болады.

24 Жедел аппендициттің симптомдары. Жедел аппендициттің симптомдары. Кохер-Волкович ауырсыну эпигастрийден немесе іштің жоғарғы бөлімінен оң жақ мықын аймағына таралады. Кохер-Волкович ауырсыну эпигастрийден немесе іштің жоғарғы бөлімінен оң жақ мықын аймағына таралады. Бартомье-Михельсон науқас сол бүйірде жатқанда оң жақ мықын аймағын пальпациялағанда ауырсынулар күшееді. Бартомье-Михельсон науқас сол бүйірде жатқанда оң жақ мықын аймағын пальпациялағанда ауырсынулар күшееді. Образцов оң жақ аяқты тізе буынында түзу ұстаған кезде оң жақ мықын аймағын пальпациялап ауырсыну күшееді. Образцов оң жақ аяқты тізе буынында түзу ұстаған кезде оң жақ мықын аймағын пальпациялап ауырсыну күшееді. Ровзинга сол жақ мықын аймағын итеру тәрізді басқанда оң жақ мықын аймағында ауырсыну күшееді. Ровзинга сол жақ мықын аймағын итеру тәрізді басқанда оң жақ мықын аймағында ауырсыну күшееді. Ситковского науқас сол бүйірге бұрылғанда оң жақ бүйірде ауырсыну пайда болады немесе күшееді. Ситковского науқас сол бүйірге бұрылғанда оң жақ бүйірде ауырсыну пайда болады немесе күшееді. ЩеткинБлюмберг (перитонит) қолмен басқан аймақты бірден жіберген кезде ауырсыну күшееді. ЩеткинБлюмберг (перитонит) қолмен басқан аймақты бірден жіберген кезде ауырсыну күшееді. Ректальді саусақты зерттеу: тік ішектің алдыңғы қабырғасының салбырауы немесе ауырсыну. Ректальді саусақты зерттеу: тік ішектің алдыңғы қабырғасының салбырауы немесе ауырсыну.

25 Болуы мүмкін асқыныстар. Болуы мүмкін асқыныстар. Құрт тәрізді өсіндінің тесілуі, апендикулярлы абсцесстің түзілуі, перитонит, медициналық көмекке кеш жүгінген кезінде аппендикулярлы инфильтраттың түзілуі. Дифференциальды диагностика. Құрсақ құысының барлық жедел аурулармен, әйелдерде – жатыр және оның қосалқыларының ауруларынын ажыратады. Емі Госпитализацияға көрсеткіштер. Жедел аппендицитке күмән туған кезде жедел түрде науқасты стационардың хирургиялық бөлімшесіне госпитализациялау керек. Зембілге жатқызып тасымалдау керек. Госпитализацияға көрсеткіштер. Жедел аппендицитке күмән туған кезде жедел түрде науқасты стационардың хирургиялық бөлімшесіне госпитализациялау керек. Зембілге жатқызып тасымалдау керек.

26 Жедел холецистит Жедел холецистит өт қабының жедел түрде қабынуы. ЭТИОЛОГИЯ және ПАТОГЕНЕЗ Жедел холецистит өт қабының жедел түрде қабынуы. ЭТИОЛОГИЯ және ПАТОГЕНЕЗ Жедел холециститтің негізгі себептері: Жедел холециститтің негізгі себептері: Өт тас аурулары; Өт тас аурулары; Өт қабының, өт шығару жолдарының және он екі елі ішектің васкуляризацияның бұзылысы; Өт қабының, өт шығару жолдарының және он екі елі ішектің васкуляризацияның бұзылысы; Өт қабының лимфогенді, гематогенді, контакті жұғу. Өт қабының лимфогенді, гематогенді, контакті жұғу.

27 ЖІКТЕЛУЛЕРІ Жедел холецистит бөлінеді: Жедел холецистит бөлінеді: катаральды; катаральды; флегмонозды; флегмонозды; гангренозды. гангренозды. Госпитализацияға дейінгі кезеңде бұл түрлердің ажырату диагнозы өте қиын, сондықтан науқастарды екі топқа бөледі: Госпитализацияға дейінгі кезеңде бұл түрлердің ажырату диагнозы өте қиын, сондықтан науқастарды екі топқа бөледі: Жедел асқынған холециститпен ауырған науқастар Жедел асқынған холециститпен ауырған науқастар Жедел асқынбаған холециститпен ауырған науқастар Жедел асқынбаған холециститпен ауырған науқастар Жедел холецистеттің асқынған түрлері арасынан бөледі: Механикалық сарғаю; Механикалық сарғаю; Іріңді холангит Іріңді холангит перитонит; перитонит; Қап маңы инфильтраты жіне абсцессі; Қап маңы инфильтраты жіне абсцессі; Өт қабының эмпиемасы; Өт қабының эмпиемасы; перфорация; перфорация; жедел панкреатитпен қосарланған; жедел панкреатитпен қосарланған; Өт қабы жыланкөздері. Өт қабы жыланкөздері.

28 Клиникалық көріністер Холециститке тән арнайы симптом оң жақ қабырғасында қарқынды үнемі ауырсыну, оң жақ иығына, жауырынына, оң жақ бұғана үсті аймағына таралады. Ауырсыну жиі науқастың мазасыздығымен қатар жүреді, ол өзіне ыңғайлы, ауырсынуды жеңілдететін қалпын іздеп жүреді. Сонымен қатар ұйқы безінің бірге зақымдалуы кезінде ауырсыну белдемелі түрге ауысады. Жиі жедел холециститте лоқсу, қайталама құүсу, дене қызуының жоғарлауы байқалады. Холециститке тән арнайы симптом оң жақ қабырғасында қарқынды үнемі ауырсыну, оң жақ иығына, жауырынына, оң жақ бұғана үсті аймағына таралады. Ауырсыну жиі науқастың мазасыздығымен қатар жүреді, ол өзіне ыңғайлы, ауырсынуды жеңілдететін қалпын іздеп жүреді. Сонымен қатар ұйқы безінің бірге зақымдалуы кезінде ауырсыну белдемелі түрге ауысады. Жиі жедел холециститте лоқсу, қайталама құүсу, дене қызуының жоғарлауы байқалады. ДИФФЕРЕНЦИАЛЬДЫ ДИАГНОСТИКА ДИФФЕРЕНЦИАЛЬДЫ ДИАГНОСТИКА Он екі елі ішектің тесілген жарасымен, аппендицитпен, панкриатитпен, бүйрек патологиясымен, миокард инфарктысынан ажыратады. Он екі елі ішектің тесілген жарасымен, аппендицитпен, панкриатитпен, бүйрек патологиясымен, миокард инфарктысынан ажыратады. Емі Емі Госпитализацияға көрсеткіштер. Жедел холециститпен ауырған науқасты хирургиялық стационарға госпитализациялау керек. Госпитализацияға көрсеткіштер. Жедел холециститпен ауырған науқасты хирургиялық стационарға госпитализациялау керек. Зембілге жатқызып тасымалдау керек. Зембілге жатқызып тасымалдау керек. Жиі кездесетін қателіктер. Наркотикалық анальгетиктерді енгізу. Жиі кездесетін қателіктер. Наркотикалық анальгетиктерді енгізу.

29 Жедел ПАНКРЕАТИТ Жедел панкреатит ұйқы безінің жедел қабынуы. ЭТИОЛОГИЯ және ПАТОГЕНЕЗ Жедел панкреатит ұйқы безінің жедел қабынуы. ЭТИОЛОГИЯ және ПАТОГЕНЕЗ Жедел панкреатиттің себептері: Жедел панкреатиттің себептері: Алкогольді ішімдіктерді, майлы және ашы тағамдарды пайдалану ; Алкогольді ішімдіктерді, майлы және ашы тағамдарды пайдалану ; Өт тас аурулары; Өт тас аурулары; Ұйқы без жарақаттары; Ұйқы без жарақаттары; Ұйқы без өзектерінің жарақатсыз стриктурасы Ұйқы без өзектерінің жарақатсыз стриктурасы Он екі ішек аурулары(язва, дуоденостаз). Он екі ішек аурулары(язва, дуоденостаз).

30 КЛАССИФИКАЦИЯ Жедел панкреатит клиникалық ағымы бойынша бөлінеді: Жедел панкреатит клиникалық ағымы бойынша бөлінеді: Жеңіл Жеңіл орташа орташа ауыр. ауыр. Жедел деструктивті панкреатиттің кезеңдік ағымы: Жедел деструктивті панкреатиттің кезеңдік ағымы: Ферментативті фаза (алғашқы 5 апта) панкреонекроздың түзілуімен,эндотоксикоздың дамуымен сипатталады. Ферментативті фаза (алғашқы 5 апта) панкреонекроздың түзілуімен,эндотоксикоздың дамуымен сипатталады. Реактивті фазада(аурудың 2ші аптасында)ағзаның түзілген панкреонекрозға перипанкриятикалық инфилтрат түрінде реакциясы жүреді. Реактивті фазада(аурудың 2ші аптасында)ағзаның түзілген панкреонекрозға перипанкриятикалық инфилтрат түрінде реакциясы жүреді. Ал секвестрация фазасында(3 аптадан астам) секвестр түзілуі және некротикалық ұлпаның ажырауы жүреді. Ал секвестрация фазасында(3 аптадан астам) секвестр түзілуі және некротикалық ұлпаның ажырауы жүреді. - асептикалық секвестрация (инфицирленбеген) ұйқы безінде кистаның түзілуімен жүреді. - септикалық секвестрация ( инфицирленген) іріңді асқынулардың түзілуімен жүреді.

31 КЛИНИКАЛЫҚ КӨРІНІСТЕРІ Іштің жоғарғы бөлігінде,эпигастр аймағында тұрақты, қатты,арқаға берілетін немесе белдемелі симпатта ауырсыну пайда болады. Жедел панкратитпен ауыратын науқастар ауырсынуды басу үшін мажбүрлі қалыпта(үрық қалпы) болады.Сирек тоқтаусыз құсұ, тахикардия, гипотония, ішек парезі,ересектердің жедел респираторлы дистрес синдромы дамуы мүмкін. Іштің жоғарғы бөлігінде,эпигастр аймағында тұрақты, қатты,арқаға берілетін немесе белдемелі симпатта ауырсыну пайда болады. Жедел панкратитпен ауыратын науқастар ауырсынуды басу үшін мажбүрлі қалыпта(үрық қалпы) болады.Сирек тоқтаусыз құсұ, тахикардия, гипотония, ішек парезі,ересектердің жедел респираторлы дистрес синдромы дамуы мүмкін. Жедел панкреатит кезінде шокка дейін алып куелетін қанайналым бұзылыстары дамуы мүмкін. Жедел панкретитте кездесетін симптомдар айқындылығы онің болжамыменг анықталатын ауырлық дәрежесіне байланысты. Жедел панкреатит кезінде шокка дейін алып куелетін қанайналым бұзылыстары дамуы мүмкін. Жедел панкретитте кездесетін симптомдар айқындылығы онің болжамыменг анықталатын ауырлық дәрежесіне байланысты.

32 Жедел панкреатат симптомдары ; Жедел панкреатат симптомдары ; - Кёрте көлденнең тоқ ішектің жергілікті кебуі және құрсақ қуысы алдынғы қабырғасы білшықетінің қатаюы - Кёрте көлденнең тоқ ішектің жергілікті кебуі және құрсақ қуысы алдынғы қабырғасы білшықетінің қатаюы - Мейо-Робсон ауырсынудың сол жақ қабырға омыртқа бұрышында орналасуы; - Воскресенский құрсақ аортасында пульстің жойылуы; - Щёткина-Блюм6ерг (перитонит) қолмен басып бірден тарптып алған кезде ауырынудың пайда болуы. Ассоциирленген симптомдар:құсұ,гипотония,метеоризм,анурия. Ассоциирленген симптомдар:құсұ,гипотония,метеоризм,анурия. Жедел панкреатиттің ауырығы жайлы болжамдық факторлар: Жедел панкреатиттің ауырығы жайлы болжамдық факторлар: жасы 55жастан жоғары; жасы 55жастан жоғары; перитонеальді синдром; перитонеальді синдром; олигурия; олигурия; систолического АҚ 100 мм сн.б.б; систолического АҚ 100 мм сн.б.б; лейкоцитоз 14х109/л; дан жоғары лейкоцитоз 14х109/л; дан жоғары гемоглобин деңгейінің160 г/л ден жоғарылауы гемоглобин деңгейінің160 г/л ден жоғарылауы гипергликемия 11 мкмоль/лдан жоғары гипергликемия 11 мкмоль/лдан жоғары Зәр қышқылы деңгейінің 12 ммоль/л жоғарылауы. Зәр қышқылы деңгейінің 12 ммоль/л жоғарылауы.

33 Мүмкін болатын асқынулар Жедел панкреатиттің асқынуына : эндотоксикалық шок; эндотоксикалық шок; перитонит ( ферментативті қосылумен); перитонит ( ферментативті қосылумен); Жедел бүйрек жеткіліксіздігі; Жедел бүйрек жеткіліксіздігі; Жедел тыныс жеткіліксіздігі. Жедел тыныс жеткіліксіздігі. Салыстырмалы диагностикасы. Онекіелі ішектің жара ауруы, жедел холециститпен, ішек өтімсіздігі, гепатиттің токсикалық түрі, алкоголдік зиянды әрекеттері бар аурулар мен жүргізеді. Онекіелі ішектің жара ауруы, жедел холециститпен, ішек өтімсіздігі, гепатиттің токсикалық түрі, алкоголдік зиянды әрекеттері бар аурулар мен жүргізеді. Науқас жедел панкреатитпен ауруханаға жатуды қажететеді (қабылдау бөлімшесі) мамандандырылған ауруханаға. Науқас жедел панкреатитпен ауруханаға жатуды қажететеді (қабылдау бөлімшесі) мамандандырылған ауруханаға.

34 Ауруханаға дейінгі этаптағы көмек Венаға жетуді қамтамасыз ету, мониторинг және өмірге маңызды мүшелерді қолдау арқылы(жалпы реанимациялық шаралар мен). Венаға жетуді қамтамасыз ету, мониторинг және өмірге маңызды мүшелерді қолдау арқылы(жалпы реанимациялық шаралар мен). Инфузиялық терапия (800 мл немесе көп) т/і тамшылатып натри хлоридің ертіндісі 0,9% 400 мл, глюкоза ертіндісі 5% 400 мл. Инфузиялық терапия (800 мл немесе көп) т/і тамшылатып натри хлоридің ертіндісі 0,9% 400 мл, глюкоза ертіндісі 5% 400 мл. Жансыздандыру ( Инфузионды терапия аяқталғаннан соң мүмкін болса АҚ тқмендету мен) Жансыздандыру ( Инфузионды терапия аяқталғаннан соң мүмкін болса АҚ тқмендету мен) Орташа интенсивті ауырсынуда спазмолитиктерді қабылдайды: дротаверинді ақырын т/і, 4080 мг (ертінді 2% 24 мл). Нитроглицеринді тіл астына таблетка түрін салу (0,25 мг немесе жартысын) немесе спрей түрінде(400 мкг немесе 1 мөлшерде). Орташа интенсивті ауырсынуда спазмолитиктерді қабылдайды: дротаверинді ақырын т/і, 4080 мг (ертінді 2% 24 мл). Нитроглицеринді тіл астына таблетка түрін салу (0,25 мг немесе жартысын) немесе спрей түрінде(400 мкг немесе 1 мөлшерде). Айқын ауырсыну синдромы кезінде ненаркотикалық анальгетиктерді қолданамыз: т/і кеторолак 30 мг (1 мл), мөлшерін 15 с ішнде енгізу керек (при в/м введении анальгетиктерді б/е енгізгенде әсері 30 мин тан кейін). Айқын ауырсыну синдромы кезінде ненаркотикалық анальгетиктерді қолданамыз: т/і кеторолак 30 мг (1 мл), мөлшерін 15 с ішнде енгізу керек (при в/м введении анальгетиктерді б/е енгізгенде әсері 30 мин тан кейін).

35 Онекіелі ішектің және асқазанның тесілген жарасы Тесілген (перфоративті) Онекіелі ішектің немесе асқазанның жарасы асқазан қабырғасында тесіктің пайда болуы немесе онекіелі ішектің ерте пайда болған жара ақауы және асқазан ішекте жиналған заттар іш астарға түсуі. Тесілген (перфоративті) Онекіелі ішектің немесе асқазанның жарасы асқазан қабырғасында тесіктің пайда болуы немесе онекіелі ішектің ерте пайда болған жара ақауы және асқазан ішекте жиналған заттар іш астарға түсуі. СЕБЕБІ ЖӘНЕ ПАТОГЕНЕЗІ Тесілген жара, жедел жараның немесе жара ауруының асқынуы Тесілген жара, жедел жараның немесе жара ауруының асқынуы Перфорацияның пайда болуы: Перфорацияның пайда болуы: алкоголді қабылдау; алкоголді қабылдау; Асқазанның тамаққа шамадан тыс толуы; Асқазанның тамаққа шамадан тыс толуы; Шамадан тыс физикалық жүктеме. Шамадан тыс физикалық жүктеме.

36 жіктелуі - себебі бойынша : - себебі бойынша : Созылмалы жараның перфарациясы; Созылмалы жараның перфарациясы; Жедел жараның перфорациясы (сонымен бірге. медикаментозды, стресс, уремиялық); Жедел жараның перфорациясы (сонымен бірге. медикаментозды, стресс, уремиялық); - орналасуы бойнша: - орналасуы бойнша: асқазанда; асқазанда; Онекіелі ішекте; Онекіелі ішекте; - клиникалық аңымы бойынша: - клиникалық аңымы бойынша: Іш астарға еркін өткізуі(жабық күйінде); Іш астарға еркін өткізуі(жабық күйінде); атипиялық өткізу; атипиялық өткізу; Асқазан ішектен қан кету Асқазан ішектен қан кету асқзанның шыға беріс бөлігінің тарылуы. асқзанның шыға беріс бөлігінің тарылуы.

37 КЛИНИКАЛЫҚ КӨРНІСІ Тесілген жараға тән: Тесілген жараға тән: Эпигастри аймағында бірден кенеттен және қанжар сұққан сияқты ауырсыну,немесе оң жақ қабырға доғасы астында, тез арада іштің бүкіл аймағына таралады, жиі іштің оң жақ бөлігінде Эпигастри аймағында бірден кенеттен және қанжар сұққан сияқты ауырсыну,немесе оң жақ қабырға доғасы астында, тез арада іштің бүкіл аймағына таралады, жиі іштің оң жақ бөлігінде Іштің алдынғы қабырғасының қатаюы тақтай тәрізді іш. Науқастар мәжбүр қалыпта арқасына,бүйіріне немесе аяғын ішіне артып жатады. Іштің алдынғы қабырғасының қатаюы тақтай тәрізді іш. Науқастар мәжбүр қалыпта арқасына,бүйіріне немесе аяғын ішіне артып жатады. Анамнезінде жара ауруы. Анамнезінде жара ауруы. Аурудың ағымында ерекшеленеді: Аурудың ағымында ерекшеленеді: шока кезеңі (аурудың басталуынан 6 сағ дейін); шока кезеңі (аурудың басталуынан 6 сағ дейін); Кішкене жақсару кезеңі( перфорациядан кейі 6-12 сағ); Кішкене жақсару кезеңі( перфорациядан кейі 6-12 сағ); перитониттің өршу кезеңі (перфорациядан кейі сағ). перитониттің өршу кезеңі (перфорациядан кейі сағ). Мүмкін болатын асқыну. Мүмкін болатын асқыну. ең кең тараған асқынуперитонит. ең кең тараған асқынуперитонит. жабық өткізу кезінде ішастарда іріңдік дамуы мүмкін. жабық өткізу кезінде ішастарда іріңдік дамуы мүмкін.

38 Салыстырмалы диагностика. Ішастар қуысының бүкіл жедел аурулары мен жүргізеді, сонымен бірге инфаркт миокарды, оң жақ төменгі бөлікті пневманиямен. Салыстырмалы диагностика. Ішастар қуысының бүкіл жедел аурулары мен жүргізеді, сонымен бірге инфаркт миокарды, оң жақ төменгі бөлікті пневманиямен. Емі Емі Тасмалдауға көрсеткіш тесілген жара мен науқастар шұғыл түрде аурухананың хирургия бөлімшесіне тасмалдауды қажет етеді. Тасмалдауға көрсеткіш тесілген жара мен науқастар шұғыл түрде аурухананың хирургия бөлімшесіне тасмалдауды қажет етеді. Науқастар носилка мен тасмалданады, жоғары дәрежелі тыныштықты қамтамасыз ету үшін Науқастар носилка мен тасмалданады, жоғары дәрежелі тыныштықты қамтамасыз ету үшін ЖИІ КЕЗДЕТЕТІН ҚАТЕЛЕР Наркотикалық анальгетиктерді тағайындау. Наркотикалық анальгетиктерді тағайындау. Асқазанды жууға әрекет жасау. Асқазанды жууға әрекет жасау.

39 ЖЕДЕЛ ІШЕК ӨТІМСІЗДІГІ ЖЕДЕЛ ІШЕК ӨТІМСІЗДІГІ (ЖІӨ) Асқазан ішек жолының асқортудың бұзылысы. ЖЕДЕЛ ІШЕК ӨТІМСІЗДІГІ (ЖІӨ) Асқазан ішек жолының асқортудың бұзылысы. СЕБЕБІ ЖӘНЕ ПАТОГЕНЕЗІ Ітің аймағының өткерген операцияларынан кейін пайда болатын жабысу процесстері; Ітің аймағының өткерген операцияларынан кейін пайда болатын жабысу процесстері; странгуляци, ішектің айналуы, инвагинация; странгуляци, ішектің айналуы, инвагинация; ішек қуысының жабылуы(ісіктер, нәжәс немесе өт тастармен, бөгде зат, аскариданың жиналуы); ішек қуысының жабылуы(ісіктер, нәжәс немесе өт тастармен, бөгде зат, аскариданың жиналуы); Ішектің бұралуы(құрлымы, тарылуы); Ішектің бұралуы(құрлымы, тарылуы); Ішектердің себебі белгісіз жаншылуы (басқа ағзалардың ісіктерімен) Ішектердің себебі белгісіз жаншылуы (басқа ағзалардың ісіктерімен) Қысылған жарық кезінде; Қысылған жарық кезінде; эндогеннді ішек моторикасының бұзылысы (нейрогеннді, тамырлы немесе метаболитикалық) науқастың тума инфаркт миокарды, жедел панкреатит, бүйректік шаншу., сонымен бірге экзогенді (дәрілік немесе тағамдық интоксикация, іш жарақаты). эндогеннді ішек моторикасының бұзылысы (нейрогеннді, тамырлы немесе метаболитикалық) науқастың тума инфаркт миокарды, жедел панкреатит, бүйректік шаншу., сонымен бірге экзогенді (дәрілік немесе тағамдық интоксикация, іш жарақаты).

40 Аурудың Патогенезі дәлелденген : Аурудың Патогенезі дәлелденген : токсикалық тағамдардың ішек арқылы сіңірлуі, сонымен бірге ішектердің некроз мен бактериальды эндотоксиндердің әсері; токсикалық тағамдардың ішек арқылы сіңірлуі, сонымен бірге ішектердің некроз мен бактериальды эндотоксиндердің әсері; гипотонияның дамуы және шок, гипогликемия, гипо- және диспротеинемия; гипотонияның дамуы және шок, гипогликемия, гипо- және диспротеинемия; Құсулардың арқасында электралиттердің жоғалуы. Құсулардың арқасында электралиттердің жоғалуы. Себебіне тәуелсіз ( тарылуы, шашырқайдың және ішек қабырғасының қан айналымының бұзылысы, моторикасының бұзылысы) эндогенді интоксикация ауыр тез дамиды. Себебіне тәуелсіз ( тарылуы, шашырқайдың және ішек қабырғасының қан айналымының бұзылысы, моторикасының бұзылысы) эндогенді интоксикация ауыр тез дамиды.

41 ЖІКТЕЛУЛЕР Аурудың ұзақтығы бойынша : Аурудың ұзақтығы бойынша : - жедел; - созылмалы. Даму механизміне байланысты : Даму механизміне байланысты : - механикалық (странгуляционды және тарылулы); - динамикалық (салдану және спастикалық); - аралас (жабысқақ, инвагинационды). Орналасуы бойынша: Орналасуы бойынша: - Ащыішекті (жоғары, төмен); - Тоқішекті. Клиникалық ағымы бойынша 3 кезеңге бөлінеді: Клиникалық ағымы бойынша 3 кезеңге бөлінеді: - Айқын клиникалық симптомдарда; - Жалған жеңілдік; - Асқынудың дамуы (перитонит, шок).

42 КЛИНИКАЛЫҚ КӨРІНІСІ Клиникалық көрінісі әртүрлі және ішек өтімсіздігінің түріне байланысты және патологиялық процесінің кезеңіне байланысты. Клиникалық көрінісі әртүрлі және ішек өтімсіздігінің түріне байланысты және патологиялық процесінің кезеңіне байланысты. Кез-келген ЖІӨ сипаты : Кез-келген ЖІӨ сипаты : Аурудың бірден басталуы; Аурудың бірден басталуы; Іштің толғақ тәрізді ауырсынуы жақын арада жайылған болып, тұрақты сипат алады. Іштің толғақ тәрізді ауырсынуы жақын арада жайылған болып, тұрақты сипат алады. Іштің үрленуі және нәжістің ұсталуы; Іштің үрленуі және нәжістің ұсталуы; Ішектің перистальтикасының болмауы; Ішектің перистальтикасының болмауы; Жеңілдік әкелмейтін көпретті лоқсу және құсу. Жеңілдік әкелмейтін көпретті лоқсу және құсу. ЖІӨ симптомдарының көрінуі: ЖІӨ симптомдарының көрінуі: Вааля ілмекті ішектің бүйірлі жергілікті үрленуі және бұралған жердің үстінде жоғарғы тимпаника; Вааля ілмекті ішектің бүйірлі жергілікті үрленуі және бұралған жердің үстінде жоғарғы тимпаника;

43 Мүмкін асқынулар. Ағзаның сусыздануы, токсикоз, перитонит. Мүмкін асқынулар. Ағзаның сусыздануы, токсикоз, перитонит. Салыстырмалы диагностика. Ішастар қуысы мүшенің барлық жедел ауруларымен жүргізіледі. Салыстырмалы диагностика. Ішастар қуысы мүшенің барлық жедел ауруларымен жүргізіледі. Ем Ем ЖІӨ науқасын аурухананың хирургиялық бөліміне жедел тасымалдайды. ЖІӨ науқасын аурухананың хирургиялық бөліміне жедел тасымалдайды. Транспортировка больного на носилках, чтобы обеспечить іштік ауру интенсивтілігін азайтатын максималды тыныштықпен қамтамасыз ету үшін науқасты носилкамен тасымалдайды. Транспортировка больного на носилках, чтобы обеспечить іштік ауру интенсивтілігін азайтатын максималды тыныштықпен қамтамасыз ету үшін науқасты носилкамен тасымалдайды. ЖИІ КЕЗДЕСЕТІН ҚАТЕЛІКТЕР Кез-келген анальгетиктердің тағайындалуы. Кез-келген анальгетиктердің тағайындалуы. Асқазанды жуу. Асқазанды жуу.

44 ҚЫСЫЛҒАН ЖАРЫҚ Қысылған жарық Ішкі мүшелерден тұратын ( шарбы, аш ішек, қуық)жарық қапшығының қысылуы, ол сыртынан іш пердемен қапталған, нәтижесінде қан айналымының бұзылуына және некроздалуына әкеледі. ЭТИОЛОГИЯ ЖӘНЕ ПАТОГЕНЕЗ Қысылған жарық Ішкі мүшелерден тұратын ( шарбы, аш ішек, қуық)жарық қапшығының қысылуы, ол сыртынан іш пердемен қапталған, нәтижесінде қан айналымының бұзылуына және некроздалуына әкеледі. ЭТИОЛОГИЯ ЖӘНЕ ПАТОГЕНЕЗ Көбінесе шапты жарық, аз жағдайда бөксе жіне кіндік жарықтары қысалады. Көбінесе шапты жарық, аз жағдайда бөксе жіне кіндік жарықтары қысалады. Жарықтың қысылу себептері: Ішкі құрсақтық қысымның бірден жоғарлауы; Ішкі құрсақтық қысымның бірден жоғарлауы; Жарық құрамының қысылуы. Жарық құрамының қысылуы.

45 Клиникалық көріністер Жарықтың қысылуы жедел және бірден пайда болады. Жарық қысылуының жергілікті көріністеріне тән: Жарық қысылуының жергілікті көріністеріне тән: Жарық аймағында бірден ауырсына немесе іш аймағында ауырсыну; Жарық аймағында бірден ауырсына немесе іш аймағында ауырсыну; Жарықтың түзілмеуі; Жарықтың түзілмеуі; Жарықтың ауырсынуы және қысымды болуы; Жарықтың ауырсынуы және қысымды болуы; Жарыққа жөтелді ырғақтың берілмеуі; Жарыққа жөтелді ырғақтың берілмеуі; Ауырсыну максимальді жарық аймағында болуы; Ауырсыну максимальді жарық аймағында болуы; Қысылған мүшенің некрозы басталғаннан кейін бірнеше сағаттан соң ауырсыну интенсивтілігі азаяды, науқастың жағдайы жақсарғандай жалған көрініс болады. Аурудың осы кезеніңде бірінші орынға мүшелер қызметінің бұзылыстары кіреді, олар жарық қапшығында орналасады Қысылған мүшенің некрозы басталғаннан кейін бірнеше сағаттан соң ауырсыну интенсивтілігі азаяды, науқастың жағдайы жақсарғандай жалған көрініс болады. Аурудың осы кезеніңде бірінші орынға мүшелер қызметінің бұзылыстары кіреді, олар жарық қапшығында орналасады Аурудың кеш кезеніңде перитонит дамыған кезде ауырсыну қайтадан басталып, жедел іш көрінісі байқалады. Өарт адамдарда нәжістік қысылуы тән және ауырсыну бірте-бірте үдеп, көлемі ұлғайып, тығыз болады. Аурудың кеш кезеніңде перитонит дамыған кезде ауырсыну қайтадан басталып, жедел іш көрінісі байқалады. Өарт адамдарда нәжістік қысылуы тән және ауырсыну бірте-бірте үдеп, көлемі ұлғайып, тығыз болады.

46 Мүмкін асқыныстар. Мүмкін асқыныстар. Ішек өтімсіздігі және перитонит дамуы. Ажыратпалы диагностика. Шаптық және сандық жарықтарды санның үлкен тері асты венасының тромбозымен және лимфоаденитпен, түзілмейтін жарықпен салыстырамыз. Ажыратпалы диагностика. Шаптық және сандық жарықтарды санның үлкен тері асты венасының тромбозымен және лимфоаденитпен, түзілмейтін жарықпен салыстырамыз.

47 Шақыртудағы әрекеттер Диагностика Қарау және физикалық тексеру. Жалпы жағдайы және өмірге маңызды қызметтерді бағалау: есі, тынысы, қан айналымы. Жалпы жағдайы және өмірге маңызды қызметтерді бағалау: есі, тынысы, қан айналымы. Пульсті және ЖЖЖ өлшеу, АҚ өлшеу. Пульсті және ЖЖЖ өлшеу, АҚ өлшеу. Визуальді қарау: жарықтың болуы. Визуальді қарау: жарықтың болуы. Пальпация: жарық аймағында тығыздалу және ауырсынудың болуы Пальпация: жарық аймағында тығыздалу және ауырсынудың болуы Қысылған жарықтың симптомдарын анықтау: Қысылған жарықтың симптомдарын анықтау: - Бұрын түзілген жарық - түзілуін тоқтатады; - Жөтел ырғағы теріс болады; Құрсақтың қозу симптомдарын бағалау (бұлшықеттердің қысымы жоғарлайды және Щеткин-Блюмберг симптомы оң – басқан қолды бірден алған кезде ауырсынудың үдеуі). Құрсақтың қозу симптомдарын бағалау (бұлшықеттердің қысымы жоғарлайды және Щеткин-Блюмберг симптомы оң – басқан қолды бірден алған кезде ауырсынудың үдеуі).

48 ГОСПИТАЛИЗАЦИЯҒА КӨРСЕТКІШ Жарықтың қысылуына күдіктенетін болсақ тез арада науқасты аурухананың хирургиялық бөліміне госпитализациялаймыз. Жарықтың қысылуына күдіктенетін болсақ тез арада науқасты аурухананың хирургиялық бөліміне госпитализациялаймыз. Максимальды тыныштық және минимальды ауырсыну қамтамасызету үшін зембілмен тасымалдаймыз. Максимальды тыныштық және минимальды ауырсыну қамтамасызету үшін зембілмен тасымалдаймыз. Жедел госпитализацияға Жарықтың өз бетімен түзілген науқастар да жедел госпитализацияға алынады, ол түзілген жеріне және уақытына қарамай жасалады. (ЖМЖ бригада келгенге дейін, қарау кезінде немесе стационарға тасымалдағанда). Жедел госпитализацияға Жарықтың өз бетімен түзілген науқастар да жедел госпитализацияға алынады, ол түзілген жеріне және уақытына қарамай жасалады. (ЖМЖ бригада келгенге дейін, қарау кезінде немесе стационарға тасымалдағанда). Жиі кездесетін қателіктер. Кез келген анальгетиктерді және спазмалитектерді тағайындағанда. Қысылған жарықты өз бетңмен түзуге болмайды! Жарық аймағына жылу қолданбайды. Жарық аймағына жылу қолданбайды. Гостализацияға дейінгі кезеңде емдеу Қысылған жарықта ЖМЖ негізгі есебі – науқасты аурухананың хирургиялық бөліміне жедел жеткізу. Одан басқа науқастың витальді функцияларды сақтау керек.

49 Гинекологиядағы «Жедел іш» Гинекологиядағы жедел іш –құрсақ қуысында жедел патологиясы дамуының нәтижесінде және іштің кез келген бөлігінде ауырсынудың бірден пайда болуы, перитониальді симптомдар және науқастың жағдайының айқын өзгерістер болғанда дамитын синдром. ЭТИОЛОГИЯ және ПАТОГЕНЕЗ Әйелдерде іштің төменгі бөлігіндегі жедел ауырсынуы перитониальді симптомдарымен жүруі келесі ауруда болуы мүмкін. Әйелдерде іштің төменгі бөлігіндегі жедел ауырсынуы перитониальді симптомдарымен жүруі келесі ауруда болуы мүмкін. Құрсақ ішілік қан кету Құрсақ ішілік қан кету

50 - Жатырдан тыс жүктілік сальпингофарит, эндомиометрит, жасанды түсіктер, ішкі жыныс мүшелерге операциялар, аналық без гормональді қызметінің бұзылыстар, генитальді инфантилизм, эндометриоз, трофобласттың белсенділігінің жоғарлауы қауіп факторына жатады. - Жатырдан тыс жүктілік кезде ұрықтанған аналық жасуша имплантанып және жатырдан тыс дамиды. Осындай жүктілік дамиды немесе бұзылады. (түтікшелі жасанды түсікті типімен немесе жатыр түтікшесінің жыртылу типімен) - Түтікшелі жасанды түсік кезінде ұрықтанған аналық без даму ортасы болмай ол жатыр түтігінің қабырғасынан бөлініп құрсақ қуысына қуылады. Жатыр түтігінің ырғақты жиырылуына байланысты қан құрсақ қуысына түсіп тұрады. - Жатыр түтігінің жыртылуы кезінде (етеккір 3-4 аптаға кеш келгенде) ұрықтың талшықтары толық жатыр түтігінің қабырғаларын бұзады және зақымдалған қан тамырларда қан құрсақ қуысына түседі.

51 - Аналық бездің апоплексиясы ( аналық бездің жыртылуы, инфаркті, гематома) – аналық бездің бүтінділігін жедел бұзылуы және стромасына қан құюлу, құрсақ қуысына қан кету. - Аналық бездің апоплексиясы көбінесе репродуктивті жастағы әйелдерде кездеседі, бірақ жасөспірімдерде де болады. Аналық бездің жыртылуы жиі овуляция кезеніңде,васкуляризация кезеңінде және гиперемия іркіліс нәтижесінде, варикозды кеңеюінен немесе тамырларының склерозында, стромада склеротикалық өзгерістерінде және вегетативті, эндокринді қызметтірінің бұзылыстарында болады, Пайда болған гематома аналық без ішілік қысымының жоғарлауы нәтижесінде бірден ауырсынуды шақырады, аналық без тінінің жыртылуына әкеледі.

52 Аналық бездің киста (кистомы) аяқшаларының айналуы – бұл аналық безд кистаның немесе кистоманың асқынуы. Аурудың басталуы жиі келесі факторларымен байланысты болады: Аналық бездің киста (кистомы) аяқшаларының айналуы – бұл аналық безд кистаның немесе кистоманың асқынуы. Аурудың басталуы жиі келесі факторларымен байланысты болады: - Дене қалпын бірден өзгеруі. - Қатты күшену, ұзақ жөтел, ауыр физикалық жұмыс нәтижесінде құрсақ ішілік қысым жоғарлайды. - Кистаның қанмен қамтамасыз етудің бұзылысы. Киста (кистома) аяқшаларының айналуы кистаның қанмен қамтамасыз етілуі және ісінуі бұзылады, паренхимада қан құюлу және некроз болады. Киста (кистома) аяқшаларының айналуы кистаның қанмен қамтамасыз етілуі және ісінуі бұзылады, паренхимада қан құюлу және некроз болады. Кистаның (кистоманың) толық және толық емес болып бөлінеді. Кистаның (кистоманың) толық және толық емес болып бөлінеді. Жартылай (бірте)айналымда аяқша 90180° өзгереді, нәтижесінде артериальді ағым сақталады, қан тамырлардың компрессиясы нәтижесінде венозды қан ағуы қиындайды, ол кистаның венозды толуна және қабырғалардың ісінуіне әкеледі. Жартылай (бірте)айналымда аяқша 90180° өзгереді, нәтижесінде артериальді ағым сақталады, қан тамырлардың компрессиясы нәтижесінде венозды қан ағуы қиындайды, ол кистаның венозды толуна және қабырғалардың ісінуіне әкеледі. Толық айналымда аяқша бағытын 360° ауысады және артериальді қан келу тоқтайды, нәтижеде аналық без кистасында некробиотикалық процесстер болады, перитонеальді симптомдар дамиды және киста инфицирленсе перитонит дамиды. Толық айналымда аяқша бағытын 360° ауысады және артериальді қан келу тоқтайды, нәтижеде аналық без кистасында некробиотикалық процесстер болады, перитонеальді симптомдар дамиды және киста инфицирленсе перитонит дамиды.

53 Аналық бездің іріңді түзілістердің перфорациясы. Аналық бездің іріңді түзілістердің перфорациясы. Қосалқылардың іріңді түзілістеріне жатады: Қосалқылардың іріңді түзілістеріне жатады: микробты инвазия; микробты инвазия; жыныс жолдарының немесе жатырдың барьерлі қасиеттерінің өзгеруі және әлсізденуі (физиологиялық (менструация, босану) немесе ятрогенді (түсіктер, жатыр ішілік конрацептер, операциялар, гистероскопия, экстрокарпоральді ұрықтандыру Жатыр қосалқыларының жұғу жолдары: Жатыр қосалқыларының жұғу жолдары: Интраканаликулярлы. Интраканаликулярлы. Жоғарлаған Жоғарлаған Гематогенді. Гематогенді. Лимфогенді. Лимфогенді. Пельвиоперитонит Пельвиоперитонит

54 КЛАССИФИКАЦИЯ Жатырдан тыс жүктілік таралуы бойынша жіктеледі: Жатырдан тыс жүктілік таралуы бойынша жіктеледі: Түтікшелі; Түтікшелі; Аналық безді; Аналық безді; Мойынды; Мойынды; Рудиментальді мүйізде; Рудиментальді мүйізде; Құрсақты. Құрсақты. Жатырдан тыс жүктілікті клиникалық ағымы бойынша жіктеледі: Жатырдан тыс жүктілікті клиникалық ағымы бойынша жіктеледі: Прогрессирленген Прогрессирленген Бұзылған: Бұзылған: - Түтікшелі түсік типімен; по типу трубного аборта; - Жатыр түтігінің жыртылу типімен.

55 Клиникалық көріністер Жатыр түтігінің жыртылуы бірден пайда болады және қан кетуге әкеледі, кейде массивті (құрсақ ішілік). Науқастарды жыныс мүшелерден қан бөліністері (түтікшелі түсікте), іштің төменгі бөлігінде үнемі ауысынулар немесе біржақты толғақ тәрізді ауырсыну, ол тік ішекке таралады, бас айналу, әлсіздік, лоқсу, диарея, метеоризм мазасызданады. Анамнезде 4-8 аптаға менструацияның кешігуі,, жүктіліктің көріністері. Жүктілікке иммунологиялық реакциялардың оң болуы, жалпы жағдайдық нашарлауы, терінің бозаруы, науқастың естен тану жағдайы тән. Ұзақ қан кеткенде геморрагиялық шок және постгеморрагиялық анемия дамуы мүмкін. Гемодинамикалық бұзылыстар ЖЦҚ жетіспеушілігіне тікелей байланысты болады. Ұзақ қан кеткенде геморрагиялық шок және постгеморрагиялық анемия дамуы мүмкін. Гемодинамикалық бұзылыстар ЖЦҚ жетіспеушілігіне тікелей байланысты болады. Аналық без апоплексиясына құрсақ ішілік қан кету (анемиялық форма), ауырсыну синдромы (ауырсыну формасы) тән. Ауырсыну жедел басталады, зақымдалған аймақта іштің төменгі бөлігінде бірден ауырсыну болады. Аналық без апоплексиясына құрсақ ішілік қан кету (анемиялық форма), ауырсыну синдромы (ауырсыну формасы) тән. Ауырсыну жедел басталады, зақымдалған аймақта іштің төменгі бөлігінде бірден ауырсыну болады.

56 Аналық без кистасында (кистомада) аяөшалар айналғанда зақымдалған аймағында іштің төменгі бөлігінде ауырсыну (бірте өсетін немесе жедел), лоқсу,құсу, метеоризм, ішек парезі байқалады. Қарағанда алдыңғы іш перденің қысымы болуы және құрсақтың қозу симптомы байқалады. Аналық без кистасында (кистомада) аяөшалар айналғанда зақымдалған аймағында іштің төменгі бөлігінде ауырсыну (бірте өсетін немесе жедел), лоқсу,құсу, метеоризм, ішек парезі байқалады. Қарағанда алдыңғы іш перденің қысымы болуы және құрсақтың қозу симптомы байқалады. Әйелдің жыныс мүшелердің қабыну ауруларына аз симптомды,жасырын клиникалық көрініс тән. (жатыр қосалқылырының қабынуы) Әйелдің жыныс мүшелердің қабыну ауруларына аз симптомды,жасырын клиникалық көрініс тән. (жатыр қосалқылырының қабынуы) Пиосальниксте, аналық безде ірің болса, абсцессте науқастар қабынған аймақта іштің төменгі бөлігінде ауырсынулар, қалтырау, жоғары қызба, әлсіздік, тахикардия, лоқсу, нәжістің болмауы, газдануы, жыныс мүшелерде іріңді бөліністер болады. Ауырсыну төменгі бөліктеріне, бел аймағына иррациялайды. Іші жұмсақ, сәл томпайған. Пиосальниксте, аналық безде ірің болса, абсцессте науқастар қабынған аймақта іштің төменгі бөлігінде ауырсынулар, қалтырау, жоғары қызба, әлсіздік, тахикардия, лоқсу, нәжістің болмауы, газдануы, жыныс мүшелерде іріңді бөліністер болады. Ауырсыну төменгі бөліктеріне, бел аймағына иррациялайды. Іші жұмсақ, сәл томпайған.

57 Іріңді түзілімдердің перфорациясы алғашқы сағаттарда перитониттің әлсіз симптомдары көрінеді, олар іріңді процесске қабаттасып клиниканы ауырлатады. Интенсивті, сыздап ауырсыну, өалтырау, өызба, тахикардия, ауырсынулы зәр шығару, сұйыө нәжіс, іштің ісінуі, құрсақ қозуының симптомдары тән. Іріңді түзілімдердің перфорациясы алғашқы сағаттарда перитониттің әлсіз симптомдары көрінеді, олар іріңді процесске қабаттасып клиниканы ауырлатады. Интенсивті, сыздап ауырсыну, өалтырау, өызба, тахикардия, ауырсынулы зәр шығару, сұйыө нәжіс, іштің ісінуі, құрсақ қозуының симптомдары тән. Аурудың мүмкін асқыныстар, олар «жедел ішпен» қатар жүреді. Аурудың мүмкін асқыныстар, олар «жедел ішпен» қатар жүреді. Құрсақ ішілік қан кету Құрсақ ішілік қан кету Пельвиоперитонит, перитонит. Пельвиоперитонит, перитонит.

58 Шақырылуда іс-әрекет Диагностика Диагностика Іш Пальпациясы : Іш Пальпациясы : - Перитонит кезінде құрсақ қабырғасы қысылады және Щеткин-Блюмберг симптомы оң. - Құрсақ қуысына қан кеткенде (аналық без апоплексиясы, жатыр түтікшенің жыртылуы, көкбауыр жыртылуы) Куленкампффа симптомы байқалады. (құрсақ қуысы қысылмай құрсақ қабырғасы қозу және ауырсыну симптомы). - Аналық без апоплексияда ауырсыну кезінде ауырсынуды іштің төменгі бөліктерінде тіркейді, құрсақтың қозу симптомы әлсіз байқалады. - Жатыр түтікшесі жыртылғанда іш шектеулі дем алуда қатысады, пальпация мен перкуссияда ауырсынады, құрсақтың қозу симптомы оң.

59 Іш Перкуссиясы : Құрсақ қуысында қан кету, қабынуда, асцитте (мықын аймағында) алыс аймақтарда тұйықталу байқалады, ол дене қалпын ауыстырғанда ауысады. Жатырдан тыс жүктілігінде жатыр көлемі уақытқа қарағанда көлемі аз, біржақты аднекстумор және жатыр мойынның жылжуы кезінде ауырсынуды бөледі. ( гинекологиялық тексерісте жатыр қосалқыларында ісік тәрізді түзілім) Аспаптық зерттеу. АҚ өлшеу. Госпитализацияға көрсеткіш. Науқас жедел түрде көп салалы стационарға госпитализацияланады.

60 Жиі кездесетін қателіктер Ауырсынуды басатын дәрілік заттарды енгізу Госпитализацияны алшақтау. Госпитализацияға дейінгі кезеңде Емдеу Құрсақ ішілік қан кетуде қанның орын басатын ерітінділерді енгізу (декстран ерітіндісі, препаратов гидроксиэтилкрахмал препараты). Кең спектрлі және ұзақ әсер ететін антибактериальды дәрілік заттарды тағайындау (цефтриаксон 12 г т/і немесе б/і метронидазолмен комбинерлеп 500 мг в 100 мл т/і дозада тамшылатып немесе амоксициллин 2,4 г т/і дозада метронидазолмен қосып 500 мг 100 мл т/і мөлшерде тамшылатып ). Аналық безде киста аяқшаларының айналуында госпитальді алды кезең жүргізбейді. Ф

61 Мезентериальді қан айналымының жедел бұзылысы Типіне байланысты олар окклюзиялы және окклюзиялы емес болып бөлінеді. Окклюзионды бұзылыстарға жатады: 1) мезентериальді артерияның эмболиясы; 2) артериялардың тромбозы; 3) веналардың тромбозы; 4) Аортаның атеросклерозы мен тромбозы нәтижесінде артерия жолдарының жабылуы; 5) Аорта қабырғасының ажырауы нәтижесінде артериялардың окклюзиясы; 6) Ісіктермен қысылуы; 7) тамырлардың байлауы; Мезентериальді қан айналымының окклюзионды емес бұзылыстары пайда болады: 1) толық емес окклюзионды артериялар; 2) ангиоспазм; 3) жүрек қағуының түсуі және гемодинамиканың орталықтандыруы.

62 Шажырқай артерияларының эмболиясы атеросклероз, миокард инфарктісі, жүректің ревматикалық ақауы, гипертониялық ауруы, түйінді периартериит, васкулит, эндартериит, ісік науқастарында кездеседі. Өте сирек жағдайда мезентериальді артерияның окклюзиясы тромбоздан немесе құрсақ аортаның массивті эмболиядан, сонымен қатар қабаттасқан аневризмадан дамиды. Шажырқай артерияларының эмболиясы атеросклероз, миокард инфарктісі, жүректің ревматикалық ақауы, гипертониялық ауруы, түйінді периартериит, васкулит, эндартериит, ісік науқастарында кездеседі. Өте сирек жағдайда мезентериальді артерияның окклюзиясы тромбоздан немесе құрсақ аортаның массивті эмболиядан, сонымен қатар қабаттасқан аневризмадан дамиды. Мезентериальді венаның тромбозы ішек инфекцияда, қатерлі ісіктерде, бауыр циррозында, спленомегалияда, жүрек декомпенсацияда да кездеседі. Мезентериальді венаның тромбозы ішек инфекцияда, қатерлі ісіктерде, бауыр циррозында, спленомегалияда, жүрек декомпенсацияда да кездеседі.

63 Мезентериальді қан айналымныың жедел окклюзионды емес бұзылыстары жиі ангиоспазмен байланысты болады, мысалы, артериялардың атеросклеротикалық зақымдалуы, гипертониялық ауру, аллергиялық және жұқпалы- аллергиялық аурулар, ангиоспастикалық қасиеті бар медикаментозды заттарды шектен тыс (дигиталис, морфин, адренергиялық препаратттар және оральные контрацептивтер). Мезентериальді қан айналымныың жедел окклюзионды емес бұзылыстары жиі ангиоспазмен байланысты болады, мысалы, артериялардың атеросклеротикалық зақымдалуы, гипертониялық ауру, аллергиялық және жұқпалы- аллергиялық аурулар, ангиоспастикалық қасиеті бар медикаментозды заттарды шектен тыс (дигиталис, морфин, адренергиялық препаратттар және оральные контрацептивтер). құрсақ қуысының қан айналым бұзылысы жүрек-тамыр жеткіліксіздігі кезінде, жүрек соғуының төмендеуінде,гипотензияда, гиповолемияда, гемоконцентрацияда байқалуы мүмкін құрсақ қуысының қан айналым бұзылысы жүрек-тамыр жеткіліксіздігі кезінде, жүрек соғуының төмендеуінде,гипотензияда, гиповолемияда, гемоконцентрацияда байқалуы мүмкін Өте жиі – бұл миокард инфарктісі, жедел бүйрек жеткіліксіздігі, септикалық шок, ауыр жұқпалы аурулар, жедел бауыр жеткіліксіздігі. Өте жиі – бұл миокард инфарктісі, жедел бүйрек жеткіліксіздігі, септикалық шок, ауыр жұқпалы аурулар, жедел бауыр жеткіліксіздігі.

64 Шажырқай артериялардың әр түрлі жедел окклюзиясының клиникалық көріністері бір біріне ұқсайды. Ауру іштің бірден жедел ауырсынудан басталады. Бастапқыда ауырсыну өте интенсивті, сипаты толғақ тәрізді. Наркотик енгізгеннен басылмайды. Кейбір ауырсыну спазмалитик пен спазмоанальгетик енгізгеннен басылады. Ішен инфарктісі үдейген сайын ауырсыну күшейіп, тұрақтанады. Ауырсынудың басылуы науқастар жақсаруымен бағаланады. Перитонит дамығаннан кейін ауырсыну синдромы күшееді, қозғалғанда, жөтелгенде, пальпациялағанда ауырсыну үдейді. Осы кезеңде наркотикалық анальгетиктерді бергенде ауырсыну басылады. Шажырқай артериялардың окклюзиясында құсу, лоқсу байқалады. Аурудың басында құсу асқазанның құрамымен шығады. Келесіде құсу үнемі болып кофе тәрізді қан аралас және ірің иісті болады. Шажырқай артериялардың әр түрлі жедел окклюзиясының клиникалық көріністері бір біріне ұқсайды. Ауру іштің бірден жедел ауырсынудан басталады. Бастапқыда ауырсыну өте интенсивті, сипаты толғақ тәрізді. Наркотик енгізгеннен басылмайды. Кейбір ауырсыну спазмалитик пен спазмоанальгетик енгізгеннен басылады. Ішен инфарктісі үдейген сайын ауырсыну күшейіп, тұрақтанады. Ауырсынудың басылуы науқастар жақсаруымен бағаланады. Перитонит дамығаннан кейін ауырсыну синдромы күшееді, қозғалғанда, жөтелгенде, пальпациялағанда ауырсыну үдейді. Осы кезеңде наркотикалық анальгетиктерді бергенде ауырсыну басылады. Шажырқай артериялардың окклюзиясында құсу, лоқсу байқалады. Аурудың басында құсу асқазанның құрамымен шығады. Келесіде құсу үнемі болып кофе тәрізді қан аралас және ірің иісті болады.

65 Ішек қызметінің бұзылысы жиі көрінеді. Жоғары шажырқайлы артерия бастапқы зақымдалғанда 1-2 рет сұйық нәжіс байқалады (ішектің ишемиялық босаңсуы). Ішекте ештеңе болмағанда дефекацияға сезімі ғана пайда болады. Ішек қызметінің бұзылысы жиі көрінеді. Жоғары шажырқайлы артерия бастапқы зақымдалғанда 1-2 рет сұйық нәжіс байқалады (ішектің ишемиялық босаңсуы). Ішекте ештеңе болмағанда дефекацияға сезімі ғана пайда болады. Қайталамалы сұйық нәжіс қан аралас болады. Тік ішекте қан болғанын тек ректальді ғана тексеруге болады. Аурудың кейбір кездерінде диареясыз болуы мүмкін жіне ішек парезі дамиды. Өте жиі газдардың және нәжістің тұрып қалуы перитонит кездерінде байқалады. Науқастың жағдайы аурудың басынан бастап прогрессивті және тез нашарлайды. Қайталамалы сұйық нәжіс қан аралас болады. Тік ішекте қан болғанын тек ректальді ғана тексеруге болады. Аурудың кейбір кездерінде диареясыз болуы мүмкін жіне ішек парезі дамиды. Өте жиі газдардың және нәжістің тұрып қалуы перитонит кездерінде байқалады. Науқастың жағдайы аурудың басынан бастап прогрессивті және тез нашарлайды.

66 Алғашқы сағаттарда ауырлығы негізінен шокпен және гемодинамикалық бұзылыстармен анықталады, кейін өспелі интоксикация. Алғашқыда науқаста қорқу сезімі болады. Кейін сәл тыныш алып, жағдайы жақсарады. Перитонит кезінде науқас қозғалысты шектеп ауырсынуды бәсеңдетеді; тері бозарған, жиі сұрғылт түсті, еріндері көгерген. Перитониттің кеш сатысында бет сызықтары үшкірленген, көздері ішке кіріп кеткен, еріндері құрғақ, көгерген. Көптеген жағдайда ауру қалыпты, кейде төмен температурамен жүреді. Тек ішек инфарктіде немесе перитонитте ғана дене температурасы жоғарлайды. Пульс жиі рет/мин, сонымен қатар АҚ төмендейді. Гипертониялық аурумен ауырған науқастарда бастапқы кезеңде гипертензия болуы мүмкін. Тіл және науқастың жиек үсті жиі құрғаланады, перитонит кезеніңде онда кір-сұрғылт жабындымен қапталғанын көреміз. Ауыз құрғауы болады. Аурудың бастапқы кездерінде іш жиі томпаймаған, пальпацияда – жұмсақ, қабырғасы тыныс алуға қатысады. Алғашқы сағаттарда ауырлығы негізінен шокпен және гемодинамикалық бұзылыстармен анықталады, кейін өспелі интоксикация. Алғашқыда науқаста қорқу сезімі болады. Кейін сәл тыныш алып, жағдайы жақсарады. Перитонит кезінде науқас қозғалысты шектеп ауырсынуды бәсеңдетеді; тері бозарған, жиі сұрғылт түсті, еріндері көгерген. Перитониттің кеш сатысында бет сызықтары үшкірленген, көздері ішке кіріп кеткен, еріндері құрғақ, көгерген. Көптеген жағдайда ауру қалыпты, кейде төмен температурамен жүреді. Тек ішек инфарктіде немесе перитонитте ғана дене температурасы жоғарлайды. Пульс жиі рет/мин, сонымен қатар АҚ төмендейді. Гипертониялық аурумен ауырған науқастарда бастапқы кезеңде гипертензия болуы мүмкін. Тіл және науқастың жиек үсті жиі құрғаланады, перитонит кезеніңде онда кір-сұрғылт жабындымен қапталғанын көреміз. Ауыз құрғауы болады. Аурудың бастапқы кездерінде іш жиі томпаймаған, пальпацияда – жұмсақ, қабырғасы тыныс алуға қатысады.

67 Перитонит кезінде ғана көп ретті сұйық нәжіс болса да іштің кебуі байқалады. Ішті пальпациялағанда тек перитонитте ауырсынудың жайылмалығы байқалады. Сонымен қатар перитонитке дәлел болатын құрсақ қуысының қысыңқы бұлшықеттері және Щеткин-Блюмберг оң симптомы. Мезентериальді артерияның тромбоэмболиясы бар науқастарда іш пальпациясында қамыр тәрізді ауырсынулы ісік тәрізді түзілім болады, оның шекаралары анық емес, оның үстінде перкуторлы дыбыс тұйық болады. Симптомның аты Г. Мондор. Наличие симптома Мондор симптомының болуы ішектің және оның шажырқайларында ісінулер және инфарктқа жақын кезенің дәлелдейді. Аурудың негізгі белгінің бірі ішек перистальтиканың әлсіреуі, іште аускультацияда шулардың иетенсивтілігі төмендейді. Бірақ кейбір науқастарда бастапқы кезеңде ішек перистальтикасы қалыпты немесе сәл кұшейген. Ішекшуларының жойылуы тек перитониттің терминальді кезеніңде ғана болады. («полная тишина» симптомы). «Полной тишина" фонында жүрек тондары анық естіледі. Өте сирек жағдайда мезентериальді венозды тромбозда геморроидальды веналардың томпаюын анықтаймыз (Корочанский симптомы). Перитонит кезінде ғана көп ретті сұйық нәжіс болса да іштің кебуі байқалады. Ішті пальпациялағанда тек перитонитте ауырсынудың жайылмалығы байқалады. Сонымен қатар перитонитке дәлел болатын құрсақ қуысының қысыңқы бұлшықеттері және Щеткин-Блюмберг оң симптомы. Мезентериальді артерияның тромбоэмболиясы бар науқастарда іш пальпациясында қамыр тәрізді ауырсынулы ісік тәрізді түзілім болады, оның шекаралары анық емес, оның үстінде перкуторлы дыбыс тұйық болады. Симптомның аты Г. Мондор. Наличие симптома Мондор симптомының болуы ішектің және оның шажырқайларында ісінулер және инфарктқа жақын кезенің дәлелдейді. Аурудың негізгі белгінің бірі ішек перистальтиканың әлсіреуі, іште аускультацияда шулардың иетенсивтілігі төмендейді. Бірақ кейбір науқастарда бастапқы кезеңде ішек перистальтикасы қалыпты немесе сәл кұшейген. Ішекшуларының жойылуы тек перитониттің терминальді кезеніңде ғана болады. («полная тишина» симптомы). «Полной тишина" фонында жүрек тондары анық естіледі. Өте сирек жағдайда мезентериальді венозды тромбозда геморроидальды веналардың томпаюын анықтаймыз (Корочанский симптомы).

68 Мезентериальді қан айналымы жедел бұзылғанда диагностикасы бірінші кезекте клиникалық көріністерге және анамнезіне негізделеді. Ауру көбінесе қарт және егде жастағы адамдарды зақымдайды, оларда жүрек-тамыр жүйесінің аурулары, созылмалы пневмония, қатерлі ісіктер кездеседі. Ол ішектің паралитикалық өтімсізділігімен жүріп, құрсақ қуысының жедел ауруларын стимульдейді (жедел аппендицит, жедел панкреатит, ЖІӨ). Мезентериальді тамырлардың тармақтарында тромбоэмболия болса, онда жедел ойықтар дамып, ішек қабырғаларының перфорациясы және ішектен қан кетуі дамиды. Мезентериальді қан айналымы жедел бұзылғанда диагностикасы бірінші кезекте клиникалық көріністерге және анамнезіне негізделеді. Ауру көбінесе қарт және егде жастағы адамдарды зақымдайды, оларда жүрек-тамыр жүйесінің аурулары, созылмалы пневмония, қатерлі ісіктер кездеседі. Ол ішектің паралитикалық өтімсізділігімен жүріп, құрсақ қуысының жедел ауруларын стимульдейді (жедел аппендицит, жедел панкреатит, ЖІӨ). Мезентериальді тамырлардың тармақтарында тромбоэмболия болса, онда жедел ойықтар дамып, ішек қабырғаларының перфорациясы және ішектен қан кетуі дамиды. Мезентериальді қан айналымының бұзылысын нақты диагностикасы тек стационарда арнайы зерттеу әдістерін қолданғанда болады. Мезентериальді қан айналымының бұзылысын нақты диагностикасы тек стационарда арнайы зерттеу әдістерін қолданғанда болады.

69 Сонымен, жедел жәрдемнің дәрігері мезентериальді қан айналымы жедел бұзылыстарына науқасты шұғыл госпитализациялайды. Науқасты үйде қалдыру себебі тек оның ауруы терминальді кезеңде болғаны, ол кезде науқасты тасымалдау мүмкіндігі болмайды. Ондай жағдайда эффективті гемодинамикаға және инфузионды детоксикацияға бағытталған реанимациялық іс-әрекеттер және интенсивті терапия жасалады. Сонымен, жедел жәрдемнің дәрігері мезентериальді қан айналымы жедел бұзылыстарына науқасты шұғыл госпитализациялайды. Науқасты үйде қалдыру себебі тек оның ауруы терминальді кезеңде болғаны, ол кезде науқасты тасымалдау мүмкіндігі болмайды. Ондай жағдайда эффективті гемодинамикаға және инфузионды детоксикацияға бағытталған реанимациялық іс-әрекеттер және интенсивті терапия жасалады. Мезентериальді қан айналымы жедел бұзылғанда науқастарды зембіге жатқызып хирургиялық бөлімшеге тасымалдау керек. Науқас тек қана хирургиялық бөлімшеге және анестезиологқа тапсырылып берілуі қажет. Мезентериальді қан айналымы жедел бұзылғанда науқастарды зембіге жатқызып хирургиялық бөлімшеге тасымалдау керек. Науқас тек қана хирургиялық бөлімшеге және анестезиологқа тапсырылып берілуі қажет.

70 Госпитальға дейінгі кезеңде жедел жәрдем минимальді көлемде көрсетіледі, ол жедел госпитализациямен бағытталады. Госпитальға дейінгі кезеңде жедел жәрдем минимальді көлемде көрсетіледі, ол жедел госпитализациямен бағытталады. Оның негізгі есептері: Оның негізгі есептері: 1) науқастың ишемия және инфаркт болған аймақтан теріс рефлекторлы әсерлерді төмендету; 1) науқастың ишемия және инфаркт болған аймақтан теріс рефлекторлы әсерлерді төмендету; 2) жүрек-тамыр,тыныс алу жүйелердің қызметтерін тұрақтандыру; 2) жүрек-тамыр,тыныс алу жүйелердің қызметтерін тұрақтандыру; 3) Стационарда науқасты диагностикалық зерттеулерге және оперативті емдеуіне дайындау. 3) Стационарда науқасты диагностикалық зерттеулерге және оперативті емдеуіне дайындау.

71 Аталған есептер алғашқы кезде адекватті жансыздануымен шешіледі. Сонымен қатар нитронг, сустак, нитросорбид деген заттар да қолданылады. Тамыр ішілік нитроглицерин 0,125-0,25 мг да бірден қолдануға болады, ал қалғанын 1-2 мг.- тамшылатып енгіземіз. Аталған есептер алғашқы кезде адекватті жансыздануымен шешіледі. Сонымен қатар нитронг, сустак, нитросорбид деген заттар да қолданылады. Тамыр ішілік нитроглицерин 0,125-0,25 мг да бірден қолдануға болады, ал қалғанын 1-2 мг.- тамшылатып енгіземіз. Аурулардың ерте кезеңдерінде наркотикалық анальгетиктерді қолданғанда ауру синдромы басылмайды. Оларды жиі инфаркт және перитонит кезінде қолданады. Морфин, пантопон, промедол тағайындайды. Оларды антигистаминді препараттармен (димедрол, пипольфен) қолданған жөн. Аурулардың ерте кезеңдерінде наркотикалық анальгетиктерді қолданғанда ауру синдромы басылмайды. Оларды жиі инфаркт және перитонит кезінде қолданады. Морфин, пантопон, промедол тағайындайды. Оларды антигистаминді препараттармен (димедрол, пипольфен) қолданған жөн. Мезентериальді қан айналымы жедел бұзылған кезде науқастарда қайталамалы құсуға қарамастан асқазан сұйықтыққа толы болады. Регургитацияны және асфиксияны алдын алу үшін оны зонд арқылы тазартамыз. Бұл әрекет есі бұзылған ауыр науқастарға өте пайдалы. Мезентериальді қан айналымы жедел бұзылған кезде науқастарда қайталамалы құсуға қарамастан асқазан сұйықтыққа толы болады. Регургитацияны және асфиксияны алдын алу үшін оны зонд арқылы тазартамыз. Бұл әрекет есі бұзылған ауыр науқастарға өте пайдалы.

72 Орталықты гемодинамика тұрақты болмағанда, мысалы артериальді гипотензияда, кортикостероидтарды тағайындау керек(гидрокортизон, метилпреднизолон, дексаметазон). Вазопрессорлы терапияны кардиотонизирге қарағанда өте сақ қолдану керек, тек терең гипотензияда. Егер де вазопрессорлар қолданатын болса, онда систолалық қысым 100 мм с.б.б.аспау керек. Орталықты гемодинамика тұрақты болмағанда, мысалы артериальді гипотензияда, кортикостероидтарды тағайындау керек(гидрокортизон, метилпреднизолон, дексаметазон). Вазопрессорлы терапияны кардиотонизирге қарағанда өте сақ қолдану керек, тек терең гипотензияда. Егер де вазопрессорлар қолданатын болса, онда систолалық қысым 100 мм с.б.б.аспау керек. Жедел жәрдем көрсеткен кезде стационарлық емін кең көлемде көрсету мүмкін емес және ол көп уақыт алады (әсіресе сұйықтарды құйған кезде). Жедел жәрдем көрсеткен кезде стационарлық емін кең көлемде көрсету мүмкін емес және ол көп уақыт алады (әсіресе сұйықтарды құйған кезде).

73 Назарларыңызға рахмет!