Кафедра: хирургия Факультеті: жалпы медицина 2 Та қ ырыбы: Вич инфекция мен вирусты гепатитты ң алдын- алуы Орында ғ ан: Тексерген: А қ т ө бе 2015 жыл. - презентация

1 Кафедра: хирургия Факультеті: жалпы медицина 2 Та қ ырыбы: Вич инфекция мен вирусты гепатитты ң алдын- алуы Орында ғ ан: Тексерген: А қ т ө бе 2015жыл М.Оспанов атында ғ ы Батыс Қ аза қ стан Мемлекеттік медицина университеті

2 Жоспары: Вирусты гепатит түсінігі Вирусты гепатит түсінігі ЖИТС-тің жұғу көздері және жұғу жолдары ЖИТС-тің жұғу көздері және жұғу жолдары Инфекция көзі. Инфекция көзі. ЖИТС жұғудан қалай сақтанады? ЖИТС жұғудан қалай сақтанады? Қорытынды Қорытынды

3 Вирусты қ гепатиттер – негізінен бауырды ң за қ ымдалуымен сипатталатын, берілу механизмдері ә р т ү рлі ж ұқ палы аурулар тобы. Ә лемде е ң ке ң тарал ғ ан аурулар ғ а жатады. Себебі. Вирусты қ гепатиттерді ә р тектес вирустар тудырады. Олар латын алфавитіні ң ә ріптерімен белгіленеді: А, В, С, D, Е. С ә йкесінше олар тудыратын гепатит те солай аталады. Осы ма қ алада ішек инфекциялары тобына жататын, берілу механизмі н ә жіс ж ә не ауыз ар қ ылы (су, тама қ, жанасу- т ұ рмысты қ жолдар ар қ ылы) болып келетін вирусты қ гепатиттер жайында әң гіме қ оз ғ алма қ.

4 ЖИТС-тің жұғу көздері және жұғу жолдары ЖИТС-тің жұғу көздері және жұғу жолдары ДДҰ мәліметі бойынша АИВ жұқтырғандардың саны 2000 жылдан кейін 4050 миллионға жетуі ықтимал. ЖИТС-пен ең көп науқастанушылар АҚШ-та, Батыс Еуропа елдерінде (әсіресе Франция, Германия, Ұлыбритания, Италия), Орталық Африкада, Гаитиде тіркелген. Вирус ТМД мемлекеттерінде, Жапония, Шығыс Араб елдерінде кездесе бастады. Әдетте ЖИТС-пен қала тұрғындары жиірек ауырады. Оған жөнсіз жыныстық қатынас, шектен тыс сексуальдық еркіндік, жезөкшелік, гомосексуализм т. б. жайлар себеп болады. Көпшілік жағдайда ЖИТС-тен сексуалъдық белсенділігі басылмаған жастағы ерлер мен әйелдер зардап шегеді. Бала туу мүмкіндігі бар әйелдердің арасында ЖИТС тарала бастауына байланысты балалардың да осы ауруға шалдығуы жиілей түсті. Осыдан 34 жыл бұрын АИВ жұқтырғандардың 7075%-ы еркектер болса, бүгінде есірткі қолдану-ылардың саны күрт көбейіп, олар көпшілік жағдайда ортақ шприц инелерін пайдаланатын болғандықтан, 6ұл науқасқа шалдыққан ерлер мен әйелдердің саны теңесті (50%-дан). Мұндай жағдай балаларға ЖИТС жұқтыру қаупін күшейтіп отыр.

5 Инфекция к ө зі. Вирус ж ұққ ан адам вирус тасымалдаушылар, ЖИТС-пен ауыр ғ ан адамдар инфекция ж ұқ тыру к ө зі болып табылады. Еш қ андай ауру белгілері бай қ алмайтынды қ тан ә сіресе вирус тасымалдаушылар ө те қ ауіпті. Вирус к ө п м ө лшерде қ анда, спермада, қ ынап кілегейінде, емшек с ү тінде болады. К ө з жасында, ж ұ лын с ұ йы ғ ында, сілекейде ө те аз м ө лшерде болуы м ү мкін.

6 . Ж ұғ у жолдары. Медицинада д ә лелденуі бойынша, ЖИТС-ті ң қ азіргі кезде негізгі ж ұғ у жолдары мынадай: жынысты қ қ атынас; вирусты ң бірден қ ан ғ а т ү суі ( ә рт ү рлі инъекциялар жаса ғ ан кезде т. б. жа ғ дайларда); анасынан н ә рестеге ж үғ у ар қ ылы

7 Жыныстық жол негізгі жұғу жолы болып табылады. Жыныстық жол негізгі жұғу жолы болып табылады. ЖИТС адамдарға 80% жағдайында осы жолмен, яғни гетеросексуальдық (еркек-әйел) және гомо-сексуальдық (еркек-еркек) жыныстық қатынас кезінде жұғады. Ең қауіптісі гомосексуальдық анальдық қатынас, өйткені партнерлердің жыныс мүшелерінің терісі, шырышты қабатының жарақаттануы жиі болады. АҚШ-та ЖИТС-пен науқастанғандардың 70%-ына ауру осындай жолмен жұққан. Жұқтыру каупі активті және пассивті гомосексуалистерде бірдей дәрежеде болады. Қатерлі топқа жезөкшелер де жатады. Партнерлердің жиі ауысуы да ЖИТС жұқтыру мүмкіндігін күшейтеді. ЖИТС-пен науқастанушылық бел алған елдерден келген азаматтармен жыныстық катынаста болу әсіресе қауіпті. Жыныстық инфекциясы бар немесе бұрын ауырғандармен кездесу, етеккір кезінде жыныстық катынаста болу, садистік әдеті бар партнермен жақындасу ЖИТС жұқтыру каупін күшейте түседі.

8 Вирус адамға қан немесе қан құрамынан тұратын препараттар құйғанда да жұғуы мүмкін. Кейбір аурумен науқастанғанда, операция жасағанда, әйел босанғанда донор қанын құюға тура келеді. Егер донор ЖИТС-ке тексерілмеген болса, вирус жұқтыру қаупі өте жоғары. ЖИТС жұғу мүмкіндігі бар қатерлі топқа гемофилиямен ауырғандар да жатады. Өйткені қан ұюы өте нашар болғандықтан, қан кетуін тоқтату үшін оларға жиі-жиі қан құйып отырады. АҚШ-та, Еуропада гемофилиямен ауырғандардың 4063%-на АИВ қан құю арқылы жұққаны анықталған. Бірақ 1985 жылдан бері жоғары дамыған елдерде, 1987 жылдан бастап ТМД елдерінде донор қанына қатаң бақылау жүргізіле бастады. Мұндай тәртіп ЖИТС, В гепатит және басқа жұқпалы аурулардынң таралуына жол бермейді. Соған қарамастан Қазақстанда АИВ-тың 20%-ы емдеу-профилактикалық мекемелерде жұқтырылғаны тіркелген (ДДҰ мәліметі бойынша мұндай көрсеткіш 0,5%-ға тең). Экономикасы нашар дамыған елдерде ЖИТС-тің қан арқылы жұғу қаупі әлі де сақталып отыр.

9 ЖИТС вирусының үшінші жұғу жолы анасынан нәрестеге жұғуы. Ауырған немесе АИВ жүққан әйел-дерден туған балалардың 4/5-не вирус осындай жолмен жұққаны белгілі болды. Егер де анасы нашақор немесе жезөкше болса нәрестеге вирус жұғу қаупі бірнеше есе артады. Вирус нәрестеге қалыпты босану кезінде, баланы операция жасап алғанда және жүктілік кезінде жұғуы мүмкін. ЖИТС-тің нәрестеге науқас анасының емшек сүті арқылы жұғу оқиғалары да белгілі. ЖИТС-ке байланысты мәселелер баспасөз беттерінде тұрақты түрде көтеріліп отырғанына қарамастан, 6ұл проблемаға зор көңіл бөлу қажет. АИВ инфекциясымен күресуде ДДҰ «Әдепсіздік нәтижесіңде өзінді өлімге апарма!» деген ұранға сүйенеді. Егерде сілекейден, көз жасы сұйығынан вирус табылса, оның жұғу мүмкіндігі қандай деген сауалға келсек, мұндай жолмен жұғу бүгінгі күнге дейін еш жерде кездескен емес.

10 Вирус қанмен жұғатын болғандықтан емделу қауіпті емес пе? Бұл сұраққа да теріс жауап беруге болады. Өйткені осы уақытқа дейін мұндай жолмен ЖИТС жұғу оқиғасы болған емес. Вирус қанмен жұғатын болғандықтан емделу қауіпті емес пе? Бұл сұраққа да теріс жауап беруге болады. Өйткені осы уақытқа дейін мұндай жолмен ЖИТС жұғу оқиғасы болған емес. АИВ-тің шаңмен, ауалы-тамшылы, фекальды-оральды (ауыз қуысы арқылы) жолмен жұқпайтыны толық анықталған. Яғни адамдар сүйіскенде, сөйлескенде, түшкіргенде, жөтелгенде, қол алысқанда, ортақ дәретхананы, ваннаны, душты, бассейнді пайда-анғанда, сондай-ақ тағамдар мен ыдыстар арқылы ЖИТС вирусы жұкпайды. Сырт киімдерді алмастырып кигенде, тіпті бір төсекте жатып ұйықтаған кезде де ЖИТС вирусының жұғу қаупі жоқ. АИВ-тің шаңмен, ауалы-тамшылы, фекальды-оральды (ауыз қуысы арқылы) жолмен жұқпайтыны толық анықталған. Яғни адамдар сүйіскенде, сөйлескенде, түшкіргенде, жөтелгенде, қол алысқанда, ортақ дәретхананы, ваннаны, душты, бассейнді пайда-анғанда, сондай-ақ тағамдар мен ыдыстар арқылы ЖИТС вирусы жұкпайды. Сырт киімдерді алмастырып кигенде, тіпті бір төсекте жатып ұйықтаған кезде де ЖИТС вирусының жұғу қаупі жоқ. Қан сорғыш және басқа жәндіктер (маса, бит, кене, бүрге, шыбын, тарақан, қандала т. б.) арқылы жұғу жолдары да анықталмаған. Мысық, кой, жылқы, маймылдарда қоздырғышы АИВ-ке үқсас иммундық тапшылық болатынына карамастан, үй және жабайы жануарлардан ЖИТС жұғу жайлары кездеспеген. Қан сорғыш және басқа жәндіктер (маса, бит, кене, бүрге, шыбын, тарақан, қандала т. б.) арқылы жұғу жолдары да анықталмаған. Мысық, кой, жылқы, маймылдарда қоздырғышы АИВ-ке үқсас иммундық тапшылық болатынына карамастан, үй және жабайы жануарлардан ЖИТС жұғу жайлары кездеспеген.

11 ЖИТС жұғудан қалай сақтанады? Әртүрлі инфекциялардан сақтанудың ең тиімді тәсілі вакцина егу. Алайда вакцина дайындау бағытында тыңғылықты зерттеулер жүргізіліп жатса да, ондай профилактикалық препарат алу әзірше қолдан келмей отыр. ЖИТС-пен науқастанудан сақтанудың маңызды шаралары мыналар: әлеуметтік, халықаралық, мемлекеттік шаралар; әлеуметтік, халықаралық, мемлекеттік шаралар; жеке басты қорғауға бағытталған шаралар. жеке басты қорғауға бағытталған шаралар.

12

13 Олардың жұмыс бағыттары мынадай: 1. Вирус жұғу мүмкіндігі бар «қатерлі топтарға» (группы риска) жататын адамдарды тексеріп, вирус жүққан адамдарды дер кезінде тауып отыру; 2. Ауру ошағын анықтап, дәрігерлік бақылауға алып, вирустың әрмен қарай тарауына, яғни басқа адамдарға жұғуына мүмкіндік бермеу жұмыстарын ұйымдастыру. Қазақстан Республикасында 5 жылдың ішінде ( ) 4 млн 870 мың адам арнайы тексеруден өтті. Екіқабат әйелдерді тексеру және өз атын жарияламай тексерілу жұмыстары кең түрде жүргізілуде. Әрбір облыс орталығыңда осындай тексеру жүргізетін арнайы кабинет жабдықталған және одан 6ұл індет туралы жан-жақты ақыл-кеңес алуға болады.

14 ЖИТС вирусын тасымалдаушылар қан (басқа да органдар мен тканьдер) беретін донор бола алмайды. Әдейі және біле тұра басқа азаматтарға ЖИТС вирусын жұқтырушы, клиникалық, лабораториялық тексерілуден қашқақтаушы, өз жұмысын салақ атқару нәтижесінде ЖИТС вирусымен сау адамдардың зарарлануына себепкер болушы, нақты кісінің ЖИТС-пен ауыратындығын не оның вирусын тасымалдаушы екендігін рұқсатсыз жариялаушы азаматтар мен мамандар заңға сәйкес жауапқа тартылады.

15 Осылайша, АИТВ/ЖИТС мәселелері туралы жастардың білімі төмен болып қалуда, ол жастарға мінез-құлықты түсініп таңдауға мүкіндік бермейді. Астана қаласында мамандандырылған медициналық және әлеуметтік көмекті Есенберлин көшесі, 5/1 мекен жайы бойынша орналасқан ЖИТС орталығы көрсетеді. Кеңес, көмек және қолдау алу үшін Сіздер «ЖИТС алдын алу және күресу орталығына» телефоны, телефоны бойынша хабарласа аласыздар (Қазақстан бойынша қоңырау шалу тегін). ҚР ДСМ МСЭҚК Астана қаласы бойынша департаментінің карантиндік және басқа да аса қауіпті жұқпаларды қадағалау бөлімінің бастығы М.Қ.Жүсіпова

16 Спецификалы қ профилактикасы ә лі жасалма ғ ан. Шетелдерде вакцина жасау ж ұ мыстары ж ү ргізілуде, оларды ң кейбіреулері клиникалы қ сына қ таудан ө ткізіліп жатыр. ЖИТС- тен са қ тану ү шін бейспецификалы қ шаралар қ олданады:бір рет қ олданатын медициналы қ аспапты пайдалану; презервативті пайдалану; стирильдік ережені б ұ лжытпай орындау; жынысты қ т ә рбиені д ұ рыс жол ғ а қ ою шараларын қ арастыру; донорларды ж ә не де бас қ а қ ауіпті топтар ғ а жататындарды м ұқ ият тексеру; жез ө кшілікпен, гомосексуализммен к ү ресу шараларын ж ү ргізу; ұ йымдас қ ан ұ жымдарда уа қ тылы профилактикалы қ шаралар ж ү ргізіп АИВ-инфицирленгендерді аны қ тау.

17 Иммунды қ ж ү йені ң қ ызметіне ә сер ететін жалпы медициналы қ ж ә не симптоматикалы қ емдеу шараларымен қ атар арнайы химиялы қ препараттар қ олданылады. Кері транскриптаза ингибиторлары тимидиндер, тимидинді емес аналогтар ж ә не де ревертазаны ң нуклеозидтік ингибиторлары. Протеаза ингибиторлары (саквинавр) Протеаза ингибиторлары тимидинді ж ә не тимидинді емес нуклеозидтік аналогтармен, ревертаза ингибиторларымен қ осарлап емдеу тиімді деп есептеледі.

18 Қ орыта айт қ анда, ә депті ө мір с ү ріп, отбасы бірлігі берік болса, ара қ -шарап ішіп, наша тартудан, кездейсо қ жынысты қ жа қ ындасудан аула қ болса, ә рбір адам ө зін- ө зі ЖИТС- тен қ ор ғ ай алады. Есі ң ізде болсын: Сізді ң денсаулы ғ ы ң ыз ө зі ң ізді ң қ олы ң ызда!

19 Пайданыл ғ ан ә дебиет: Пайданыл ғ ан ә дебиет: 1.Котова А. Л., Құ дайберген ұ лы Қ., Дерябина Л. В. СПИД – ғ асыр індеті/ Алматы: Ғ алым, Ө меш ұ лы Ә. Салауатты ө мір – ден саулы қ кепілі. Алматы: Білім – Ораза қ ов Е. Денсаулы қ туралы ке ң ес. Алматы Котова А. Л., Құ дайберген ұ лы Қ., Дерябина Л. В. СПИД – ғ асыр індеті/ Алматы: Ғ алым, Ө меш ұ лы Ә. Салауатты ө мір – ден саулы қ кепілі. Алматы: Білім – Ораза қ ов Е. Денсаулы қ туралы ке ң ес. Алматы