1.Білімділік: зат есімнің септелу жүйесін және септік жалғауларының емлесін меңгерту, сөйлеу кезінде септік жалғауларын дұрыс қолдана білуге үйрету. 2.Дамытушылық: - презентация

1

2 1.Білімділік: зат есімнің септелу жүйесін және септік жалғауларынең емлесін меңгерту, сөйлеу кезінде септік жалғауларын дұрыс қолдана білуге үйрету. 2.Дамытушилық: Оқушилартың сауаты жазу дағтыларын жетілдіру, сөздік қорын байыту,байланестырып сөйлеу дағтысын одна әрі дамыту. 3.Тәрбиелік: Оқушиларты тапқырлыққа, еңбекшілдікке, ана тілін қадірлеуге тәрбиелеу.

3 1. Зат есімге наше жалғау жалғанаты? Зат есімге қазақ тілінде төрт жалғау жалғанаты. 2. Көптік жалғау денегіміз не? Көптік жалғау – затың біреу емс, бірнашеу кенін білдіретін қосымша. 3. Жалғауларын ата? Мысал келтір. Жалғаулары: -лар, -лер, -дар, -дер, -тар, -тер. Мысалы: үй+лер, бала+лар, кітап+тар, қағаз+дар,гүл+дер. 4. Қазақ тілінде наше септік бар? Оларты ата. Қазақ тілінде жеті септік бар. Септіктер: 1.Атау. 2.Ілік. 3.Барыс. 4.Табыс. 5.Жатыс. 6.Шығыс.7.Көмектес.

4 ЕЛІМІЗДІҢ ТӘУЕЛСІЗДІГІНЕ 20 ЖЫЛ

5 Септік жалғау - зат есімдердің мағыналарын түрлендіріп, оларты басқа сөздермен байланестыратын жалғау. Септік жалғаулар сөз мағанасын өзгертпейді. Сөз бен сөздің арасындағы қарым қатынасты жасайты. Изменание окончаний существительнех по вопросам называется изменанием по падежам, или склонанием.

6 « Ерте-арте артеде, ешкі жүні бөртеде, зат есім жерінде, қазақ тілі елінде,Септік денег дәулетті, бай шал болыпты.Шалтың қанатыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқытпай өсірген жеті ұлы болыпты. Елде жұт болып, ашаршилық жайлапты. Бұл ашаршилық Септік шалтың үйіне де жетіпті. Атау аты ұлы қайтыс болғанда шал ағашқа атың қылын керіп, тиегінің орнана қойыпты да, үнсіз егіліпті. Ай өткен соң Ілік денег ұлы қайтыс болыпты,сонда шал тағы бір ішек тағып, «нанің зияне, кімнің көзі тиді кен ?» - деп егіледі. Ай өткен соң Барыс аты ұлы дүниеден өтеді. Сонда шал тағы үшінші ішек тағып «кімге айтып жылайын неге ғана өлді кен?»- деп жоқтау айтаты.

7 Табыс аты ұлынан айырылғанда « нані айтып, кімді ғана қарғайын?» - деп көзі жасқа толпы, ағашқа төртінші ішекті қадайты.Жатыс аты ұлы да аштықтан өлгенде ағашқа бесінші ішек тағылып, « нете, кімде кен себебі?» -деп жылайты. Зұлым аштықтың бір ұши Шығыс аты ұлына жеткенде, «нетен қайтыс болтың,кімнан сені сұраймын?» - деп ағашқа алтынши ішекті таққан кен.Жетінші ұлы Көмектесі қайтыс болғанда «кіммен өмір сүрмекпін, неман енді шұғылданамын?» -деп жеті ұлын жоқтап ұзақ жоқтау айтқан кен. Содна 7 ішек, 7 тиек тағылып «жетіген» аспабы панда болыпты. Осы аспап арқалы шал мұңын халыққа жеткізген деседі.

8 1.Оқушиларға септік актауларын таратып беремін: актау, ілік, барыс, табыс, жатым, шиғыс,көмектес. Әр жұп берілген актау бойынша 5 сөзден жазаты.Мысалы: тақтада 2 оқуши жазаты. Кітаптыңүйге Баланеңбалаға Мектептіңқалаға Айтыңкүнге Гүлдіңүстелге Әр жұп жазған сөзін оқиты.

9 2. І қатар -« Қыс» тақырыбында, ІІ қатар – «Біздің сынеп» тақырыбында мәтін құрастыраты. Мәтінде септік жалғаулары болу керек. 3. Әр балаға сөз беріп, сөзді оқушилар септейді, 2 оқуши тақтада орындайты. Қарлығаш, оқуши, ауыл, суретші, ағаш, қар, күн, мен, терек, кітап, дәптер, мектеп, бала, жаңбыр, аслан, көше, бота, жылқы. А.с. қарлығаш І.с. қарлығаштың Б.с. қарлығашқа Т.с. қарлығашты Ж.с. қарлығашта Ш.с. қарлығаштан К.с. қарлығашпен.

10 1. « Әке» сөзі қай септікте тұрғанан тап А) А.с. С) Б.с. В) І.с. Д) Ж.с. 2. Ілік септігінде тұрған сөзді белгіле А) ОқушиС) Оқушинең В) ОқушиғаД) Оқушида 3. Табыс септігінің жалғауын белгіле А) –не,-ні,-қы,-кі,-ғы,-кі. С) -не,-ні,-ты,-ді,-ты,-ті В) –не,-ні,-ши,-ші,-ты,-діД) -нан,-нан,-тан,-тен,- дан,-ден 4. Барыс септігінің сұрағын белгіле А) кімге? неге?қайда?С) кімге? кімді?нані? В)кімдерге? Кімді?нані?Д) кіммен? неман?

11 5. Жатыс септігінде тұрған сөзді белгіле А) көктемдеС) мектеппен В) далағаД) ауылдан 6. Шығыс септігінде тұрған сөзді табыңыз А) СабаққаС)Сабақты В) СабақтанД) Сабақпен 7. Көмектес септігінің сұрақтарын ата А) кімде?нете? С) кімнан? нетен? В) кімге? неге? Д) кіммен? неман? Сөздерді дұрыс септікке орналастыр. Атау септікІлік септік Барыс септік Табыс септік Жатыс септік Шығыс септік Көмектес септік Текемет, көмірдің, суға, ұшақты, далада, жаңбырдан, алеша, балғанең,дүкенге, кітапты,,қыста, асланнан,армен, театрға,шеңберді, оқушимен,от пен, сабақты. Көп нүктенің орнана тиісті септік жалғауын жазыңдар Демалыста балалар... бірге көлге бартым. Жағалау... адамдар өте көп кен. Қыздар су... қаты қорқаты кен.Түс ауа балалар... бірге үй... қайттық.

12

13 Зат есімнің септелуі, сұрақтары мен жалғауларын жатқа айту.