Семей Мемлекеттік медицина университеті Қ о ғ анты қ денсаулы қ са қ тау ж ә не информатика кафедрасы СӨЖСӨЖ П ә н: Медбиофизика Медициналы қ к ө рсеткіштерді ө лешу кезіндегі қ ателіктер к ө здері Метрология Та қ рыбы: Орсында ғ ан: М ұқ тархан Н.Е 112 топ ЖМФ Тексерген:Кусаинова К.Т Семей 2012 жил

Жоспар 1.Кіріспе 2.Негізгі бөлім Медицинадағы физикалық өлешулердің түрлері мен ерекшелігі Өлешу қателіктері 3. Қорытсынты

Медицинадағы өлешулердің көпшілігі физикалық және физика- химиялық өлешулер болып табылаты. Мысалы, сантық диагностика қанның қсимы, биопотенциалдартың уақытқа тәуелділігі, көздің оптикалық күші және т.б. машалар қолданнылаты. Зертханалық талдаулар жүргізу кезінде қанның тұтқырлығы, зәрдегі қанттың мөлшері т.б. аннықтаматы. Кіріспе

. Науқастарты әртүрлі әдістемелермен емдеу кезінде ихондаушы сәуле доза ссын (мөлшерін), гальванизация кезінде ток күшін, ультратыбыспен емдегенде оның күшін (интенсивтілігін) т.б. білу маңызты. Оссындай маңызты мәліметтің болмауы тек қана емдеу дәрежесін төмендетіп қоймай, зиянты әсер етуі де мүмкін. Аданты қоршаған ортанның параметрлерін (ауанның ылғалтылығы, температурасы, атмосфералық қысым) сантық түрде бағалау, аурутың алтсын алып, болтырмаутың негізгі шорты болып табылаты.

Медициналы қ ма қ сайта ж ү ргізілетін ө лешулерді ң жалпы метрологиялы қ талаптармен қ атар ә рт ү рлі ерекшеліктері де бар. Ө лешулерде тікелей ө лшенетін физикалы қ маша мен с ә йкес медика- биологиялы қ параметрлерді ң байланнысы туралы м ә лімет жеткіліксіз болуы м ү мкін. Мысалы, қ ан қ симсын ө лешуді ң клиникалы қ ә дісінде ( қ ансыз ә дісте) манжетада ғ ы ауа қ симы артерияда ғ ы қ ан қ симсына те ң деп есептеледі.

Өлешу кезінде медика- биологиялық параметрлер өзгеруі мүмкін. Егер қарастырылып отырған физикалық параметр өлешу кезінде өзгермейтін бокса, хонда физика- техникалық өлешулерде кездейсоқ қателіктерді ескеріп, болтырмау үшін бірнеше есептеулер жүргізіледі. Биологиялық жүйенің көрсеткіштері ұзақ өлешулерде, қоршаған ортанның психофизикалық әсерлері: өлшегіш құралтың, өлешу жүргізушінің орсын ауыстыруы және т.б.нәтижесінде едәуір өзгеруі мүмкін.

Өлешулердің физикалық түрлері: 1. Механикалы қ ө лешулер 2. Жылулы қ ө лешулер 3.Электрлік ж ә не магниттік ө лешулер 4. Оптикалы қ ө лешулер 5. Атомты қ ж ә не ядролы қ ө лешулер 6.Физика- химиялы қ ө лешулер

Механикалық өлешулер: дененің антропометриялық параметрлерін, дене бөліктерінің, қанның, ауанның орсын ауыстырусын (ығысуы), жилдантығы мен үдеуін өлешу, акустикалық өлешулер, қанның, ағзадағы сұйықтартың, қоршаған ортадағы ауанның қсимсын өлешу, тербелмелі өлешулер және т.б.

Жылулық өлешулер: мүшелердің, дене бөліктерінің және қоршаған ортанның температурасы, биологиялық объектілердің, тағам өнімдерінің колориметриялық өлешулері және т. б.

Электрлік және магниттік өлешулер: биопотенциалдарты, жүректің магнит өрісінің индукция ссын өлешу, диагностикалық мақсайта биологиялық обьектілердің импедансы (толық электрлік кедергісін ), электромагниттік өрістің параметрлерін және емдік ерітінділердегі ихондартың концентрация ссын өлешу және т.б.

Оптикалық өлешулер: фотоколориметриялық өлешулер, диагностикалық мақсайта көз орталарсының оптикалық сипаттамаларсын өлешу, диагностикалық және соттық-медициналық мақсайтағы спектрлік өлешулер, инфрақызыл, көрінетін және ультракүлгін сәулелердің сипаттамаларсын емдік және гигиеналық мақсайта өлешу және т.б.

Атомтық және ядролық өлешулер: ихондаушы сәулелердің доза ссын өлешу және т.б. Физика-химиялық өлешулер: тсыныс алу кезінде жұтылған және шығарылған ауа құрамсын сантық аннықтау, қанның және басқа да биоорталартың рН -сын аннықтау және т.б. Барлық осы өлешулерде электрлік өлшегіш құралдар қолданнылаты немесе қолданнылуы мүмкін. Медика- биологиялық өлешулердің функционалтық белгілері бойсынша топтастырылусын жүрек- қанайналым жүйесінің параметрлерінің өзгеруінен көрсетуге болаты.

Ө лешу дегеніміз физикалы қ машанны бірлік ретінде алсын ғ ан бас қ а физикалы қ машамен салыстыру. Ө лешу н ә тижесі ө лшенетін машада қ наша бірлік не бірлік б ө лігі қ олданныл ғ ансын к ө рсететін сан мен ө рнектеледі.

Ө лешулерді тура ж ә не жанама деп б ө леді. Тура ө лешулерде анны қ талатсын машанны ң санты қ м ә ні оны не ө шлем бірлігімен салыстыру н ә тижесінде, не ө лшенетін маша бірліктерінен т ұ ратсын к ө рсеткіші бар ө лшегіш құ ралдан тікелей анны қ таматы.

Өлешу кезінде жіберілетін қателіктердің төрт түрін атауға болаты: 1. өрескел 2. жүйелі 3. құралтық 4. кездейсоқ

Өрескел қателіктер өлешу нәтижелерінен өте үлкен айырмашылығы бар нәтижелер. Мұндай машаларты өлешу нәтижелерінен шығарып тастайты, яғни ескермейді. Жүйелі катетер барлық өлешулерде машасы өзгеріссіз болатсынтығымен сипаттаматы. Мұндай қателіктерді болтырмау үшін әртүрлі түзетулер енгізіледі. Жүйелік қателерді алтсын ала балтырмау үшін өлешу әдісін жақсылап талдау керек.

Құралтық қателіктер (өлешуіш құралдартың қателіктері) өлешуіш құралдартың жетілмегендіктерінен пайда болаты.Бұл қателіктер құралдартың дәлдік классы мен аннықтаматы және оның максимал машасы әрқашан белгілі. Кездейсоқ қателіктер ықпалсын ескеру мүмкін болмайтсын факторлартың әсерінің салдары болып табылаты.Оссындай факторлар өте көп және олартың әр өлешудегі ролі әртүрлі.Жеке өлешулерде бұл қателіктердің бір-бірінен айырмашылығы болаты.

Б Ө ГЕТТЕР Сырт қ ы Ішкі Таби ғ и Техникалы қ

Медика- биологиялық зерттеулер кезіндегі бөгеттің ерекше түрін ішкі бөгеттер құрайты. Олар медициналық өлешу құралдарсының тікелей ішінде пайда болаты және оларты элементтік базанның жетілдірілмегені салдарсынан болатсын бөгеттерге (элементтің меншікті жилулық шубы), медициналық өлешу құралдарсының түйіндерінің сызбасымен аннықталатсын сызбалы техникалық бөгеттерге, қоректендіру көзінен келетін бөгеттерге бөлуге болаты.

Өлешулердің бірлігі дегеніміз жүргізілу орны мен уақытсына, дұрыстығсына байланныссыз болатсын ұқсас өлешулер нәтижелерінің бірдейлігі. Өлешулердің бірлігі бір типті түрлі құралдармен алсынған нәтижелерді салыстыруға мүмкіндік береді. Өлешу құралсының қателіктері мен қолдануға жарантылығсын аннықтау үшін оларты тексереді. Өлешулердің бірлігі термині күнделікті тұрмыста тексеру ұғымсына сәйкес бокса да, ол термин метрология үшін өзгеше. Тексеруді эталхондартың, үлгілі өлешу құралдарсының көмегімен метрологиялық қызмет көрсету ұйымдары жүргізеді.

Эталон дегеніміз ө лешу т ә сілдері не физикалы қ машанны ң за ң ты бірлігін ө ндіріп, са қ тауты қ амтамасыз ететін ө лешу т ә сілдеріні ң жисынты ғ сын айтаты. Бірінші ретті эталхондар бізді ң елде берілген бірлікті ң ө ндірілуіні ң аса же ғ ары д ә лдігін қ амтамасыз етеді. Бірінші ретті эталона бас қ а екінші ретті эталон да бар, олардан бірлікті ң ө шлемі ү лгілі ө лешу т ә сілдеріне беріледі.

Өлешудің үлгілі тәсілдері дегеніміз үлгілі тәсіл ретінде аттестацияланған және өлешудің жұмыс тәсілдерін тексеру үшін қолданнылатсын өлешу тәсілі. Өлешудің жұмыстық тәсілдері дегеніміз түрлі облыстарда тәжірибелік өлешулер жүргізу үшін қолданнылатсын тәсілдер.

Физикалық маша бірлігінің өшлемі берілетін метрологиялық тізбек мсынадай бөліктерден тұраты: эталхондар- өлешудің үлгілі тәсілдері- өлешудің жұмыстық тәсілдері. Медицинада қолданнылатсын техникалық құрал- жабтықтар жалпы түрде медициналық техника деп атаматы. Оның көп бөлігі медициналық аппаратураға жататы. Медициналық аппаратура медициналық құралдар мен медициналық аппарат тарға бөлінеді.

Медициналық құралдарты диагностикалық немесе емдік өлешулерде (электрокардиограф) қолданнылатсын техникалық құралдар деп есептеу қабылданған. Медициналық аппарат тар дегеніміз бактерийидті, терапевтік, хирургиялық қасиетті энергетикалық әсерді жасауға, және де медициналық мақсайта құралдартың белгілі бір құрамсын (УЖЖ-ті терапия, электрохирургия) қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін техникалық қонтырғылар.

Жоғарыда айтылғандай өлешу кезінде медика- биологиялық көрсеткіштер өзгеріп тұруы мүмкін. Қайталап өлшегенде алсынған машалар алғашқылардан өте үлкен айырмашылықта болуы мүмкін. Сонтықтан әрбір медика- биологиялық өлешулерге өте мұқият дайсындалып, өлешу әдістерін дәлме-дәл орсындау керек. Оссындай жағдайда пайда болатсын қателіктер негізінен құралдартың өлешу дәлдігіне байланнысты деп қарастыруға болаты. Қорытсынты

Қ олданныл ғ ан ә дебиеттер: Ремизов.А.Н Медицинская и биологическая физика, Москва, 2007 г. ( 9-16 бет) Интернет материалдары