Абай атындағы ҚазҰПУ, Жаратылыстану-география институты Макымова Бағдагүл Тақырыбы: Биологиялық негізгі ұғымдарын қалыптастыру Ғылыми жетекшісі: п.ғ.к., доцент Өнербаева З.О.

Зерттеу жұмысының мақсаты: мақсаты – оқушылардың санасында биологияның негізгі ұғымдарын қалыптастырудың тиімділігін қарастыру. Сонымен қатар оқушылардың білім деңгейін жоғарылату үшін биологияның негізгі ұғымдарының дұрыс қалыптасуының маңызын анықтау. Зерттеу міндеттері: Биологияның негізгі ұғымдарының жүйесін қалыптастыру; Биологияның негізгі ұғымдарының маңызын, ролін ашу; Биологияның негізгі ұғымдарын 6-сыныпта «Тірі организм» пәні бойынша оқушыларда қалыптастырудың тиімді әдістерін зерттеу; Оқушылардың біліміндегі биологияның негізгі ұғымдарын қалыптастырудағы жүргізілген эксперимент нәтижелерін талдап, қорытындылау. Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері: таңдалған тақырып бойынша әдебиеттермен танысып, шолу жасау; - ғылыми биологиялық, психологиялық, педагогикалық, философиялық және әдістемелік әдебиеттерге, бағдарламаларға теориялық талдау жасау; - сөздік әдістердің түрлерін пайдалану; - кітаппен жұмыстың - тірек-конспекті құрастыру түрін үйрету; - оқушылардың білім деңгейін анықтайтын диогностикалық сауалнамалар, тесттік сұрақтар әзірлеу, бақылау жұмыстарын жүргізу, олардың нәтижесін талдау мақсатында кеңінен пайдалануға болады.

м ұғ алім мен о қ ушылар объектілер мен құбылыста рды бақылау м ұғ алім мен о қ ушы өзара салыстыру белгілерін ажырату м ұғ алім мен о қ ушылар қорыты ндылау м ұғ алім мен о қ ушылар елеулі белгілері ажыратылат ын ұғым анықтамас ы мен жұмыс жасау м ұғ алім мен о қ ушылар білімді практика жүзінде пайдалану

м ұғ алім мен о қ ушылар ұғым анықтамас ының берілуі м ұғ алім мен о қ ушылар ұғым белгілері мен байланыст арын белгілеу м ұғ алім мен о қ ушылар белгілері мен байланыста ры жайлы білімді бекіту м ұғ алім мен о қ ушылар осы ұғымның өзге ұғымдарме н байланысы н белгілеу м ұғ алім мен о қ ушылар ұғымдард ы бір - бірінен айыру жаттығула ры

Оқушы ұғымды игерген болып есептелінеді, егер де ол: Оның анықтамасы мен мазмұнын, яғни ұғымның елеулі белгілерін, бұл белгілердің байланыстары мен арақатынасын білсе; Танып білуге жататын биологиялық объект немесе құбылыс жөнінде бейнелі түсінігі болса; Оқу тапсырмаларын орындағанда ұғымды өздігінен пайдалана алса. Биологиялық ұғымдарды түсінуге себеп –салдар байланысының маңызы. Биологиялық объектілер мен құбылыстардағы басты, елеулі нәрсені түсінуге себеп – салдар байланысы жәрдемдеседі. Жалпы, оқушыға берілетін түсіндірмеде ең алдымен оқылатын фактілер мен ұғымдар арасындағы себеп – салдар байланыстарына кқңіл бөліну керек. Биологиялық заңдылықтарды танып білуде себеп – салдар байланысы жетекші рөл атқарады.

Сурет 8. Ұғым сөзінің түсінігі 1. Сезіну түйсігі – объектінің жеке сапасы ретінде сыртқы қасиеттерін береді 2. Қабылдау – объектілердің, оның сыртқы белгілері мен қасиеттерінің жиынтығының бүтін бейнесін береді 3. Түсінік – объектілер мен құбылыстардың сезімдік-көрнекілік бейнелерінің санадағы қалынына келуі. Адамның психологиялық ахуалына байланысты және кейде мәні жоқ белгілерді де бейнелеуі мүмкін

мазмұн - Берілген ұғымның к ө мегімен санада бейнеленетін заттар мен құбылыстардың ерекше қасиеттерінің жиынтығы ұғымның сапалық жағы к ө лем - Берілген ұғымның к ө мегімен санада бейнеленетін немесе берілген ұғымды қамтитын объектілердің саны ұғымның сандық жағы Қарапайым ұғым – биологиялық құбылыстар немесе зат туралы білімнің бір элементін өзіне қосып алатын бастапқы, алғашқы ұғым, Мысалы: Жапырақтың сағақты және жүйкеленген жасыл тақтасы бар. Күрделі ұғым- білімнің бірнеше элементін қамтиды. Ұғымның күрделілік дәрежесі заттар мен құбылыстардың толықтығымен анықталады Мысалы: «Жапырақ» деген күрделі ұғым жапырақтың морфологиясы, анатомиясы, физиологиясы, экологиясы ұғымларымен байиды.

Локальдық ұғымдар – Жеке сабақта немесе бір тақырып аясында дамиды. Мысалы: бал ара үйірі. Арнайы ұғымдар– Мектеп курсының бір бөлімі аясында дамиды. Мысалы: тамыр морфологиясы. Жалпыбиологиялық ұғым- барлық тірі организмдер мен Табиғатқа байланысты биологиялық заңдылықтар туралы ұғымдар. Жеке бөлімдерді арнайы ұғымдар қорытындылайды.

Рет саны Қатысушыл ар саны толықТолық еместерісЖауабы жоқ (экс)25(7)21(6)11(3)42(12) (бақ)27(6)23(5)9(2)41(9)

Қорытынды 1. Биологиялық білім берудің ғылыми-жаратылыстық мәнін ашу негізінде оның негізгі ұғымдарын қалыптастырудың қажеттігі және тиімді дәлелденді. 2. Биология пәнінің жеке тақырыптарына енгізілетін биологиядан негізгі ұғымдарының және солардың негізінде берілетін биологиялық білімнің жүйесі анықталды. 3. Зерттеу барысында орта мектеп деңгейінде қалыптасатын биологиялық негізгі ұғымдарының жүйесі жасалынды. 4. Анықталған биологиялық білім жүйесін оқушыларға жеткізетін оқытудың ұйымдастыру формалары - дәстүрлі емес сабақтарың, сыныптан тыс жұмыстардың әдістемелік талдаулары жасалды, оларды өткізудің көрнекі құралдары және белсенді әдістері сараланды. Бұл сабақтарда және сыныптан тыс жұмыстарда зерттеуге байланысты оқушылар көп ізденіп, өзбеттерімен мәнжазба жұмыстарын дайындады. Зерттеу жұмыстарының әдіс- тәсілдерімен танысып, шығармашылық қабілеттіліктерін байқатты. Теориялық білімдерін практикалық іс-әрекеттермен ұштастырды.

5. Іріктелген биологиялық негізгі ұғымдар жүйесі сыныптан тыс жұмыс түрлеріне әдістемелік, олардан кейін қайта-қайта жүргізілген жазбаша бақылау жұмыстарына сапалық және сандық талдаулар жасалып, нәтижелері кестелер және график түрінде берілді. Олардың нәтижелері зерттеу болжамының расталғанын көрсетті. Эксперимент сыныптарындағы оқушылардың биологиялық білім көрсеткіші едәуір жоғарылады. 6. Жүргізілген педагогикалық эксперимент нәтижесі оқушыларда биологиялық негізгі ұғымдарын қалыптастыруға жәрдемін тигізді, оларға белгілі бір ой салып, өмірге, табиғи игіліктерге жаңаша көзқарас қалыптасуын қамтамасыз етті. 7. Бұл жұмыс биология пәнінен тиянақты білім беруде оқушылардың биологиялық негізгі ұғымдарын қалыптастыру проблемасын қамтиды, әрі қарай экологиялық білім берудің басқа бағыттары тереңірек эерттеуді қажет етеді.

Назарларыңызға рахмет