Жоспар: 1.Лимфа ж ү йесі туралы жалпы т ү сінік. 2.Лимфа капиллярларыны ң құ рылысы мен қ ызметі. 3.Ішкі ж ә не сырт қ ы лимфа тамырлары. 4.Лимфа тамырлары мен тарма қ тарыны ң топографиясы. 5.Лимфа бездері. 6.Денені ң ә р б ө лігіндегі лимфа тамырлары. 7.К ө кбауыр құ рылысы мен қ ызметі.

Лимфа организмде қан плазмасының ұлпа аралық кеңістікке сүзіліп, одан өрі лимфа жүйесіне жиналуы нәтижесінде пайда болатын түссіз, сілтілі реакциялы (рН 7,4-9,0) сүйық. Ол ұлпа сүйығының лимфа капиллярына өтуінің нәтижесінде пайда болады. Лимфа организмнің шын мәніндегі ішкі ортасын қанмен байланыстырады. Лимфаньщ негізгі қызметі белоктарды ұлпа аралық қуыстан қайтару. Ол организмде суды таратуда, сүт түзуде, ас қорытуда, зат алмасу процестерінде маңызды рөл атқарады. Лимфа мөлдір, сарғыш түсті сұйық. Оның құрамында белоктар және белокқа жатпайтын азотты қосылыстар, глюкоза, минералды заттар, гормондар, ферменттер, дәрмеңдәрілер және антиденелер кездеседі. Құрамы жағынан лимфа белоктары плазма белоктарына ұқсас, бірақ олардың мөлшері өте аз (1-2 пайыз). Белоктар мөлшершің аз болуымен байланысты лимфаның тұтқырлығы мен тығыздығы плазмамен салыстырғанда төменірек. Лимфа құрамында хлоридтер мен бикарбонаттар мөлшері көбірек. Оның әрекетшіл ортасы сілтілік, сутектік көрсеткіші қан плазмасы көрсеткішінен жоғары. Лимфада эритроциттер мен тромбоциттер болмайды, лимфоциттер кездеседі. Фибриногеннің болуымен байланысты лимфаға құю қасиеті тән. Дегенмен, әр түрлі мүшелерден ағып шыққан лимфа құрамы олардың физиологиялық күйіне байланысты өзгеріп отырады.

Лимфа капиллярлары Лимфа тамырлары мен бездері О ң бел а ғ ымы сО бел а ғ ымы Ішек а ғ ымы О ң жа қ ж ү рекаралы қ а ғ ым О ң жа қ мойын а ғ ымы О ң жа қ б ұғ анаасты а ғ ым сОл жа қ ж ү рекаралы қ а ғ ым сОл жа қ б ұғ анаасты а ғ ым сОл жа қ мойын а ғ ымы Кеуде а ғ ымы О ң жа қ лимфа а ғ ымы Сол жа қ венозды қ б ұ рыш О ң жа қ венозды қ б ұ рыш Жо ғ ар ғ ы Қ уыс вена О ң ж ү рекше

Лимфа айналымы Лимфа тамырлары веналармен қ атарласа орналасып, б ү кіл денеге тарма қ талады да, ұ лпалардан қ ан ғ а суды ң, онда еріген кристаллоидтарды ң, коллоидты еріті ң ділерді ң оралуын қ амтамасыз етеді. Б ұ л ж ү йе лимфа капиллярлары торынан, а ғ залы қ майда тамырлар шума ғ ынан, арнаулы қ а қ па қ шалармен жабды қ тал ғ ан ұ са қ лимфа тамырларынан, жеке м ү шелерден лимфаны негізгі лимфа ба ғ андарына құ ятын ірі лимфа тамырларынан, лимфа т ү йі ң дерінен ж ө не денені ң басты лимфа ө зектерінен құ рыл ғ ан. Лимфа капиллярлары құ рылысы жа ғ ынан қ ан капиллярларына ұқ сас. Оларды ң эндотелий таба қ шаларынан т ү зілген ж ұқ а қ абыр ғ алары ұ лпа аралы қ қ уыстарды астарлай орналасады. Лимфа каипллярлары анастомоздар ар қ ылы жал ғ асатын каналдар торабын құ рып, біртіндеп лимфа тамырларына айналады. Б ұ л тамырларды ң арасында веналардагы т ә різді қ а қ па қ шалар орналасады. Лимфа тамырларыны ң ө те ж ұқ а қ абыр ғ асы д ә некер ұ лпалар мен біры ңғ ай салалы ет талшы қ тарынан құ рал ғ ан. Оларды ң ішкі қ абы ғ ы бір қ абат эндотелий жасушаларынан т ү зілген. Ірі лимфа тамырлары қ ан тамырлары сия қ ты сезімтал ж ә не қ оз ғ а ғ ыш нерв талшы қ тарымен ж ү йкеленеді.

1 -бел лимфа а ғ ымы; 2 -сырт қ ы мы қ ын лимфа а ғ ымы; 3 -ішкі мы қ ын лимфа бездері; 4 -беткейдегі шат лимфа тамырлары мен бездері 5 - беткейдегі шат лимфа тамырлары мен бездері Жамбасты ң лимфа тамырлары мен бездері

Ая қ ты ң лимфа бездері: -Медиал топта ғ ы- ая қ басыны ң, балтыр мен санны ң ішкі бетінен л.ж. шат лимфа бездеріне құ яды -Латераль ж ә не арт қ ы топта ғ ы лимфа бездері- ая қ басыны ң, балтыр мен санны ң сырт қ ы бетінен л.ж. шат лимфа бездеріне құ яды, одан шатты ң тере ң дегі лимфа бездеріне қ осылып, одан сырт қ ы ж ә не ішкі мы қ ын лимфа бездеріне барады Жамбасты ң лимфа бездері- тамырлары ішкі ж ә не сырт қ ы болып б ө лінеді. Сырт қ ы лимфа бездері лимфаны жамбасты ң қ абыр ғ аларынан жинаса, ішкі лимфа бездері қ уы қ, жатыр, қ ынап, тік ішектен лимфаны жинайды. Ішкі ж ә не сырт қ ы лимфа бездері жалпы мы қ ын лимфа бездеріне қ осылып, одан бел лимфа бездеріне құ яды. Қ олды ң лимфа тамырлары мен бездері беткейдегі ж ә не тере ң дегі лимфа болып б ө лінеді. Оларды ң барлы ғ ы медиал шынта қ ж ә не қ олды ң димфа бездеріне жиналады.

1 басты ң лимфа тамырлары; 2 ш ү йде б ө лігіндегі лимфа бездері; 3 құ ла қ ма ң ы лимфа бездері; 4 емізікше лимфа бездері ; 5 т ө менгі жа қ асты лимфа бездері; 6 иек асты лимфа бездері; 7 тере ң дегі мойынны ң лимфа бездері; 8 мойынны ң беткейдегі лимфа бездері; 9 мойынт ұ ры қ сабауы; 10 қ олты қ асты лимфа бездері; 11 орталы қ лимфа бездері; 12 с ү т бездеріні ң лимфа а ғ ымы Бас пен мойынны ң лимфа тамырлары мен бездері

Бас пен мойынның лимфа бездері мен тамырлары: -Бастың тамырлары беткейдегі және тереңдегі болып бөлінеді. Беткейдегіге желке және емізікше лимфа безедрі кіреді. Бастың тереңдегі лимфа бездеріне құлақ маңы, иек асты, төменгі жақ асты бездері кіреді. -Мойынның лимфа бездері алдыңғы және латераль болып бөлінеді. Моыйннйң алдыңғы лимфа бездері мойынтұрық венаны бойлап орналасқан. Алдыңғы тереңдегі лимфа бездері аттас мүшеден лимфаны жинайды. Олар көмекей алды, қалқанша, кеңірдек лимфа бездері кіреді. Мойынның тереңдегі латераль лимфа бездеріне бұғана үсті, бұғана асты, жұтқыншақ асты лимфа бездері кіреді. Мойынның тереңдегі лимфа тамырлары мойынтұрық лимфа сабауын пайда етеді. Іштің лимфа тамырлары мен бездері: ішкі және сыртқы болып бөлінеді. Сыртқы лимфа бездері бел аймағында орналасып, бел лимфа ағымынан оң және сол жақ лимфа сабауы п.б. Бас пен мойынның лимфа бездері мен тамырлары: -Бастың тамырлары беткейдегі және тереңдегі болып бөлінеді. Беткейдегіге желке және емізікше лимфа безедрі кіреді. Бастың тереңдегі лимфа бездеріне құлақ маңы, иек асты, төменгі жақ асты бездері кіреді. -Мойынның лимфа бездері алдыңғы және латераль болып бөлінеді. Моыйннйң алдыңғы лимфа бездері мойынтұрық венаны бойлап орналасқан. Алдыңғы тереңдегі лимфа бездері аттас мүшеден лимфаны жинайды. Олар көмекей алды, қалқанша, кеңірдек лимфа бездері кіреді. Мойынның тереңдегі латераль лимфа бездеріне бұғана үсті, бұғана асты, жұтқыншақ асты лимфа бездері кіреді. Мойынның тереңдегі лимфа тамырлары мойынтұрық лимфа сабауын пайда етеді. Іштің лимфа тамырлары мен бездері: ішкі және сыртқы болып бөлінеді. Сыртқы лимфа бездері бел аймағында орналасып, бел лимфа ағымынан оң және сол жақ лимфа сабауы п.б.

1 алып келуші лимфа тамыры; 2 алып қ ашушы лимфа тамырлары; 3 қ ыртысты зат; 4 артерия; 5 вена; 6 капсула; 7 ми вещество; 8 ворота лимфатического узла; 9 трабекулалар; 10 паракортикальды айма қ ; 11 аралы қ ми синусы; 12 аралы қ қ ыртысты синус; 13 лимфа безі Лимфа безіні ң құ рылысы

1 арт қ ы ұ шы; 2 жо ғ ар ғ ы шеті; 3 қ а қ пасы; 4 артерия; 5 вена; 6 т ө менгі шеті; 7 алды ңғ ы ұ шы К ө кбауыр

С ұ ра қ тар: 1.Лимфа ж ү йесі деген не? 2.Лимфа ж ү йесіні ң қ ызметі? 3.Лимфа ж ү йесі қ айдан басталады? 4.Ірі лимфа тамырлары қ алай аталады? 5.Лимфа а ғ ымдары қ айда құ яды? 6.Лимфа бездері деген не? 7.Лимфа бездеріні ң қ ызметі? 8.Денені ң ә р б ө лігіндегі лимфа бездеріні ң аталуы? 9.Бас пен мойынны ң лимфа бездері? 10.К ө кбауырды ң орналасуы?

Пайдаланыл ғ ан ә дебиеттер: Негізгі ә дебиеттер: 1. Л.Ф. Гаврилов, В.Г. Татаринов «Анатомия», стр Р.П. Самусев, Ю.М. Селин «Анатомия», стр В.Я. Липченко «Атлас нормальной анатомии человека» Қ осымша ә дебиеттер: 1. М.Г. Привес, Н.К. Лысенко «Анатомия человека», стр Р.Д. Синельников «Атлас анатомии человека», том 2