ЖЫНЫС МҮШЕЛЕРІ

Д ә ріс жоспары. 1. Ә йел адамны ң жыныс м ү шелері. 2. Аналы қ жыныс безі, топографиясы, құ рылысы. 3. Жатыр, құ рылысы, қ ызыметі. 4. Жатыр т ү тігіні ң орнласуы мен құ рылысы ж ә не қ ызыметі. 5. Қ ынап ж ә не сырт қ ы жыныс м ү шелері орналасуы мен қ ызыметі. 6. Ер адамны ң жыныс м ү шелері. 7. Аталы қ без құ рылысы мен қ ызыметі, оны ң қ осал қ ысы. 8. Ш ә ует ө зегі мен ш ә ует к ө піршігі орналасуы мен қ ызыметі. 9. Қ уы қ алды безі, бульбоуретал бездеріні ң орналасуы мен қ ызыметі. 10. Ер адамны ң сырт қ ы жыныс м ү шелері.

Әйел адамның жыныс мүшелері Ішкі жыныс м ү шелері (жатыр, аналы қ жыныс безі, жатыр т ү тігі, жатыр қ ынабы) ж ә не сырт қ ы жыныс м ү шелері ( ү лкен ж ә не кіші жынысты қ еріндер, клитор, қ ынап кіреберісі) болып б ө лінеді.

Аналық жыныс безі (ovarium) – жұп без, жамбастың кіші астауында жатырдың екі бүйірінде орналасқан. Екі бүйірі қысыңқы,сопақша, салмағы 5-7г., оның екі беті, жоғарғы түтік, төменгі жатыр ұшы, артқы еркін, алдыңғы шарбы шеті бар. Аналы қ жыныс безіні ң т ү тік ұ шына жатыр т ү тігіні ң бір шаша ғ ы келіп бірігеді, жатырмен оны ң меншікті байламы ар қ ылы шектеседі. Аналы қ жыныс безінде жыныс жасушасы ө сіп дамиды, жетіледі, гормон пайда болады. Аналы қ жыныс безі екі қ абаттан т ұ рады: Ішкі милы қ абаты қ ан тамырлары мен ж ү йкеге бай. Сырт қ ы қ ыртысты қ абаты фолликулалары бар д ә некер ұ лпадан т ұ рады. Жа ң а ту ғ ан с ә би қ ызды ң аналы қ жыныс безінде бірнеше он мы ң да ғ ан жетілмеген фолликулалар болады. К ә мелетке жеткен бойжеткенні ң аналы қ жыныс безінде жетілмеген фолликулалармен бірге жетілген фолликулалар болады. Жетілген фолликулалар немесе графф к ө піршігі лимфа мен қ ан тамырларына бай. Пісіп жетілген графф к ө піршігіні ң іші к ө піршік с ұ йы қ ты ғ ына толы, оны ң ішінде д ә нешелі жасушалармен қ оршал ғ ан ж ұ мырт қ а т ө мпешігі бар. Ә рбір к ү нде жетілген графф к ө піршігі жарылып, ж ұ мырт қ а жасуша іш қ уысына т ү седі. Оны «овуляция» деп атайды.

1 сол бүйрек; 2 қыртысты қабаты; 3 оң бүйрек; 4 бүйрек пирамидасы; 5 бүйрек қақпасы; 6 бүйрек тостағаншасы; 7 сол несеп ағар; 8 несеп қуығының ұшы; 9 несеп қуығының түбі; 10 несеп қуығының денесі; 11 шәует көпіршіктері; 12 қуық алды безі; 13 аталық жыныс мүшесінің денесі; 14 аталық жыныс мүшесінің түбі; 15 шәует шығарушы өзек; 16 қосалқысы; 17 аталық жыныс мүшесінің басы; 18 аталық жыныс безі; 19 аталық жыныс безі бөліктері Ер адамның несеп-зәр, жыныс мүшелері

1 несеп қуығының бұлшық ет қабаты; 2 несеп ағар; 3 шәует шығарушы өзек; 4 шәует көпіршіктері; 5 тік ішек; 6 қуық алды безі; 7 аталық жыныс мүшесінің кеуекті денесі; 8 аталық жыныс мүшесінің денесі; 9 қосалқы; 10 аталық жыныс безі; 11 аталық жыныс мүшесінің басы; 12 шеткі плоть Ерлердің жыныс мүшелері

1 шәует шығарушы өзек; 2 қынап өабаты; 3 қосалқысының басы 4 қосалқысының денесі; 5 аталық жыныс безінің жоғарғы ұшы; 6 аталық жыныс безінің аралығы; 7 қосалқы ұшы; 8 аталық жыныс безінің алдыңғы беті; 9 аталық жыныс безінің төменгі беті Аталық жыныс безі мен оның қосалқысы

1 аталық жыныс безінің шеміршегі; 2 қосалқысы; 3 аталық жыныс без орталығы; 4 аталық жыныс безінің бөлшектері; 5 аталық жыныс без бөлімдері; 6 ақ қабықша; 7 сыртқы қабық; Аталық жыныс безі (продольды кескін)

1 шәует шығарушы өзек; 2 шәует көпіршіктері; 3 шәует шашушы өзек; 4 қуық алды без негізі; 5 қуық алды безінің медиялды беті; 6 қуық алды безінің оң жақ бөлігі; 7 қуық алды безінің сол жақ бөлігі; 8 зәр шығарушы түтігі; 9 қуық алды безінің алдыңғы беті; 10 қуық алды безінің төменгі аралық беті; 11 қуық алды безінің ұшы; Қуық алды безі мен шәует көпіршіктері

1 оң бүйрек; 2 сол бүйрек; 3 оң несеп ағар; 4 жатыр түбі; 5 жатыр денесі; 6 жатыр түтігінің ампуласы ; 7 жатыр түтігінің шашағы; 8 аналық жыныс безі; 9 аналық жыныс безінің шажырқайы; 10 жатыр денесі; 11 жатырдың домалақ байламы; 12 жатырдың мойыны; 13 жатыр мойын каналы; 14 несеп қуығы; 15 қынап; 16 клитор аяқшасы; 17 несеп шығарушы түтіктің сыртқы тесігі; 18 кіре беріс; 19 қынап тесігі; 20 кіре берістің үлкен безі Әйел адамның жыныс мүшелері

1 жатыр түтігі; 2 жатыр түтігінің шашағы; 3 аналық жыныс безі; 4 жатырдың денесі; 5 жатыр қуысы; 6 жатыр мойыны; 7 жатыр тесігі; 8 несеп қуығы; 9 қынап; 10 тік ішек; 11 несеп-зәр шығару түтігі; 12 клитор; 13 қынап кіре берісі; 14 кіші жыныс еріндері; 15 үлкен жыныс еріндері Әйел адамның жыныс мүшелері (алдынан көрініс)

1 жатыр түбі; 2 жатыр түтігінің құйғыш бөлігі; 3 аналық жыныс меншікті байламалары; 4 аналық жыныс безінің шажырақайы; 5 жатыр түтігінің ампуласы; 6 жатыр түтігінің шашақтары; 7 жатыр түтігінің кенейген ұшы; 8 жатыр денесі; 9 аналық жыныс безі; 10 аналық жыныс байламасы; 11 жатыр мойыны; 12 жатырдың домалақ байламасы; 13 жатырдың жалпақ байламасы; 14 қынап: Аналық жыныс безі,жатыр түтігі және жатыр

1 жатырдың сыртқы қабаты (периметрий); 2 жатыр түбі; 3 жатыр қуысы; 4 жатыр денесі; 5 жатыр түтігінің қатпарлары; 6 жатыр түтік құйғышы; 7 жатыр түтігінің шашағы; 8 жатырдың ішкі шырышты қабаты (эндометрий); 9 аналық жыныс безінің жоғарғы жағы; 10 аналық жыныс без фолликулалары; 11 аналық жыныса безінің сары денесі; 12 жатырдың бұлшық ет қабаты (миометрий); 13 жатыр мойыны; 14 жатыр мойынының қатпарлары; 15 жатыр тесігі; 16 жатырдың қынап тесігі Аналық жыныс безі,жатыр түтігі және жатыр (арттан көрініс)

1 алдыңғы ерін қосылысы; 2 клитор; 3 үлкен жыныстық ерін; 4 сыртқы несеп-зәр шығару түтігі; 5 қынап кіре берісі; 6 кіші жыныстық ерін; 7 қынап тесігі; 8 қыздық перде; 9 жыныс ерін өсінділері; 10 артқы ерін қосылысы; 11 анал тесігі Әйел адамның сыртқы жыныс мүшелері

1 сүт безінің денесі; 2 сүт безінің емізік айналасы; 3 сүт безінің емізігі Сүт бездері

Білімдерін тексеретін сұрақтар 1. Жыныс мүшелері қалай бөлінеді? 1.Ерлердің жыныс мүшелерің атаныз? 2.Аталық жыныс безінің орналасуы, қызметі? 3.Шәует шығарушы өзектің орналасуы? 4.Қуық алды безінің орналасуы мен қызыметі? 5.Аналық жыныс безінің орналасуы? 6.Жатыр орнласуы мен қызыметі, қабырғасының ерекшелігі. 7.Жатыр түтігінің құрылысы? 8.Овуляция дегеніміз не? 9.Қынаптың орналасуы мен қабырғасы 10.Әйел адамның сыртқы жыныс мүшелерін атаңыз?

Әдебиеттер тізімі Негізгі әдебиеттер: 1. А.Рақышев «Адам анатомиясы», Ә. Күзембаева « Адам анатомиясы», беттер 3. В.Я. Липченко «Атлас нормальной анатомии человека» Қосымша әдебиеттер: 1. М.Г. Привес, Н.К. Лысенко «Анатомия человека», стр Р.Д. Синельников «Атлас анатомии человека», том 2