Ніл Сымонавіч Гілевіч …усё самае галоўнае, самае істотнае і важнае, што ёсць у кожным дарослым чалавеку, – усё адтуль, з гадоў дзяцінства. Там – незабыўныя радасці адкрыцця і пазнання свету, першаснага яднання душы і сэрца з ім, першых сустрэч з векавечнымі і заўсёды новымі цудамі прыроды, першага, яшчэ не ўсвядомленага ўспрымання ласкі, дабрыні і спагады, даверлівасці і ўдзячнасці (Н. Гілевіч)

Ніл Гілевіч. Хто ён? Паэт-лірык Сатырык Публіцыст Драматург Палымяны прамоўца Грамадскі дзеяч Вучоны Фалькларыст Перакладчык

Біяграфія Ніл Сямёнавіч Гілевіч нарадзіўся 30 верасня 1931 года ў вёсцы Слабада Лагойскага раёна Мінскай вобласці. Бацька будучага пісьменніка Сымон Пятровіч вельмі рана асірацеў працаваў старшынёй сельсавета, сакратаром РВК. Заняты службовымі клопатамі, дома бываў рэдка. Турботамі аб выхаванні трох дачок і пяці сыноў жыла маці – Кацярына Мікалаеўна. Менавіта яна перадала ў спадчыну свайму сыну Нілу тую выключную цягавітасць, якой здзіўляюцца сёння даследчыкі яго творчасці.

Біяграфія Першыя гады пасля Вялікай айчыннай вайны працаваў калгасным паштальёнам. У 1951 скончыў Мінскае педагагічнае вучылішча. Апошні год вучобы спалучаў з працай настаўніка ў адной са школ Мінска. Член Саюза пісьменнікаў СССР (з 1954). Скончыў філалагічны факультэт БДУ (1956), пасля аспірантуру пры ім. Кандыдат філалагічных навук (1963), прафесар (1978). З 1960 па супрацоўнік кафедры беларускай літаратуры БДУ. З 1958 да 1963 працаваў таксама літкансультантам газеты "Звязда". З 1980 да першы сакратар праўлення СП БССР, у сакратар праўлення СП СССР. У 1980 годзе яму прысвоена ганаровае званне заслужанага дзеяча навукі.

Творчасць Першы верш Н.Гілевіча Яблынька быў надрукаваны ў 1946 годзе ў часопісе Бярозка. Пятнаццацігадовы аўтар расказваў пра салдата, які перад самай вайной пасадзіў дзічку, прышчапіў яе і праз усё ваеннае ліхалецце пранёс надзею на сустрэчу з ёю. У 1947 годзе шаснаццацігадовага паэта, вершы якога сталі рэгулярна зяўляцца на старонках газет, запрасілі на Першую рэспубліканскую нараду маладых пісьменнікаў. У гэтым жа годзе Н.Гілевіч паступае ў Мінскае педагагічнае вучылішча, на апошнім курсе якога становіцца членам літаратурнага абяднання пры Чырвонай змене. Педвучылішча закончыў на выдатна і без экзаменаў быў прыняты на філалагічны факультэт БДУ. У 1954 годзе Н.Гілевіча, студэнта трэцяга курса, прымаюць у Саюз пісьменнікаў.

Творчасць У 1957 годзе выходзіць першы зборнік вершаў і песняў Ніла Гілевіча Песня ў дарогу. Крытыкі ахарактарызуюць гэтую кнігу як паэтычны маніфест студэнтаў-рамантыкаў 50-х гадоў, пераважна вясковых хлопцаў і дзяўчат. Ужо на першым этапе сваёй творчасці Ніл Гілевіч змог выразна акрэсліць аўтарскую пазіцыю. Яна выяўляецца ў лірычным, амаль малітоўным услаўленні малой радзімы і вялікай Бацькаўшчыны, беларускае Маці і роднае мовы, чалавечай дабрыні, асэнсаванні беларускай гісторыі, бескампрамісным адмаўленні рэнегатства, бездухоўнасці, здрады

Творчасць Дэбютаваў у друку з вершамі ў Аўтар кніг паэзіі "Песня ў дарогу" (1957), "Прадвесне ідзе па зямлі" (1959), "Неспакой" (1961), "Бальшак" (1965), "Перазовы" (1967), "Лісце трыпутніку" (1968), "А дзе ж тая крынічанька" (1972), "Запаветнае" (1975), "Актавы" (1976), "У добрай згодзе" (лірыка, гумар і сатыра, 1979), "Святлынь" (1984), "Повязь" (1987), "Як дрэва карэннем" (1986), рамана ў вершах "Родныя дзеці" (1985), а таксама зборнікі сатыры і гумару "Званковы валет" (1961), "Да новых венікаў" (1963), "Ці грэх, ці 2" (1970), "Як я вучыўся жыць" (1974), "Русалка на Нарачы" (1974), "Кантора" (1989), "Дыялог на хаду" (1990).

Творчасць Выдаў зборнікі вершаў і паэм для дзяцей "Сцяжок на мачце" (1959), "Сіні домік, сіні дом" (1961), "Зялёны востраў" (1963), "Дождж-грыбасей" (1966), "Загадкі" (1971), "Калі рана ўстанеш" (1984), "Добры чалавек" (1987). Выдаў зборнік п'ес "Начлег на буслянцы" (1980) і аповесць "Перажыўшы вайну" (1988). Аўтар кніг па літаратуразнаўству і фалькларыстыцы "Акрыленая рэвалюцыяй" (Паэзія "Маладняка") (1962), "Наша родная песня" (1968), "З клопатам пра песні народа" (1970), "Паэтыка беларускай народнай лірыкі" (1975), "Паэтыка беларускіх загадак" (1976), "Верная вялікім запаветам: Сучасная балгарская паэзія " (1977), "Вусная народная творчасць і сучасная лірычная паэзія ўсходніх і паўднёвых славян" (1978), зборнікаў літаратурна-крытычных і публіцыстычных артыкулаў "У гэта веру" (1978), "Удзячнасць і абавязак" (1982), "Покліч жыцця і часу" (1983), "Годнасць, сумленнасць, мужнасць" (1988), "Вяртанне і працяг" (1990).

Творчасць Укладальнік і навуковы рэдактар фальклорных зборнікаў "Песні сямі вёсак" (1973), "Песні народных свят і абрадаў" (1974), "Лірычныя песні" (1976), "Лірыка беларускага вяселля" (1979), "Народныя казкі, байкі, апавяданні і мудраслоўі" (1983). Працуе ў галіне перакладу. Пераклаў на беларускую мову твора звыш 400 славянскіх паэтаў і пісьменнікаў (балгарскіх, славенскіх, сербскіх, украінскіх, польскіх, рускіх, лужыцкіх і інш. Перакладае таксама з рускай, украінскай, польскай, сербахарвацкай, лужыцкай і іншых моў. Творы Н. Гілевіча перакладаліся на шматлікія мовы.

МЫ –ТРОЙЧЫ ДЗЕЦІ Ў ВЕЧНЫМ КРУЗЕ: МЫ ДЗЕЦІ РОДНАЕ СЯМІ, І ДЗЕЦІ МАЦІ-БЕЛАРУСІ, І ДЗЕЦІ МАТУХНЫ-ЗЯМЛІ

АСНОЎНЫЯ ПРАБЛЕМЫ Ў ТВОРЫ Бездухоўнасці Сэнсу жыцця чалавека Экалогіі Еднасці чалавека з роднай зямлёй Шчырасць кахання і чалавечая здрада Забыццё роднай мовы

Паэтычная старонка Паклон табе, мой беларускі краю! Ты – мой, я – твой: ад роду і навек. Я зноў і зноў да сэрца прыкладаю Твой ліст дубовы – як чароўны лек. За хлеб, што ем, за песні, што спяваю, За шчасце звацца іменем тваім – Паклон, паклон табе, мой родны краю! Ты – мой, я – твой: усюды і ва ўсім! Паклон табе, мой беларускі краю! Ты – мой, я – твой: ад роду і навек. Я зноў і зноў да сэрца прыкладаю Твой ліст дубовы – як чароўны лек. За хлеб, што ем, за песні, што спяваю, За шчасце звацца іменем тваім – Паклон, паклон табе, мой родны краю! Ты – мой, я – твой: усюды і ва ўсім! Святочны, старажытны дух калядны, Магічны дух язычніцкіх акрас, Смалення дух, дух кміну і каляндры, Дух на шасце падвешаных каўбас, Калісьці ўсемагутны, усеўладны, Што ж на куццю ты не збіраеш нас? О, Божа! Што ў душы маёй паселіцца? I з нашых хат, і з нашых песень-дум.

Ах, якая над Гайнай купальская ноч! Самы раз бы шукаць кветку-папараць, Самы раз уплятаць летуценьні ў вянок, Самы раз белы корань выкапываць! Ды ні гуку над Гайнай – пад цёмным шатром. Толькі зоркі – як вочкі Купаліны. Дзе ж вы, хлопцы, дзяўчаты? Чаму за сялом, Над ракою, агні не запалены? Сэрца маці! Наш боль быў тваім, He іначай, Сорам наш Ты насіла вялізарным горам, Кропля ж кожная Радасці светлай дзіцячай Напаўняла цябе, Разлівалася морам... Маці Сэрца маці! Наш боль быў тваім, He іначай, Сорам наш Ты насіла вялізарным горам, Кропля ж кожная Радасці светлай дзіцячай Напаўняла цябе, Разлівалася морам... Маці Жнiвень, арэхi i жоўтыя восы, Што замiналi цябе цалаваць. Першы маток павуцiны бялёсы. Пах пераспелай травы ў галавах. Недзе на пожнi рыпелi калёсы. Недзе натужна маторы гулi... Грэшнае шчасце на грэшнай зямлi. Жнiвень... Арэхi... I жоўтыя восы…