Ağ ciyərlərin xroniki obstruktiv xəstəliyi – yeni müalicə üsullarının axtarışı Ə.Y.ABDULLAYEV Mərkəzi neftçilər xəstəxanası, Bakı Bakı, aprel 2011-ci il

ХОБЛ - Ağ Ciyərlərin Xroniki Obstruktiv Xəstəliyi (ACXOX) aşağı nəfəs yollarının obstruksiyası ilə xarak- terizə olunur.Nəfəs yollarının ob- struksiyası adətən proqressivləşir, tam geri dönmür və aylarla əhə- miyyətli dəyişikliklərə uğramır. Əksər hallarda xəstəlik siqaret çəkmənin təsiri nəticəsində əmələ gəlir. GOLD 2006

RİSK FAKTORLARI –Genetik meyllik –İnqalyasion təsirlər Tütün tüstüsü Peşə tozları (orqanik və qeyri-orqanik) Pis ventilyasiya olunan yerlərdə isitmə və yemək bişirmək məqsədilə bioorganik yanacağın istifadəsi nəticəsində havanın çirklənməsi Atmosfer havanın çirklənməsi –Cins –Yaş –Respirator infeksiyalar –Sosial –iqtisadi status

XBT-10 üzrə Təsnifatı J 44.0 Ağciyərin xroniki obstruktiv xəstəliyinin aşağı tənəffüs yollarının kəskin respirator infeksiyası ilə birgə müşahidə olunması J 44.1Ağciyərin xroniki obstruktiv xəstəliyinə dəqiqləşdirilməmiş kəskinləşmə ilə rast gəlinmə J 44.8 Ağciyərin digər dəqiqləşdirilmiş xroniki obstruktiv xəstəliyi J 44.9 Ağciyərin dəqiqləşdirilməmiş xroniki obstruktiv xəstəliyi

Ağırlıq dərəcəsinə görə ACXOX-un təsnifatı Ağırlıq dərəcəsi Xüsusiyyətləri I (yüngül) FEV1\FVC 70% FEV1 80% (normal göstəricidən ) II (orta ağır) FEV1\FVC 70% 50% л.к. FEV1 80% III (ağır) FEV1\FVC 70% 30% л.к. FEV1 50% IV (çox ağır) FEV1\FVC 70% FEV1 30% və ya FEV1 50% xroniki tənəffüs çatışmazlığı ilə

ACXOX-in yayılması ACXOX müasir dünyada xəstələnmə və ölümün əsas səbəblərindən biridir. ACXOX-dan ölüm bütün ölüm səbəblərinin arasında 4-cü yer tutur, bu isə ümumi letalliğın strukturunda 4% təşkil edir. (GOLD, 2006). ACXOX-dan letallığın artma tendensiyasinin qalmağı – cı illərdə ÜİX və insultdan letalliq 45% və 58% azalib, eyni zamanda ACXOX-dan letallığ 71% çoxalib (NLHEP, 1998). Ümumdünya Səhiyə Təşkilatının məlumatına görə 210 million insan orta və ağır ACXOX-dan əziyyət çəkir ci ildə ACXOX-dan 3 milliondan artiq insan ölmüşdü, bu isə bütün ölümlərin 5% təşkil etmişdir.

ACXOX-in yayılması Latinoamerikan tədqiqatında (PLATINO) 5 böyük Latın Amerika şəhərlərində 40 yaşından yuxarı şəxslərdə posdilyatasyon testə əsaslanaraq ACXOX müəyyən olunmusdur: --- Hər dövlətdə ACXOX-un yayılması yaş artdıqça artırdı və 60 yaşdan yuxarı yaş qrupunda maksimal olmuşdur. ---ACXOX-un rastgəlmə tezliyi aşağı olan18,4% Mexikoda yuxarı olan 32,1% Montevideoda olmuşdur. ---Bütün Dövlətlərdə ACXOX-un yayıması kişilər arasında qadınlardan çox olmuşdur.

ACXOX-in yayılması Asia-Sakit okean regionunun 12 Dövlətlərində aparilan tədqiqat göstırmişdir: –30 yaş və yuxarı yaş qrupunda orta ağırlıqda və ağır ACXOX-un orta rast gəlmə tezliyi regionda 6,3% təşkil etmişdir. –ACXOX-in minimal rastgəlmə tezliyi 3,5% Honkong və Singapurda, maksimal isə 6,7% – Vyetnamda olmuşdur cu ildə ölüm sayına görə 6-cı yerdə olan ACXOX 2000-ci ildə gözlənildiyinə görə 3-cü yerdə olacag. Avropa Birliyində ağ ciyərl xəstəliklərin müalicəsinə səhiyəyə ayrılınan büdcənin 6% xərclənir, bu xərclərun 56% isə ACXOX-un müalicəsinə yönəldilir (38,6 milyard avro) ci ildə ABD ACXOX-un birbaşa müalicəsinə 18,1 milyard dollar, birbaşa olmayan 14,1 milyard dollara çatmışdır.

GOLD 2006 hansı müalicəni təklif edir? Bronxolitiklər: –β2-aqonistlər –Antixolenerqik preparatlar –метилксантины Qlükokortikosteroidlər, İGS Vaksinlər α1-antitripsin bərpaedici terapiya Mukoletik dərmanlar Antibiotikoterapiya 0 2 -terapiya Cərrahiyə müalicəsi Bulektomiya Ağ ciyərlərin həcmini azaldan əməliyət Ağ ciyərlərin transplantasiyası

NAFTALAN - ACXOX-un müalicəsində istifadəsinin ilk nəticələri

«orada dağ yağı ilə dolu böyük quyu var, bu yağ ilə çoxlu dəvə yükləmək olar. Bu yağı yemək üçün yox, insanlarda və heyvanlarda dəri xəstəliklərdə, həmçini başqa xəstəliklərdə krem kimi istifadəolunur». Marko Polo, «Böyük Tatariya haqqında» traktat, XIII əsr

Naftalan – qatı, xarakter iylə olan gəhvəyi rəngli neftdir. Onun tərkibində yüngül, benzin fraksiyalari praktiki yoxdur, halbuki obirsi neftlərdə yüngül fraksiyalarin həcmi 50% çatır. Naftalananın yüksək sıxlığı onun kimyavi tərkibi ilə bağlıdır, əsasən tərkibində olan çoxlu naften karbohidrat- lar ilə (45% qədər), hansı ki müalicəvi efektə malikdir və analogu yoxdur. Naftalanın təsir edən əsası polisiklik naften karbohidratlardır. Naften karbohidratların özünə məxsus 4 nüvəli sistemin tərkibində həyati vacib qadın və kişi hormonlar (estroqen və androqenlər), vitamin D, kortikosteroidlər və s. Naftalanın bu kimyavi xüsusiyyətlərini ACXOX-un müalicəsində bizim tərəfindən istifadə olunmasına çalişmışıq.

Tədqiqatın məqsədi: Naftalan aplikasiyalarının ACXOX-un gedişinə təsiri. Tədqiqatın metodları: I-III dər. ACXOX-i ilə 34 xəstənin kürəyinə 20 dəqiqə ərzində 15 paranaft (parafin+naftalan nefti) aplikasiyası + solyuks verilmişdir. Bütün xəstələrə ACXOX-un standart terapiyası aparılmışdır. Müqaisə: –Qanın göstəriciləri (EÇZ, CRZ), –spirometriya (OFV1), –Arterial qanda рО2 и рСО2, –Borq şkalasında dəyişikliklər ilə aparılmışdır. ACXOX-i ilə xəstələr qruplara bölünmüşdilşr: –ACXOX 1 dər. - 7 больных - I qrup –ACXOX 2 dər больных - II qrup –ACXOX 3 dər больных III qrup

Tədqiqarın nəticələri: Таблица 1. Показатели газового состава артериальной крови. Группы рCO2 mmHg до лечения рCO2 mmHg после лечения рO2 mmHg до лечения рO2 mmHg после лечения I группа32,8 ± 3,230,2 ± 2,187,2 ± 2,192,4 ± 1,2 II группа38,7 ± 2,534,5 ± 1,8*71,3 ± 4,277,6 ± 3,3* III группа43,2 ±4,637,2 ± 1,7*65,5 ± 3,468,6 ± 4,2 Примечание: * - р 0,05 по сравнению с показателями до лечения Таблица 2. Показатели С-реактивного белка в крови. Группы С-реактивный белок до лечения мг\л С-реактивный белок после лечения мг\л I группа14,7 ± 2,15,1 ± 1,2* II группа16,4 ± 2,78,7 ± 2,1* III группа11,4 ± 1,18,1 ± 1,6* Примечание: * - р 0,01 по сравнению с показателями до лечения

Tədqiqarın nəticələri: Таблица 3. Оценка одышки больных по шкале Борга. Группы Одышка – баллы – до леченияОдышка – баллы – после лечения I группа3,763,10 II группа4,453,83* III группа6,245,47* Примечание: * - р 0,05 по сравнению с показателями до лечения Таблица 4. Показатели спирометрии. Группы OFV1 до леченияOFV1 после лечения I группа72,7 ± 4,273,4 ± 1,7 II группа68,1 ± 3,467,7 ± 2,3 III группа47,4 ±1,048,7 ± 1,4

Nəticələr: Naftalanın iltihab əlehinə təsiri ən effektli müəyyənəşdirildi Naftalan ilə müalicədən sonra CRZ qanda göstəriciləri 40,7%-dan III qrupda, 88,5% qədər II qrupda azalmişdır. Naftalan ilə müalicədən sonra рCO2 8,6%-dan I qruda 16,1% qədər III qrupda yenmişdir. Naftalan ilə müalicədən sonra рO2 4,7%-dan III qrupda 8,8% qədər II qrupda yüksəlmişdir. Təngənəfəsliyin II qrupda16,1% və III qrupda 14,1% azalması müəyyən olunmuşdur. Naftalan ilə müalicədən sonra OFV1 elə bir dəyişikliyini biz müəyyən edə biməmişik. İl boyu kəskinləşmələrin sayina naftalan ilə müalicənin təsirini müəyyən etmək üçün xəstələrin müşahidəsi davam edilir.

Nəticə: ACXOX xəstələrin kəskinləşmə dövründə naftalanotepapiya çox perspektivli müalicə üsulu kimi qəbul olunur və tədqiqatların davamina ehtiyac duyulur больных ХОБЛ в стадии обострения признается перспективным для продолжения изучения.