3-БЎЛИМ. ИНТЕРНЕТ ВА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ZIYONET порталида ахборотларнинг тар қ алиши Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги қ ошидаги ZiyoNET бўлимининг 1-тоифали мутахассиси Каримова Лаълихон Максудовна

Интернет (Интернатионал Network – хал қ аро компютер тармо ғ и) -бутун дунёни қ амраб олган ягона тилда муло қ от қ илувчи компютерларнинг глобал тармо ғ идир. Ўозирги кунда Интернет дунёнинг 150 дан орти қ мамлакатларида 100 миллионлаб абонентларга эга. Ўар ойда тармо қ ми қ дори 5-10% ортиб бормо қ да. Интернет дунёдаги турли хил маълумотга оид ахборот тармо қ лари ўртасидаги ўзаро ало қ ани амалга оширувчи ядрони ташкил қ илади. Таълим жараёнида талабаларни ҳ ар томонлама билимини муста ҳ камлаш, мураккаб жараёнларни я ққ ол кўз олдиларига келиши ва визуал қ абул қ илишни амалга ошириш борасида компютер ва ахборот технологияларининг ҳ иссаси катта. Ахборот технологияларини ў қ ув жараёнида қ ўллаш нафа қ ат талабалар ўзлаштириш кўрсаткичларининг ю қ ори бўлишини, балки таълим самарадорлигининг ҳ ам ю қ ори бўлишини кўрсатади. Бундан таш қ ари ҳ озирги кунда ҳ ар бир олий ў қ ув юрти ёки касб- ҳ унар коллежларини битирувчилари ю қ ори малакали ва замон талабларига мос келадиган мутахассис бўлиб етишишлари лозим. Шундай экан, ҳ ар бир мутахассис ўз ихтисослиги бўйича чу қ ур билимга эга бўлиши билан бирга ҳ озирги кунда барча со ҳ аларни кенг қ амраб олаётган компютер билан бевосита муло қ от қ ила оладиган, замонавий ахборот технологияларини иш жараёнига татби қ эта олиш малакасига эга бўлиши керак. Бунинг учун дастлаб ў қ итиш жараёнида ҳ ар бир фанни замонавий ахборот технологиялари билан биргаликда бо ғ лаб ўргатиш зарур бўлади. Ушбу қ ўлланмада компютер ва замонавий ахборот технологиялари ҳ а қ ида асосий тушунчалар ва уларни ишлатиш жараёнлари, яъни хал қ аро Интернет тармо ғ ида ишлаш бўйича маълумотлар киритилган.

Интернет тармо ғ идан чексиз равишда фойдаланиш, дунёнинг турли хил мамлакатидаги янгиликлардан бир зумда ба ҳ раманд бўлиши мумкин. Тара ққ иёт жараёнида интернет ахборот-коммуникация давридаги имкониятлар эшигини очиб бераяпти десак мубола ғ а бўлмайди. Шу туфайли интернет ахборотлар манбаига айланиб улгурди. Ҳ озирги кунда аксарият давлатларнинг сайтларидаги ахборотлар ҳ а ққ оний ёритилиб келинмо қ да. Интернет тармо ғ идаги маълумотларининг фактлари нотў ғ ри кўрсатилади ёки гегемон давлатнинг таъсир қ ўрсатаётганлигини инобатга олиб, яъни таъсир кўрсатаётган мамлакат томонига фойдали тарафларини бўрттириб ёритилади. Шунингдек, ахборот асрида гегемон мамлакатлар бош қ а бир давлатнинг тара ққ иётга эришганлигини кўриб ғ аразли ма қ садда берилган ахборотларни кузатиш мумкин. Юртбошимиз томонидан, мамлакатимиз ёшларига кенг имкониятлар яратилаётганлиги бежизга эмас. Республикамизнинг аксарият таълим муассасаларда интернет тармо ғ и мавжуд. Ҳ озирги ёшлар дунёда содир бўлаётган ижобий ахборотдан хабардор бўлиш, веб-са ҳ ифалардаги грант, лойи ҳ алар билан ишлаши, масофавий ў қ ишлар, изо ҳ лар ёки бош қ а керакли бўлган маълумотлардан фойдаланиши мумкин. Ўзбекистонда ҳ озирги кунда кенг тармо қ ли ва кўп бос қ ичли оммавий коммуникация тизимлари мавжуд эмас. Аммо фу қ аролик жамиятини барпо этиш жараёнларига хизмат қ иладиган эркин муло қ от усуллари ва анъаналари мавжуд. Улардан бири сифатида тў ғ ридан-тў ғ ри эфирни, ҳ амда интернетдаги электрон сайтларнинг келтириш мумкин.

Масалан, ZiyoNET портали уч хил тилда – ўзбек, рус, инглиз тилларда ўз ў қ увчиларини ахборот билан таъминлайди. Сайтнинг та ҳ лили шуни кўрсатадики, бугунги кунда ZiyoNET портали сўнгги янгиликлардан мунтазам равишда хабардор этиб бормо қ да, талаба-ёшларга оид турли фанлар бўйича маълумотлар чоп этиб боради, билимларини муста ҳ камлашда му ҳ им а ҳ амият касб этади. Шу ўринда портал маъносига изо ҳ бериб ўтамиз. Портал (portal) эса, сўзма-сўз таржимасига кўра «дарвоза» маъносини билдиради. Бош қ а интернет са ҳ ифалардан фар қ ли ўларо қ, веб-портал ўзида бир неча сайтларга тенг манбаларни бирлаштирувчи йирик ресурс ҳ исобланади. Бундай информацион ресурсни ташкил этган мута ҳ ассислар одатда унга бир неча вазифани юклайди. Ўз навбатида улар қ идирув, корпоратив, информацион порталларга бўлинади. Бу ўринда ZiyoNET портали ҳ ам ю қ орида кўрсатилган хусусиятларга эканлиги билан фар қ ланади.

ZiyoNET порталида Таълим, Абитуриент, Имкониятлар, Кутубхона, Сайтлар, Арбоблар, Тадбирлар, Ўйинлар ва Муассасалар деб номланган рукнлар мавжуд. Ушбу ҳ ар бир рукнда ўз мавзулари бўйича и ҳ тисослашган маълумотлар ёритилади. Таълим рукнида асосан таълимга оид материаллар чоп этилади. Ушбу рукнда Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ва Ўзбекистон Республикаси Хал қ таълими вазирлиги тў ғ рисида маълумотлар олиш мумкин. Таълим рукнининг ичида бўлимлар ҳ ам мавжуд. Ушбу са ҳ ифалардан таълимга керакли бўлган маълумотларни олиш имконияти мавжуд.

ZiyoNET портали интернет ресурсига эга бўлиб, ундаги жамланган материал ва сервислар таълимга йўналтирилган. Ziyonet.uz порталига ташриф буюрсангиз, uTube.uz видеопорталидан таълимга оид охирги янгиликлардан бохабар бўлиш билан бир қ аторда, Tanlov.uz сайтидан танловлар борасида акция ва грантлар тў ғ рисида маълумотларни ZiyoNET бўлимидан ҳ амда унга бириктирилган uForum.uz дан ва бош қ а таълим лойи ҳ аси ZiyoNET ресурс маркази тармо ғ идан билиб оласиз. Барча энг қ изи қ арли лойи ҳ алар автомат тарзда ziyonet.uzнинг биринчи са ҳ ифасида нашр этилади, бундан таш қ ари барча ахборотлар яхлит ҳ олатда та қ дим этилади, сизга керакли материални осон ва тезда порталдан топиб беришга ёрдам беради.

ZiyoNET порталида яна қ андай бўлим ва сервислар мавжуд? Кутубхона – турли йўналишлардаги ахборот-таълим материалларини ўз ичига олади. Уларнинг орасидан рефератлар, услубий қ ўлланмалар, докладлар, авторефератлар ва кўпгина бош қ а таълимга оид материалларни топиш мумкин.

Таълим – Ўзбекистон Республикасидаги таълим тизимининг та ҳ лили олиб борилган бўлиб, ҳ ар бир таълим бос қ ичининг мактабгача бўлган таълимдан бошлаб, олий ў қ ув юртидан кейинги таълимгача, статистик маълумотлар ва қ онунчилик базаси келтирилган.

Арбоблар – Хал қ имиз тариxида фан ва маданият со ҳ асида ўчмас из қ олдирган инсонлар бе ҳ исобдир. Ушбу бўлимда айнан уларнинг ҳ аёти ва ижоди, фаолияти, бизга колдирган маънавий бойликлари ҳ а қ ида маълумот берилади. Муассасалар – Ушбу бўлимда сиз Ўзбекистондаги Олий таълим муассасалари, илмий-тад қ и қ от институтлари, мактаб, лицей, коллежлар, Камолот ЁИ Ҳ ва музейлар ҳ а қ ида батафсил маълумотга эга бўлишингиз мумкин. Шунингдек, Кутубхона рукнида эса кичик ихтисослашган са ҳ ифалар ҳ ам ўрин олган. Бу са ҳ ифаларга маълумот берувчилар ҳ а қ ида батафсил ёритилган. Умуман олганда, ZiyoNET порталида талаба-ёшларга керакли бўлган маълумотлар жойлаштирилиб келинмо қ да. Порталнинг қ уйи қ исмида ZiyoNET ҳ амкорлик қ илаётган портал ва сайтларнинг манзиллари берилган. Ундан керакли бўлган портал ва сайтларга кириш мумкин. ZiyoNET порталининг ўзига хос сайтлари мавжуд. Масалан, Fikr.uz сайти. Бунда илмий-оммабоп ма қ олалар, тезислар, анонслар ва шеърлар чоп этилиб келинмо қ да. Бугунги кунда ZiyoNET порталида маълумотлар мунтазам янгиланиб турилади ва ҳ ар бир рукнларда эзгуликка бошловчи а ҳ ло қ ий мавзулар чоп этилмо қ да.

Умуман олганда, инсон шахсини тарбиялашда маънавият билан бирга маърифий-ахло қ ий қ арашлар ҳ ам му ҳ им а ҳ амиятга эга. Шунинг учун ҳ ам ахло қ ий-маърифий қ арашларни кенг жамоатчилик ўртасида тар қ атишда эса бевосита порталдаги материаллардан самарали фойдаланиш мумкин, тамойилларга асосан материаллар ёритиб келинмо қ да Булар: объективлик; ани қ лик; тезкорлик; холислик; интерфаоллик ва бош қ алар.

Жа ҳ он бўйича ягона ТВ ёки босма нашрлар мавжуд эмас. Интернет эса, ана шу масала ечимини таклиф этади. YuoTube тармо ғ и ор қ али жанубий Кореялик PSY та ҳ аллуси билан чи қ иш қ илган реппер бир- неча ой ичида дунёга маш ҳ ур бўлди. Унинг ўзига хос ижоди намунасини 1млрддан орти қ одам томоша қ илган бўлса, охирги клипи бир кеча-кундузда 22 млн.дан орти қ фойдаланувчи эътиборини ўзига жалб этди. Оммавийлик шакли билан бир қ аторда кўлами мезонларига таянилса, интернетни ҳ ам ОАВнинг му ҳ им кўринига айланиб улгурганини тан олиш лозим. Хулоса қ илиб айтганда, замоннинг ўзгаришига қ арамай ёшларни шахс сифатида шакллантиришда миллий қ адриятлар ҳ а қ ида ZiyoNET порталида со ҳ ага ихтисослашган материаллар ёритилаётгани бежиз эмас. Бу эса ўз навбатида ёш мутахассислар ва талабаларнинг ZiyoNET порталидан унумли фойдаланишида имкон яратиб беради.

Эътиборингиз учун миннатдорчилик билдираман!