AZƏRBAYCAN DÖVLƏT AQRAR UNİVERSİTETİ İnformatika, aqrar mühəndislik və energetika fakültəsi Maşınların istismarı və yerüstü nəqliyyat vasitələri kafedrası Hüseynov Saləddin Qəmbər oğlu, t.e.n., dos. Fənn Təkərli maşınların hərəkət nəzəriyyəsi və hesabatı Mövzu 5. TƏKƏRLI MAŞINLARIN HƏRƏKƏT DINAMIKASI Gəncə 2010

ƏDƏBİYYAT 1. E.S. Mirzəyev Avtomobil nəzəriyyəsi Dərs vəsaiti. I hissə. Kirovabad AKTİ. 105 s. 2. X. Quliyev., Traktorlar və avtomobillər. Bakı, Maarif nəşriyyatı, s. 3. А.М. Гуревич., Е.М. Сорокин. Тракторы и автомовили, Москва,Колос, 1989, 479 с. 4. В.М. Котиков., А.В. Ерхов. Тракторы и автомобили, Москва, «Академия» с. 5. Е.В. Михайловский., К.Б. Серебряков., Е.Я. Тур. Устройство автомобиля. Москва. Машиностроение с. 6. Артаманов М.Д., В.А. Иларионов., М.М. Морин. Основы конструирования и теории авто PLAN 1.Hərəkət dinamikası

HƏRƏKƏT DINAMIKASI Şəkil 5. Yoxuşda hərəkət- də olan avtomobilə təsir edən qüvvələr sxemi. Avtomobilin ağırlıq mərkəzi yüngül minik avtomobilləri üçün əksər hallarda təxminən mərkəzdə yerləşir və aşağıdakı kimi qəbul edilir Yük avtomobillərində və avtobuslarda ağırlıq mərkəzi arxa körpüyə yaxın yerləşir aşağıdakı kimi qəbul edilir:

Yük avtomobillərində və avtobuslarda ağırlıq mərkəzi arxa körpüyə yaxın yerləşir aşağıdakı kimi qəbul edilir: h g = 0,30(a+b) = 0,30L h w =0,35(a+b)=0,35L r T = 0,13(a+b) = 0,13L Buna avtomobilin dartı balans tənliyi və ya qüvvələrlə ifadə olunmuş hərəkət tənliyi deyilir. Avtomobil bərabər sürətlə yoxuşa hərəkət etdikdə: P T = P f + P i + P w Avtomobil enişdə hərəkət etdikdə G a sinα, azalan hərəkətdə isə P j istiqamətlərini dəyişərək mənfi olur. Onda: P T = P f ± P i ± P j ± P w

Avtomobilin differensial hərəkət tənliyi aşağıdakı kimi olacaq: Arxa aparan təkərlərin dayaq nöqtəsinə nəzərən momentlər tənliyini yazaq: Burada qabaq təkərlərdəki normal reaksiya qüvvəsi aşağıdakı kimi olacaqdır: ;

Buna yükün oxlar arasında dinamiki paylanması deyilir və bu dinamiki paylanma əmsalları ilə göstərilir. Həmin əmsal dinamiki yükün statiki yükə olan nisbətinə deyilir. Qabaq təkərlər üçün: Arxa təkərlər üçün: Hərəkət şəraitindən asılı olaraq dinamiki paylanma əmsallarının qiymətləri aşağıdakı hüdudlarda dəyişir: y 1 = 0,6...1,4 : y 2 = 1,4...0,6