Fakultə: Aqronomluq Kafedra: Torpaqşünaslıq,aqrokimya və ekoloji kənd təsərrüfatı Fənn: Aqrokimya Mövzu PEYİNİN TORPAĞA VƏ BİTKİLƏRƏ HƏRTƏRƏF Lİ TƏSİRİ. PEYİNİN NÖVLƏRİ. DÖŞƏNƏKLİ VƏ DÖŞƏNƏKSİZ PEYİN. Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti
Plan 1.Üzvi gübrələrin əhəmiyy1əti və kənd təsərrüfatı bitkilərinin məhsuldarlığının artırılmasında rolu. 2.Peyin və peyin şirəsinin torpağa və bitkilərə təsiri. 3.Peyin və peyin şirəsinin kimyəvi iərkibi. 4.Peyin və peyin şirəsinin təsərrüfatda toplanması, hesablanması və saxlanma üsulları. 5.Peyin və peyin şirəsinin torpaq, iqlim və bitkilərdən asılı olaraq verilmə vaxtı, miqdarı və dərinliyinin əsaslandırılması. 6.Döşənəksiz maye və yarım maye peyin.
Əsas üzvi gübrələrin tərkibində qida maddələrinin miqdarı aşağıdakı kimi dəyişirilir (1 tonda kq-la). Üzvi gübrələr NP2O5P2O5 K2OK2OCaO 1 Yarım çürümüş peyin 5,02,56,07,0 2Peyin şirəsi2,50,63,60,6 3 Üst bataqlıq torfu (70% nəm) 3,00,3 0,9 4 Alt bataqlıq torfu (70% nəm) 9,01,20,61,2 5Fekali6,03,02,01,0
Пейинин мигдары ашаьыдакы формула иля тяйин едилир: бурада К – йемин гуру маддяси, кг-ла; П – дюшямянин мигдары, кг-ла; 4 – ямсал (йаш пейинин гуру маддяйя эюря чякисинин 4 дяфя артыг олмасыны эюстярир).
Тарла шяраитиндя пейини ашаьыдакы цсулларла сахланылмасы даща мягсядя уйьун щесаб олунур. 1.Сых щалда сахламаг. 2.Сых кювшян сахлама цсулу. 3.Кювшян щалда сахлама цсулу.
ГУШ ПЕЙИНИ H2O,%H2O,% N, % P2O5,%P2O5,% K2O,%K2O,% CaO, % MgO, % SO 3,% Toyuq562,21,81,12,40,70,4 Ördək600,81,50,51,70,3 Qaz800,60,50,90,60,31,1
Тязя пейин чыхымы ашаьыдакы дцстур васитясиля щесабланыр: бурада : П – пейин чыхымы, кг-ла; Ж – йемин гуру маддяси, кг-ла; Д – дюшямянин мигдары, кг-ла; 4 – ямсал (йаш пейинин гуру маддяйя эюря чякисинин 4 дяфя артыг олмасыны эюстярир).
Чцрцмя дяряъясиня эюря пейин 4 група бюлцнцр: –Тязя пейин. –Йарым чцрцмцш пейин. –Чцрцмцш пейин. –Чцрцнтц маддя.
ЙАШЫЛ ЭЦБРЯЛЯРИН ЯЩЯМИЙЙЯТИ Gübrələr N, %-lə P 2 O 5 %-lə K 2 O %-lə CaO %-lə Qarışıq peyin (sıxlaşdırılmış) 0,500,340,550,70 Aci paxlanın yaşıl kütləsi 0,450,100,170,47 Xoşambülün yaşıl kütləsi 0,770,050,190,97
ПЕЙИНИН ТОРПАЬА, БИТКИЙЯ ТЯСИРИ ВЯ МЦХТЯЛИФ КЯНД ТЯСЯРРЦФАТЫ БИТКИЛЯРИНЯ ВЕРИЛМЯСИ 1.Пейин биткиляри азот вя кцл елементляри иля тямин едир. 2.Торпаьы бактерийалар иля зянэинляшдирир. 3.Торпаг щавасыны вя торпаг цстц щаваны ЪО2 иля зянэинляшдирир. 4.Чцрцнтцнцн мигдарыны артырыр, торпаьын буферлийини, физики, кимйяви хассялярини вя структуруну йахшылашдырыр. 5.Пейинин тясири алтында туршулуг, мцтящяррик елементлярин мигдары азалыр, удулмуш ясасларын мигдары чохалыр. 6.Пейин азот топлайан бактерийаларын щяйат фяалиййятини йахшылашдырыр. 7.Пейин йаваш-йаваш онун тяркибиндя олан азотун биринъи или цмуми мигдарынын 20-30%-и мянимсяйир. Фосфор 40%, К2О 70% суда йахшы щялл олунур вя йахшы мянимсянилир. 8.Пейин торпаьы ЪО2 иля зянэинляшдирир. 1 ща сащяни 1 м щцндцрлцкдя 6 кг ЪО2 (0,03% щяъм щесабы иля олур). 1 ща битки щяр эцн 10 кг ЪО2 тяляб едир тон пейин парчалананда кг ЪО2 ямяля эялир.
Bir iri buynuzlu mal-qara gündə 55 kq, donuz isə 50 kq maye peyin verir. Maye peyinin miqdarı və keyfiyyəti heyvanın növündən, yaşından, yemləndirmədən, saxlanma üsulundan və həmçinin peyinin toplanma texnologiyasından asılıdır. Orta hesabla maye peyinin tərkibində (iri buynuzlu mal-qara peyinində) quru maddənin miqdarı 9,5-11,5%; ümumi azot 0,4; fosfor 0,2; kalium 0,45; maqnezium 0,1 və kalsiumun miqdarı 0,15% olur. Suyun miqdarı 88,5-90% arasında tərəddüd edir. DÖŞƏNƏKSİZ MAYE (DURU) VƏ YARIM MAYE PEYİN
Ədəbiyyat 1. R.Q.HüseynovAzərbayjanda gübrələmə sisteminin aqrokimyəvi əsasları.Bakı, М.П.Петухов; Е.А.Папова; Н.Х.Дудина Агрохимия и система удобрения. Москва, В.Д.ПанниковПочвы удобрения и урожай. Изд.Колос, Н.Н.БарановЭкономика использования удобрений. Москва, Х.К.АсаровАгрокимйа. Бакы, Щ.Хялилов; Т.Ялийев Агрокимйа. Бакы, 1975.