Çĕнĕ Шупашкарти 3-мěш в ăтам шкулти вĕрентекенĕн Леонтьева Л.Н. проект ěçĕ Чăваш Республикинчи хуласем тата паллă вырăнсем Чăваш Республикинчи хуласемпе паллă вырăнсене вĕреннĕ чух усă курмалли проект.

Ситуаци ыйтăвĕ: Чăваш Республикинчи хуласем тата паллă вырăнсем туристсемпе хăнасене интереслентерме пултараççě-и?

Проблемăсене палăртса тухни. 1.Чăваш чěлхи урокĕсенче Чăваш Республикинчи хуласемпе тата паллă вырăнсемпе паллашасси. 2.Чăваш Республики çинчен крк, истори, географи урокĕсенче вěреннине аса илесси.

Тĕллевсем 1.Чăваш Республикинчи хуласен историйне тěпчесси. 2.Панă темăпа кирлĕ материал тупма вĕрентесси. 3. Хуласенче илемлĕ вырăнсене курма, тасалăха тытса пыма вĕрентесси 4. Вĕренекенсен сăмах йышне ÿстересси, калаçу чĕлхине пуянлатасси. 5. Вĕренекенсен тавракурăмне аталантарасси.

Пулмалли ĕçĕн сăнарĕ. Проект валли кирлĕ материал шырасси. Материалпа паллашасси. Экскурсисене каясси. Пуçватмăшсем тăвасси, рефератсемпе сочиненисем çырасси. Проекта пурнăçа кĕртесси. Проекта хÿтĕлесси.

Пулмалли результат Проектпа ĕçленĕ чух ачасем тăван республикăн историйĕпе, промышленность аталанăвĕпе,паллă вырăнсемпе тата культурипе тĕплĕнрех паллашаççĕ. Вĕренекенсем хăйсен сăмах йышне ÿстерсе,тавракурăмне аталантарса туристсемпе тата хăнасемпе Чăваш Республикинчи хуласемпе паллă вырăнсем тăрăх экскурси ирттерме вĕренеççĕ.

Результата пурнăçа кĕртесси Тема тăрăх кирлĕ материал тупасси. Тĕпчев ĕçĕ ирттересси. Экскурсисем йĕркелесси. Сочиненисемпе рефератсем çырасси. Пуçватмăшсем тăвасси. Ачасен пĕлĕвне тĕрĕслеме тĕрлĕ ĕçсем туса ирттересси.

Чăваш Республики туристсене интереслентерет-и? Хуласемпе паллă вырăнсем.

Чăваш Республикин тěп хули- Шупашкар 1469 çулта никĕсленнĕ. Хальхи Шупашкар- республикăнэ кономикăпаку льтура центрě. Шупашкарта тĕрлĕ халăх çыннисем пурăнаççĕ. Халăх йышě 500 пине çывхарать

Çĕнĕ Шупашкар Чăваш Республикинчи чи çамрăк хула. Вăл 1960 çулта никĕсленнĕ.

г. Ядрин Етĕрне республикăри ватă хуласенчен пĕри. Ăна 1590 çулта никĕсленĕ. Вăл Сăр шывĕ хĕрринче ларать.

Çĕрпÿ хули 1589 çулта никĕсленнĕ

Сĕнтěрвăрри Кĕçĕн Сĕнтĕрпе Мăн Сĕнтĕр Атăлпа пĕрлешнĕ вырăнта ларать.

Куславкка Хусан университечĕн профессорĕ, паллă математик Н.И. Лобачевский ячĕпе çыхăннă çулта Н. И. Лобачевский музейне уçнă.

1937çулта Çĕмĕрле хула ятне илнĕ.

Улатăра 1555 çулта никĕсленĕ. Вăл Шупашкартан 200 çухрăм кăнтăр хĕвел анăçнелле Сăр шывĕ хĕр- ринче вырнаçнă. Ĕлĕк-авал Улатăр крепость хула пулнă.Улатăрта тĕнчипе паллă хĕç- пăшал ăсти И.Судаев çуралнă.

Канаш- республика пĕлтерĕшлĕ хула. Ăна хула ятне 1925 çулта панă.

Сочиненисемпе рефератсем.

Пуçватмăшсем.

8-9 классенче вĕренекенсен хуравĕ: «Чăваш Республики туристсемпе хăнасемшĕн интереслĕ-и?» Çапла- 60%; çук-25%; питех мар-13%.

Чăваш Республикинчи хуласене вĕреннĕ чух усă курмалли ĕçсем. 1.Çакǎнта çырса кǎтартнǎ пек, хǎвǎн юлташупа калаç. - Катя, эсĕ каникулта ǎçта пултǎн? -Эпĕ асанне патĕнче ялта пултǎм. -Ялĕ мĕн ятлǎ? -Ялĕ Чǎрǎшкасси ятлǎ. -Вǎл хǎш районта вырнаçнǎ? -Вǎл Çĕрпÿ районĕнче вырнаçнǎ

Хăш хуласен гербĕсем?

Текст тăрăх калаçу ирттересси. - Шупашкар хули ǎçта вырнаçнǎ? - Унта миçе çын пурǎнать? - - Хулан çĕнетнĕ кивĕ пайне кайса куртǎр-и? - Вǎл сире килешрĕ-и? - Залив варринче фонтан ĕçленине курнǎ- и эсир? - Хǎçан – кǎнтǎрла е каçхине? - Фонтан хǎçан илемлĕрех курǎнать? - Хулан кивĕ пайĕнче архитектура палǎкĕсем пур-и? - Вĕсенчен эсир хǎшне пĕлетĕр? - Атǎл хĕрринчи скверта кам палǎкĕ пур? - Чǎваш театрĕ умĕнче кам палǎкĕ пур? - Хǎшĕ сире ытларах килĕшет?

Çак предложенисене вырăсла куçарăр. - Станция Шумерля родилась в 1916 году. - В 1937 году поселок Шумерля стал городом. - В этом городе находится всем известный деревообрабатывающий комбинат, комбинат автофургонов. - Во время войны в деревообрабатывающем комбинате выпускали самолеты Як-6 и По-2.

Çĕрпÿ хули çинчен диалог тăвасси. -Çĕрпÿ хулине миçемĕш çулта никĕсленĕ? - Вǎл ǎçта вырнаçнǎ? - Ĕлĕк кам ертсе пынипе, крепость хула тума пуçланǎ? - Кремль мĕншĕн темиçе хутчен те çунса кайнǎ? - Хальхи Çĕрпÿ пĕтĕм çĕршывпа мĕнпе çыхǎнать?

Предложенисем йĕркелесе калав тăвăр. Никĕсленĕ, çулта, 1589, хулине, Çĕрпÿ. Юханшывǎн, ятлǎ, Мǎн Çавал, вырнаçнǎ, вǎл, çыранĕнче, сылтǎм. Çĕрпÿ, малтан, ялĕ, пулнǎ. чǎваш. Йывǎçран, пулнǎ, кремль, малтанхи. Хутчен, кайнǎ, çунса, те, кремль, темиçе. Автоçул, Ульяновскпа, тепĕр, Çĕрпÿрен, еннелле, пуçланать, Сызрань.

Улатăр хулипе тест ирттересси. 1. Улатǎра хǎçан никĕсленĕ? а) 1960 ç. ǎ) 1489ç. в) 1555ç. 2. Вǎл мĕнле шыв хĕрринче вырнаçнǎ? а) Сǎр ǎ) Атǎл б) Çавал в) Сĕнтĕр 3. Улатǎр крепоçĕ ǎçта ларнǎ? а) айлǎмра ǎ) сǎртра б) вǎрман варринче 4. Улатǎрта мĕнле хĕç- пǎшал ǎсти çуралнǎ? а) Шпагин ǎ) Калашников б) Судаев

Текст тăрăх калаçу ирттересси. - Çĕрпÿ хули хǎçан пуçланса кайнǎ? - Унǎн вырǎсла ячĕ мĕнле? - Çĕрпÿ ǎçта вырнаçнǎ? - Шупашкартан вǎл аякра-и? - Çĕрпÿ айккипе мĕнле çул иртет? - Вǎл çулпа ǎçта- ǎçта çитме пулать? - Эсир Çĕрпÿ ярмаркинче пулнǎ?

Текст патне ыйтусем лартăр. Шупашкар питě илемлĕ вырăнта вырнаçнă-Атăл хĕрри,сăртсем,йěри-тавра вăрман.Унта тĕрлě халăх çынисем туслă, пěр-пĕринпе килěштерсе пурăнаççĕ. Халăх йышĕ Шупашкарта çур миллиона çывхарать Хальхи Шупашкар- республикăн экономикăпа культура центрĕ.Республикăра кăларакан промышленность продукцийĕн çуррине ытла Шупашкарта тăваççĕ. Август уйăхěнче кашни çулах Шупашкар кунĕ ячěпе пысăк уяв иртет.

Текст тăрăх калаçу ирттересси. - Шупашкар хули ǎçта вырнаçнǎ? - Унта миçе çын пурǎнать? - Эпир хамǎр хулан хǎш пайĕнче пурǎнатпǎр? - Хулан çĕнетнĕ кивĕ пайне кайса куртǎр-и? - Вǎл сире килешрĕ-и? - Залив варринче фонтан ĕçленине курнǎ- и эсир? - Хǎçан – кǎнтǎрла е каçхине? - Фонтан хǎçан илемлĕрех курǎнать? - Хулан кивĕ пайĕнче архитектура палǎкĕсем пур-и? - Вĕсенчен эсир хǎшне пĕлетĕр? - Атǎл хĕрринчи скверта кам палǎкĕ пур? - Чǎваш театрĕ умĕнче кам палǎкĕ пур? - Хǎшĕ сире ытларах килĕшет?

Диалога рольпе вулăр. - Ырǎ кун пултǎр, Света. - Ырǎ кун пултǎр, Нина. - Эсĕ ǎçта пурǎнатǎн? - Эпĕ Çĕнĕ Шупашкар хулинче пурǎнатǎп. - Çĕнĕ Шупашкар мĕнле хула? - Вǎл пысǎк та илемлĕ хула. - Хула мĕнле юхан шыв хĕрринче вырнааçнǎ? - Хула Атǎл хĕрринче вырнаçнǎ. - Хула урамĕсем мĕнле? - Урамĕсем сарлака, таса. - Эсĕ хǎш вырǎнта пулма юрататǎн? - Эпĕ Атǎл хĕрринче пулма юрататǎп. Унта час-часах уявсем пулаççĕ.

Пĕр – пĕринпе калаçăр. - - Шупашкар хулинче мĕнле палǎксем пур? - Вĕсем хǎш урамсенче вырнаçнǎ? - Ку палǎксене кама е мĕне халалласа лартнǎ? - Вĕсен авторĕсене астǎватǎр-и? - Сире килĕшекен палǎк хǎшĕ?

Предложенисем йĕркелесе калав тăвăр. - Çĕнĕ Шупашкар, хуласенчен, чи, çамрǎкки, республикǎри. - Хула, ку, Шупашкартан, çинче, Атǎл, вырнаçнǎ, 10, анатарах, çухрǎм , Çĕнĕ Шупашкара, никĕсленĕ, çулта. - Уй-хир, пĕрремĕш, çуртсене, туса лартнǎ, варринче. - Ятне, хула, çулта, 1965, Çĕнĕ Шупашкара, панǎ. - Хǎвǎрт, ÿсет, питĕ, хула. - Республикǎн, чи, илемлĕ, Çĕнĕ Шупашкар, хуласенчен, чи, пĕри, хǎтлǎ. - Химии, Çĕнĕ, комбиначĕ, ĕçлет, Шупашкарта. - Шупашкарпа, ÿлĕмрен, Çĕнĕ Шупашкар, пĕрлешмелле.

Блиц – ыйту. 1. Çĕнĕ Шупашкар хулан малтанхи ячĕ? (Спутник ) 2. Çĕнĕ Шупашкарти чи вǎрǎм урам? (Винокуров) 3. Пирĕн шкул мĕнле урамра вырнаçнǎ? (Терешкова 4. Хулан пуçлăхĕ кам? (В.В.Андреев) 5. Çĕнĕ Шупашкарти чи çÿллĕ çурт? (спорткомплекс)

Калава вулăр та ят парăр. Сĕнтĕрвǎрри Кĕçĕн Сĕнтĕрпе Мǎн Сĕнтĕр Атǎлпа пĕрлешнĕ вырǎнта ларать çулсенче ку вырǎнта Сĕнтĕр ятлǎ ял пулнǎ çулта Михаил Федорович патша ку яла Сильвестр ятлǎ митрополита парнелет. Сĕнтĕвǎрри вǎрман хуçалǎх техникумĕпе паллǎ. Ку техникумра инженер çарĕсен генерал-майорĕ А.Л.Матвеевский, виççĕмĕш космонавт А.Г.Николаев вĕреннĕ. Сĕнтĕрвǎрри районĕнче Шуршǎл ятлǎ ял пур. Кунта А.Г.Николаев çуралнǎ. Ку Ялта тĕнчипе паллǎ космонавтика музейĕ ĕçлет.

Тĕрĕс-и ку? - Чǎваш çĕршывĕн тĕп хули – Хусан. - Чǎваш çĕршывĕ урлǎ икĕ пысǎк юханшыв юхса иртет: пĕри- Урал, тепри- Атǎл. - Пирĕн республикǎра тǎхǎр хула. - Чǎваш Республикинче чǎвашсем кǎна пурǎнаççĕ.

Предложенисем патне ыйтусем лартăр. - Канаша хула ятне 1925 çулта панǎ. -Çĕрпÿ-Ульяновск-Сызрань маршурт - Канаш урлǎ иртсе каять. -Канашри чи ватǎ предприяти – вагонсем - юсакан завод. -Вǎрçǎ çулесенче заводра тǎватǎ бронепоезд тунǎ: -«Комсомол Чувашии», «За Родину», «Имени М.И.Кутузова», -«Имени А.В.Суворова».

Предложенисем йĕркелесе калав тăвăр. Никĕсленĕ, çулта, 1589, хулине, Çĕрпÿ. Юханшывǎн, ятлǎ, Мǎн Çавал, вырнаçнǎ, вǎл, çыранĕнче, сылтǎм. Çĕрпÿ, малтан, ялĕ, пулнǎ. чǎваш. Йывǎçран, пулнǎ, кремль, малтанхи. Хутчен, кайнǎ, çунса, те, кремль, темиçе. Автоçул, Ульяновскпа, тепĕр, Çĕрпÿрен, еннелле, пуçланать, Сызрань.

Чăвашла куçарăр. Поселок Вурнары. Город Чебоксары. Шумерлинский мясокомбинат. Чебоксарский завод промышленных тракторов. Чувашский государственный университет имени И.Н.Ульянова. Чебоксарская ГЭС. Чебоксарский электроаппаратный завод.

Тĕрĕслев ĕçĕ:

Пĕтĕмлетÿ. Чăваш Республики туристсемпе хăнасене паллă вырăнĕсемпе, культурипе, йăли- йĕркипе интереслентермелле. Çавăнпа республикăра çĕнĕ çулсем тумалла, хуласенче хăна çурчĕсем уçмалла, рекламăсем памалла. Республика ытти регионсенчен хăтлăхпа, тирпей- илемпе, экологи ăнăçлăхĕпе лайăх енчен уйрăлса тăмалла.

Усă курнă литература: По городам и вестям.Автор Л. М. Кубашина. Чувашская Республика. Приглашение к сотрудничеству. Автор и составитель Комисаров В. П. Расцветай Чувашский край. Н. П. Суракин. Города Чувашии. Автор Э.Я. Дмитриева. Чăваш сăмахĕ. 8 класс. Печников О.И.Печникова М.Н. Чăваш чĕлхи. 6 класс. Андреев И.А., Гурьева Р.И. sobory.ru/distr/index. ezh.sedmitza.ru/index.