Зертханалық сабақ 4 – 6.

Тақырыбы: Ауыз суды санитарлы- микробиологиялық зерттеу – 3 сағат.

Ауыз суын санитарлы – микробиологиялық зерттеу. Санитарлы –

көрсеткіш микроорганизмдерді анықтау. МАФАнМ – дің санын анықтау – 10

сағат.

Микробиологиялық зерттеулер əдісі бойынша 1 мл суда барлық

микроорганизмдер санын анықтау жəне патогенді микроорганизмдерді

анықтау. (салмонеллалар, лептоспирилалар, холерлі вибриондар жəне

энтеровирустар).Соңғы анализ эпидемикалық көрсеткіштер арқылы жүзеге

асады. Сонымен қатар, патогенді бактерияларды тікелей судан бөліп алу

үшін арнайы зерттеулер қажет болғандықтан, судың фекалды ластану

дəрежесін сандық баға бере алатын қосымша əдістер бар. (ІТТБ - ІТТБ, Е.

coli, энтерококктар,стафилококктар анықтау).

Зерттелетін сулар: ауыз суы – құбыр жəне бөтелкелердегі сулар., ашық

су қоймалар, жүзу бассейндер, ағын сулар.

Жұмыс мақсаты: Құбыр судың санитарлы-бактериологиялық жағдайына

баға беру.

Жұмыстар:

- Құбыр судың микроб санын анықтау

- Бөтелкелердегі судың микроб санын анықтау

- Ашыту əдісімен судың коли-титр жəне коли-индексін анықтау

- Судың энетракокка индексін анықтау

Методикалық нұсқаулар

Қоректік орта жəне материал дайындау. Стерилизацияға дайындау

(1 студентке есептегенде): Петри табақшаларын 10 дана.; пробиркалар

10; пипеткалар 1 2 мл-ге -10; 5 10 мл-ге 3; бөтелке немесе флакон

(мөлшері 500 мл) 1 2 дана.

Дайындау керек: 0,85%-ті NaCl ерітіндісін стерильді (құбыр суын

немесе стерильді) мл; ЕПА стерильді 150 мл; жартылай сұйық

глюкозамен орта 30 мл (3 пробиркаға құю 710 мл-ден); Эндо орта 50 мл

(дайын болған соң 2 3 стерильді Петри табақшасына құйып,қатқан соң

табақшаларды қағазға орап, мұздатқышқа салу керек); КОДА ортасы немесе

Кесслер ортасы 33 мл концентрленген ортаны (10 мл- ден 3 колбаға 150

250 мл-ге жəне 1мл-ден 3 пробиркаға), əр колбаға жəне пробиркаға мақта

орналастырылады; Қалыпты концентрациялы КОДА немесе Кесслер

ортасын 60 мл-ді (10 мл-ден 6 пробиркаға құю)

Су үлгісін алу.

Санитарлы-бактериологиялық зерттеу үшін суды 500 мл көлемінде

алдын ала стерилденген пробкасы бар флаконға немесе бутылкаға құяды.

Ашық су қоймаларынан алынған,бассейндерден,бактарда н жəне т.б

үлгісін1015 см тереңдіктен алынады, ал тереңдігі аз жерлерден түбінен

1015 см жерден алынады..

Құбыр кранынан келесі əдіспен су үлгісін алады. Кранды спитрттелген

тампонмен сүртіп, жандырады, сосын мин-ке су жібереді. Сосын 400

мл- шамасындай су алады. Стерильді резиналы пробкамен жақсылап жауып,

үстінен қағаз қалпағымен кигізеді. Хлорланған суға анализ жүргізгенде

флаконға стерилизация алдында дехлоратор – 10 мг гипосульфит натриді

қосады.

Судың үлгілеріне бактериологиялық зерттеулерді жүргізу алынғаннан

кейін 2 сағаттан кеш болмауы керек.Асып кеткен жағдайда судың анализін

1-ден 6 0С температурада сақтап, 6 сағатқа дейін жүргізуге рұқсат беріледі.

Судың микроб санын анықтау. Су үлгісі бар флакондардан қағаз

қақпақтарын шешіп, пробкаларын алады. Мойындарын фломбирлейді.

Стерильді пипетка көмегімен суды жақсылап араластырады.

Əр үлгіден 2-ден кем емес 2 əртүрлі мөлшерге табақшаларда өсіп

шыққан колония саны 30-дан 300 арасында болатындай егеді.

Егу үшін 0,1 мл зерттелетін суды стерильді сумен араластырады. Ондық

реттік сұйылту жасалады. Əр сұйылтуға стерильді пипетка қолданылады.

Стерильді екі Петри табақшаларына əр сұйылтудан 1 мл-ден тамызады.

Сосын мл ерітілген жəне 45-50С-қа дейін салқындатылған ЕПА-ға

құйып, жақсылап араластырылады. Ортаны көлденең орналасқан жағдайда

қатырады. Екпелерді 37 °С-қа өсу үшін қояды. Ашық қоймалардан алынған

суды қатарынан екі екіден егеді. Біреуін 37 °С-та 1 күн ішінде инкубирлейді,

ал екіншісін 2 күнге 20 °С-қа қояды. Сосын ортаның бетінде жəне терең

өсіп шыққан колония санын анықтайды (жай көзбен жəне 2-5 рет ұлғайтқан

кездегі) жəне судың микроб санын анықтайды 1 мл-гі мөлшер. Ішетін су

жақсы болып саналады, егер 1 мл-де бактерия саны 100-ден аспаса; күдікті -

; лас 500 жəне оданда көп.

Судың коли-титр жəне коли- индексін анықтау. Коли-титр

БГКП анықталатын судың минималды мөлшері (мл), Коли- индекс

зерттелетін судың 1 мл-гі БГКП мөлшері, (дүниежүзілік жəне европа

стандарты бойынша 100 мл-гі). Екі этапты ашу əдісі мен немесе

мембранды фильтр əдісімен осы көрсеткіштер анықталады.

Ашу əдісі Зерттелетін судың арнаулы мөлшеріне негізделген жəне

ортада 37 °С өсіруге. Сосын Эндо тығыз ортаға бактерия егу,өсіп шыққан

БГКП 1л судағы мөлшерін таблицамен салыстыру.

Ашық су қоймаларындағы суды зерттегенде жəне тазарту

этаптарындағы суды 100,0; 10,0; 1,0 жəне 0,1 мл егеді. Су құбырындағы

суды 3 мөлшерлі 100,0 мл, үш мөлшерлі 10,0 мл-дан жəне үш мөлшерлі 1,0

мл-ден.

Көрсетілген судың мөлшерін Кесслер немесе КОДА ортасы бар

флакондарға немесе пробиркаларға орналастырады. Ыдыс түбіне поплывок

немесе мақта салынады. 100,0 жəне10,0 мл суды флакон жəне

пробиркаларға қатынасы 10,0 жəне 1,0 мл концентрленген ортаға егеді; 1,0

жəне 0,1 мл суды пробиркаларға10,0 мл қалыпты концентрациялы ортаға

егеді. 24 сағатқа 37 °С-қа қояды. Қышқыл жəне газ түзілмей, флакон іші

лайланбаса кері нəтиже алынып,зерттеу аяқталады.

Лайланған,газ жəне қышқыл болған жағдайда флаконнан ілмекпен Эндо

ортаның бетіне 3-4 секторға бөліп егеді.

Егетін материалды бөлек-бөлек колония ала алатындай алу қажет.

Табақшаларды 37 °С-қа сағатқа қояды. Өспеген жағдайда жəне

БГКП-ға сай емес колония табылған жағдайда (беті жəне шеті тегіс емес,

көктер жəне т.б.), нəтиже дұрыс емес деп есептеледі. Эндо ортасында өсіп

шыққан металикалық жылтыры бар немесе жоқ қызыл, ашық- қызыл, əлсіз-

қызыл колонияларға (лактозо-оң колониялар) мазка жасайды, Грам əдісімен

бояп, суда тіршілік ететін Pseudomonadaceae туысының грам теріс

бактерияларын БГКП-дан дифференцирлейтін грамоксидазды тест қояды.

Осы мақсатпен 2-3 бөлек колонияларды ортаның бетінен таяқша көмегімен

алып, диметил-- n- фенилендиамин ерітіндісіне матырылған фильтр

қағазына штрихпен енгізеді.Теріс оксидазды тестте қағаз түсі өзгермейді,

оң болса, 1 минут ішінде көк түске боялады.

Жұғындыда грам теріс таяқшалар жəне теріс оксидазды тест су

анализында жəне суды тазарту этаптарында жəне ашық су қоймаларында

БГКП бар екені туралы дұрыс жауап береді.

Су құбырын зерттегенде оксидаза түзбейтін грамтеріс таяқшаларды

ашу тестте зерттейді. Ілгекпен зерттелетін материалды жартылай сұйық

0,5% глюкозасы бар агарға егеді. 1 күн 37° С-қа қояды. Қышқыл жəне газ

болған жағдайда оң нəтиже алынады. Анализ нəтижесін коли-индекс түрінде

шығарады. Мөлшерін таблицамен анықтайды. Коли- индекс арқылы коли-

титрді анықтайды.

Мембранды-фильтр əдісі. Бұл əдісте эндо қоректік ортасында 37° С

температурада өсіп шыққан, мембраналық фильтрден өткізілген белгілі бір

мөлшердегі суды анализдеу арқылы бактериялардың көлемін анықтау.

Дифференцирленген өсіп шыккан колонияны санап жəне 1 л судағы ішек

тақшаларының бактерия топтарын анықтау.

Құбыр суының жүйесін жəне артезиан скважинасындағы судың

көлемін 333мл-де фильтрлейді. Ашық су қоймасындағы таза судың көлемін

100; 10; 1 жəне 0,1 мл-де,ал жай ғана ластанған суды 0,1; 0,01 и 0,001 мл-де

фильтрлеиді.

Суды фильтрлеу үшін мембранды фильтрді 3 (диаметр пор 0,7 мкм)

қолданады, оларды 80° С жылытылған дистилденген сумен шыны стаканға

орналастырады жəне оттын əлсіз жалынында қайнағанға дейін қою керек.

Фильтрді қайнату үш рет жүргізіледі, бірак 110 мин. Біріншілік жəне

екіншілік қайнатудан кейін суды төгіп тасталады. Соңғы қайнатылған суды

төкпей жəне пайдаланғанға дейін фильтрді соңда қалдырады.

Жұмыс алдында Зейтц-тің фильтр аппаратын спиртпен сүртіледі.

Вакуум- насосына байланысқан фильтр аппаратындағы воронкаға фильтрді

орналастырады. Зерттеуді улкен сұйылтуда жүргізіледі. Егу кезінде көлемі 1

мл немесе төмен 10 мл стерильді құбыр суында сұйылту жасайды, одан соң

фильтрлейді. Процесс соңында Петри табақшасындағы Эндо қоректік

ортасының бетіне фильтрді орналастырады. Бір табақшаға 3 4 фильтр

араластырады. Фильтрі бар табақшаны с, 37 °С-та сақталады. Санау

үшін 10 немесе 50-ден көп емес фильтрі бар колонияларды таңдап алынады.

Есепке қызыл немесе қанық қызыл алынады, колония металды жылтыр

немесе жылтырсыз. Одан əрі кесте толтырылады. Кестеде бөлінген ішек

таяқшаларының бактерияларының аналогиялық ашу ( бродильный) тəсілін

сипаттау керек.

Энтерококктың индексін анықтау. Микробтың санымен жəне БГКП

индексін анықтау əртүрлі көлемдегі суды қышқылдық немесе полимикспен

бірге элективті ортаға егеді. Жоғарғы полимиксина, бөтен

микроорганизмдердің өсуін төмендетеді. Ортаны термостатқа 37 °С

температураға жəне 48 сағатқа қойылады.

Барлық қышқылды-элективті ортада егілген суды жоғарғы секторлы

сүт-ингибиторлы ортада шығарады. Ортаны термостатқа аптаға қояды. Сүт-

ингибиторлы ортада қара металды түсі бар колониялар өсіп шығады

(Streptococcus faecalis), жəне кішкентай сүр түсті колония (Streptococcus

faecium). Колонияларды микроскоптау кезінде грам-оң бактериялар,

тізбектеліп орналасқан диплококктар табылады.Энтерококктың соңғы

жауабын таблицадан табуға болады.

Құрал-жабдықтар, ыдыс, реактивтер,қондырғылар

Стерильді Петри табақшасы; стерильді пробирка; стерильді пипетка;

стерильді шөлмектер немесе 500 мл флакон; термотұрақты шыны стерильді

стакандар; колба немесе мл флакон; шыны таяқшалар; пинцет;

бактериалды ілмек; лупа;барометр; фильтровальды қондырғы; мембранды

фильтр 3;фильтр қағазы; мақта\; микроскоп; заттық жəне жабынды

шынылар; 30 жəне 37 °С термостатқа.

Стерильді 0,85%-к NaCl ерітіндісі ( немесе стерильді құбыр суы );Эндо

ортасы; Кессера ортасы немесе КОДА ; МПА; полимиксті қышқылдық орта;

сүт-ингибиторлы орта; 10% пептонды су; селенитті орта; висмут-сульфитті

агар; Рассела ортасы; жартылай сұйық жаңа дайындалған глюкозасы бар

диметил-N-фенилендиамин; жаңа дайындалған 3%-к КОН ерітіндісі; натрий

гипосульфиті; Грам əдісімен бояудың реактивтері; фуксин; 70%-к этанол.

Бақылау сұрақтары;

3. Судың санитарлы- микробиологиялық зерттеулері

4. Судың санитарлы-көрсеткіш микроорганизмдері

Зертханалық сабақ 7.

Тақырыбы: Ауаны санитарлы- микробиологиялық зерттеу – 1

сағат.

Су жəне топырақ сияқты ауа микроорганизмдер тіршілік ететін орта

болып саналады. Бактериялар көп мөлшерде ауаға шаң- тозаңмен түседі,

олардың сандық жəне сапалық құрамы топырақ микрофлорасымен тығыз

байланысты болып келеді. Микроорганизмдер ауада тіршілік еткенімен, ауа

олардың көбею ортасы бола алмайды, яғни олар күн сəулесінің əсерінен

тіршілігін жояды. Ауа микрофлорасы негізінен климаттық жағдайларға, жыл

жəне тəулік мезгіліне, тұрғылықты жерлерге байланысты өзгеріп отырады.

Жаңбырлы күнде микробтар шаңмен қоса топырақтың бетіне шөгіп, ауа

тазарады. Ауаның жоғары қабаты микробтардан едеəуір таза болып келеді.

Адамдар көп жерлерде, ластанған аймақтардың ауасында микроорганизмдер

көп мөлшерде кездеседі. Зерттеу міндеттеріне байланысты ауа

микрофлорасын зерттеу кезінде түрлі тəсілдер қолданылады. Бөлмелердегі

ауа ластануына баға беру үшін Кох тəсілі кең қолданылады. Ол үшін

зерттелетін бөлмеге қатты қоректік орта құйылған Петри табақшаларын 5

минутқа ашық қалдырып, уақыт аяқталған соң табақшаның бетін жауып,

термостатқа при 28

0

С орналастырады. 2-3 тəуліктік инкубациядан соң ауа

микрофлорасына сандық есептеу жүргізеді. Бөлме ауаларында көбінесе

бактериялардың кок тəрізді формалары, оның ішінде Sarcina flava,споралы

таяқшалар, зең саңырауқұлақтары кездеседі.