Ө скемен қ аласында ғ ы химия- биология ба ғ ытында ғ ы Назарбаев Зияткерлік мектебі Химия п ә ніні ң м ұғ алімі Адиканова Зейнегуль Коксегеновнаны ң алкандар та қ ырыбында ғ ы саба ғ ыны ң ү лгі жоспары

Сабақтың тақырыбы Алкандар

Сабақтың мақсаты: Алкандар,жалпы формуласы, гомологтық қатары, изомерлері, атаулары,алкандарды алу және химиялық қасиеттері мен қолданылуы туралы жалпы түсінік беру Көмірсутектер туралы білімдерін,ойлау, есте сақтау дағдыларын дамыту Тапсырмаларды орындай отырып, ұқыптылыққа, жауапкершілікке тәрбиелеуге ұмтылу

Сабақтың түрі, формасы,әдіс- тәсілдері Лекция формасындағы жаңа білімді меңгеру сабағы Лекция,репродуктивті, кітаппен жұмыс, инсерт кестесі

Сабақтың жоспары: I. Ұйымдастыру II. Өткенді қайталау III. Жаңа сабақ 1. Қаныққан көмірсутектердің жалпы формуласы, анықтамасы. 2. Гомологтық қатары. 3. Изомерия түрлері. 4. Атом құрылысы. 5. Физикалық қасиеті. 6. Алыну жолдары. 7. Химиялық қасиеті. 8. Қолданылуы. IV. Сабақты бекіту V. Қорытындылау VI. Үйге тапсырма

Алкандар. (қаныққан көмірсутектер. Парафиндер..) Алкандар – көміртектің барлық атомдары дара (σ-) сигма байланыспен байланысқан жалпы формуласы мынандай көмірсутектер C n H 2n+2

Метанның гомологтық қатары СН 4 метан С 2 H 6 этан C 3 H 8 пропан C 4 H 10 бутан C 5 H 12 пентан C 6 H 14 гексан C 7 H 16 гептан C 8 H 18 октан C 9 H 20 нонан C 10 H 22 декан Гомологтар – құрылысы мен қасиеті ұқсас,бір немесе бірнеше СH 2. тобына айырмасы бар жалпы формуласы бірдей заттар

Радикалдар – жұптаспаған электроны бар бөлшектер. СаныСан атауыРадикалдың формуласы Радикалдың атауы 1Моно--СН 3 Метил 2Ди--С 2 Н 5 Этил 3Три--С 3 Н 7 Пропил 4Тетра--С 4 Н 9 Бутил 5Пента--С 5 Н 11 Пентил

Алкандардың Изомериясы және номенклатурасы Құрылымдық: CH 3 – CH - CH 2 - CH 3 CH 3 Алгоритм. 1. Негізгі тізбекті таңдап алу: CH 3 – CH - CH 2 - CH 3 CH 3

Алкандардың Изомериясы және номенклатурасы 2. Негізгі тізбектегі атомдарды нөмірлеу және радикалдың орнын анықтау CH 3 – CH - CH 2 - CH 3 CH 3

Алкандардың Изомериясы және номенклатурасы 3. атау: CH 3 – CH - CH 2 - CH 3 CH метилбутан

Метан алкандарға sp³-гибридтену тән; байланыс ұзындығы С-С = 0,154 нм орбиталдар арасындағы бұрыш= 109° 28´. көміртегі және сутегі орбитальдарының қабысуы + 109°28´ Метанның құрылысы s р Гибридтелген орбиталь сурет 1. сурет2. сурет 3. c c c cc c c 0,154 нм

Метан қатары гомогтарының құрылысы

Алкандардың құрылысы

Метанның кеңістік пішіні

Этанның пішіні

Физикалық қасиеттері Салыстырмалы молекулалық массаларының өсу ретіне қарай қайнау, балқу температуралары артады СН 4 …C 4 Н 10 – газдар T қайнау : -161,6…-0,5 °C T балқу : -182,5…-138,3 °C С16Н34…ары қарай қатты заттар T қайнау: 287,5 °C T балқу: 20 °C С 5 Н 12 …C 15 Н 32 –сұйықтар T қайнау : 36,1…270,5 °C Tбалқу: -129,8…10 °C

1)Өнеркәсіпте а) мұнай өнімдерін крекингілеу : C 16 H 34 C 8 H 18 + C 8 H 16 2) Зертханада: в) карбон қышқылының натрий тұздарын декарбоксилдеу СН 3 СООNa + 2NaОН СН 4 + Nа 2 СО 3 б) Вюрц реакциясы : C 2 H 5 Cl + 2Na C 4 H NaCl Алынуы а) карбидті гидролиздеу: Al 4 C H 2 O = 3 CH Al(OH) 3

Метанды алу

Химиялық қасиеттері

СН 4 + Сl 2 CH 3 Cl + HCl + Q t Реакция радикалды механизм бойынша жүреді. Этан б) Нитрование С Н Н Н Н + НО NO 2 СН 3 NO 2 + H 2 O + Q в) Сульфирование С Н Н Н Н + НО SO 3 H СН 3 SO 3 H + H 2 O + Q t t Химиялық қасиеті 1. Орын басу реакциялары 2) Нитрлеу (Коновалов): 3) сульфирлену: 1) Галогендеу реакциясы

СН 3 СН 2 СН 2 СН 2 СН 3 t, катализатор СН 3 СН СН 2 СН 3 СН 3 СН 4 + Н 2 О СО + 3Н 2 800°С синтез-газ 2СН 4 Н С С Н + 3Н 2 + Q 1500°С СН 3 СН 3 Н 2 С=СН 2 + Н 2 + Q Қаныққан көмірсутектер оттегі жеткілікті болғанда көмірленбей жанады ) С 3 Н 8 + 5О 2 3СО 2 + 4Н 2 О + Q Катализаторт қатысында тотығады: СН 4 + О 2 500°С, катализатор Н С О Н + Н 2 О + Q 2СН 3 (СН 2 ) 34 СН 3 + 5О 2 4СН 3 (СН 2 ) 16 СООН +2Н 2 О + Q

6. Жану тотығу: CH 4 + 2O 2 CO 2 + 2H 2 O + Q

Отын ретінде кеңінен қолданыла ды, іштен жанатын двигательд ердің отыны алкандардың қолданылуы

қолданылуы 1-3 – өндірісте күйе (1 – картрижи; 2 – резина; 3 – типографиялықбояу) 4-7 – органикалық заттар (4 – еріткіштер; 5 – тоңазытқыштарда; 6 – метанол; 7 - ацетилен)

Бекіту.Бағалау Гептанның барлық изомерлерін құрып ата. Пентанның екі жақын гомологын жазып ата. Ауа бойынша тығыздығы 2 –ге тең көмірсутекті анықта.

Қорытындылау «INSERT» кестесінің белгілерін қоя отырып сабақты қорытындылау. V - ТАНЫС+ ЖАҢА? - БІЛГІМ КЕЛЕДІ. - ОЙЛАҒАН ОЙҒА КЕРІ

Үй тапсырмасы Гептанның мысалында алкандардың химиялық қасиеттерін көрсететін реакция теңдеулерін жаз.