Көп адам дүниеге бой алдырған, Бой алдырып, алғын көп шалдырған. Өлді деуге сыя ма, ойлаңдаршы, Өлмейтұғын артына сөз қалдырған. Абай

Абай қазақтың ұлы ақыны, композитор, философ, қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаушы, оның алғашқы классигі.

Абай (Ибрагим) Құ нанбаев 1845 жылы 10 (23) тамызда Семей облысы Шы ңғ ыстауда ғ ы Тобы қ ты руында ( қ азіргі Шы ғ ыс Қ аза қ стан облысы Абай ауданы) д ү ниеге келген. Ә кесі Құ нанбай Ө скенбай ұ лы Тобы қ ты руыны ң басшысы, аса ірі феодал, уезді ң а ғ а с ұ лтаны бол ғ ан адам. Бала Абайды парасатты да талантты анасы Ұ лжан мен ә жесі Зере т ә рбиелеген.

Одан әрі он жасар Абай Семей қаласындағы Ахмет-Риза медресесінде оқыды. Медресе тәртібін бұза отырып, орыстың приходская мектебінен білім алды. Араб, парсы, т.б. шығыс тілдерін тез меңгерген Абай Шығыстың атақты шайырлары -Навои, Низами, Саади, Фирдоуси, Джами, Хафиз, Сайхалидың шығармаларын оқыды. Олардың гуманистік көзқарастары Абайдың дүниетанымының қалыптасуына өз әсерін тигізді. Өзінің ерекше талантының арқасында Абай оқуда үлкен жетістіктерге жетті. Мектеп қабырғасында жүріп-ақ Абай поэзияны меңгеріп қана қойған жоқ, өзі де өлең жаза бастады.

XIX ғасырдың 70-жылдарының ортасында Абай орыс тілі мен әдебиетін оқуды қайтадан жалғастырып, орыс әдебиеті классиктерінің шығармаларына, орыс революционер-демократтарының мұраларына ден қойып оқи бастайды. Ежелгі грек философтары Сократ, Платон, Аристотельдің еңбектері қызықтыра бастайды. Е.П. Михаэлис, И.И.Долгополов, С.С. Гросс, Н.М. Лобановский сияқты саяси жер аударылған орыс демократтарымен таныстық Абайдың прогрестік көзқарасының қалыптасуына игі әсерін тигізді. Абай ел ішіндегі мәдени-ағарту жұмыстарын белсене араласты. Семей облыстық статистика комитетінің, Орыс георгафиялық қоғамы Батыс – Сібір бөлімі Семей бөлімшесінің, бастауыш білім беру қоғамының белсенді мүшесі болды.

80-жылдардың ортасында Абай шығармашылығы ерекше қарқынды болды жылдардағы ақын поэзиясында оның соңғы екі онжылдықтағы рухани ізденістері көрініс тапты. Абай қазақ халқының әлеуметтік, қоғамдық, моральдық мәселелерін алға тартты. Адамгершілік- философиялық тақырыптағы өлеңдер Абай поэзиясында ерекше орын алады. Негізгі мағынасы - ақынның өмір туралы ой-толғамдары, адамның өмірдегі орны. Абай өлеңдерінің көркемдік жаңашылдығы поэзияның идеялық мағынасынан, тақырыпты жаңартудан көрінеді. Көптеген өлеңдері лирикалық монолог («Айттым сәлем, Қаламқас») түрінде жазылған жылы «Мақсұт», «Ескендір» поэмалары жазылды. Көркем проза мен қоғамдық ойларды дамытудағы Абайдың елеулі үлесі – «»Қара сөздер»( ). Орыс, шетел классиктерінің шығармаларын қазақ тіліне аудару – Абай шығармашылығының ерекше бөлімі. Ол 50- ден астам А.С. Пушкиннің, М.Ю. Лермонтовтың, И.А. Крыловтың шығармаларын аударған.

Абай Құнанбаевтың көзі тірісінде бірнеше өлеңдері ғана басылып шыққан. Абай Құнанбаев 1904 жылы 23 маусымда Семей уезі, Шыңғыс болысында 59 жасында қайтыс болды.Ақын қайтыс болғаннан кейін 5 жылдан соң, 1909 жылы Петербург қаласынан «Қазақ ақыны Ибрагим Құнанбаевтың өлеңдері» атты жыр жинағы жарық көрді. Абай сонымен қатар ерекше таланты сазгер болатын. Бүгінде бізге жетіп, танымал болған жиырма шақты әуендердің авторы. Абай мұрасы қазақ тілі мен әдебиетінің әрі қарай дамуына ерекше әсерін тигізді. Абайдың ағартушылық қызметі қазақ ұлттық әдебиетін алдыңғы қатарлы орыс мәдениетінің демократиялық дәстүрі негізінде байыта отырып, Орта Азия, Шығыс халықтары мәдениетінің дамуына айтарлықтай үлес қосты. Қазақ ұлттық өнерінің тарихында Абайдың музыкалық мұрасы ерекше орын алады. Абай дәстүрі жаңа толқын қазақ ақын –жазушыларының шығармашылығында жалғасын табуда. Қазақ әдебиеттану ғылымында абайтану саласы табысты дамуда. Абай шығармалары көптеген әлем халықтарының тіліне аударылған.

1972 жылы Семей қаласында қазақ халқының ұлы ақыны Абай Құнанбаевқа ескерткіш ашылды жылы Семей қаласында Абайдың жаңа Республикалық әдеби-мемориалды мұражай-үйі ашылды жылы 29 тамызда облыс орталығы Өскемен қаласындағы Республика алаңында Абай Құнанбаевқа ескерткіш ашылды.