Oziq–ovqat mahsulotlaridan kasallanish va ularning oldini olish Reja: 1.Umumiy tushunchalar. 2.Oziq–ovqat infektsiyasi. 3.Oziq–ovqatdan zaharlanish. 4.Zamburug tabiatli oziq–ovqat intoksikatsiyasi. 5.Oziq–ovqat toksiko infektsiyasi.

Umumiy tushunchalar. Toksigen mikroorganizmlar tasirida oziq–ovqat sababchi bolgan kasalliklar oziq–ovqat kasalliklari deyiladi. Bu mikroorganizmlar mahsulotlarga turli xil yollar bilan tushadi. Ular xizmat qiluvchi va qayta ishlovchi xodimlarning qoli orqali yoki realizatsiyaga chiqarilayotgan mahsulotlarga havodagi chang orqali, iflos suv yoki muz orqali, hamda iflos idishlar bilan kontaktda bolganda yuqadi.

Oziq–ovqat infektsiyasi. Oziq–ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishda, saqlashda va realizatsiya qilishda sanitariya–gigenik rejimlari buzilganda ular odamlar uchun infektsion kasalliklarning manbai bolib hisoblanadi.

Ovqatlarning zaharliligi turli xil sabablar bilan asoslanadi. Zaharlanish mahsulotlarning tabiiy zaharliligidan (bazi turdagi baliqlar, zamburuglar, rezavor mevalar va boshqalar) yoki oziq– ovqatga zaharli moddalarning tushushi natijasida (mis, qorgoshin, rux va boshqalar) kelib chiqadi. Oziq–ovqatdan zaharlanish

Brutsellyoz. Brutsellyoz – bola tashlash belgilari bilan odam va hayvonlarda uchraydigan kasallikdir. Brutsellyoz qozgatuvchisi birinchi marta 1886 yili olgan kishi tanasidan ingliz olimi Bryus tomonidan topilgan va Makrokokkus melitenzis deb nomlangan. Brutsellyoz

Botulizm Oziq–ovqat mahsulotlaridagi Clostridium botulinum bakteriyasining toksini orqali juda ogir zaxarlanish. Oziq–ovqat mahsulotlariga tushib qolgan botulizm kasalligini uygotuvchisining kopayishi va toksin ajratishi uchun yaxshi muhit hisoblanadi. Botulizm uygotuvchisi spora hosil qiluvchi tayoqcha.

Oqsim (yashur) kasalining virusi. Oqsim otkir zoonoz kasallik bolib, asosan yirik qoramollarda, qoy, echki, chochqalarda, yovvoyi hayvonlardan juft tuyoqli hayvonlarda uchraydi va ulardan odamga otadi.

Kuydirgi (Sibirskaya yazva. Antrakas) – odamlarga yuquvchi, hayvonlarning otkir infektsion kasalligidir. Bu kasallikni qozgatuvchisi – Bats antratsis. Birinchi bolib 1849 yili kuydirgining batsillalarini Pollender topgan edi.

Kuydirgi tayoqchasining vegetativ hujayralari tashqi muhitga uncha chidamli emas. Ular +55 darajada 40 minutda, +60 darajada esa 15 minutda, qaynaganda esa darhol halok boladi.

Tuberkulyoz. Tuberkulyoz (sil) surunkali yuqumli kasallikdir. Uning qozgatuvchisini 1882 yili Robert Kox topgan va unga mikrobakterium tuberkulezis deb nom bergan. Sil bilan odam, sut emizuvchi hayvonlar va parrandalar kasallanib, organ va toqimalarda maxsus tugunchalar – tuberkulalar hosil bolishi bilan ifodalanadi. Morfologiyasi va biologik xususiyatlari. Tuberkulyoz tayoqchasining boyi ortacha 0,8 – 5,5 mkm, eni 0,2 – 0,6 mkm bolib, shakli har xil (polimorfizm). Kalta va uzun, ingichka va yogon, togri va qayrilgan, sidirga va donador tayoqchalar shaklida uchraydi.

Foydalanilgan adabiyotlar royxati 1.Buriev S. «Mikrobiologiya va virusologiya asoslari» fanidan maruza matnlari. Buxoro, 2000 y. 2.Vakil M.M., Jarikova G.G., Xoshimov X. Mikrobiologiya va biotexnologiya asoslari. Toshkent, 1999 y. 3.Gariev B.G. Mikrobiologiya. Toshkent, «Mehnat» nashriyoti, 1990 y. 4.Kabulova F.D., Keldiyarov X.A. Mikrobiologiya i virusologiya. Samarkand, 2001 y. 5.Mustaqimov G.D. Osimliklar fiziologiyasi va mikrobiologiya asoslari. Toshkent, «Oqituvchi» nashriyoti, 1995 y.