1. Eng qadimgi davrlardan melodning VII asrigacha talim-tarbiya va pedagogik fikr 2. «Avesto» - eng qadimgi yozma marifiy yodgorlik 3. Qadimgi turkiy xalqlar yodgorliklarida tarbiyaga doir fikrlar 3-MAVZU: Eng qadimgi davrdan VII asrgacha talim tarbiya masalalari REJA:
Tavsiya etiladigan adabiyotlar; 1. Xodjaev B.X. Umumiy pedagogika nazariyasi va amaliyoti. Darslik. – T.: Sano-standart nashriyoti 2017, 417- bet. 2. Musurmonova A. va boshqalar. Umumiy pedagogika. Oquv qollanma. «Ozkitobsavdonashriyoti», bet. 3. Krivshenko L.P. Pedagogika. 2-ye izdanie. Uchebnik dlya bakalavrov (Russian Edition), Izdatelstvo Prospekt» (December 10, 2019), 756-str. 4. Sandra P.A. Robinson, Verna Knight. Handbook of research on Critical Thinking and Teacher Education Pedagogy. IGI Global; pages. 5. Xutorskoy A.V. Pedagogika. Uchebnik dlya vuzov. Standart tretego pokoleniya. – SPb: Piter – 608 ss.il – (Seriya «Uchebnik dlya vuzov»).
Eng qadimgi davrlardan melodning VII asrigacha talim-tarbiya va pedagogik fikr Malumki, kishilik jamiyatining vujudga kelishi jarayonida inson ham biologik jihatdan, ham ijtimoiy jihatdan takomillashib borgan. Dastlabki diniy etiqodlar, eng oddiy ixtirolarning takomillashib borishi kabi holatlar inson ongining ham shakllanib borishiga turtki bo'ldi. Bu jarayon minglab yillarni oz ichiga olgan bolib, ana shu davrda inson ongi shakllanishining asosi sifatida qabul qilingan xulq-odob qoidalari, ijtimoiy talablar yuzaga kelgan. Ushbu talablar muayyan davrda yaratilgan yodgorliklarining asosiy mazmuni va mohiyatini tashkil etadi.
Eng qadimgi madaniy boyliklarimizni o'rganishda quyida uch guruhga ajratilgan manbalarga tayanamiz:
Kishilar mehnat faoliyatini jamoa azolarining yosh jihatlariga kora quyidagicha tashkil etganlar: a) bolalar va o'smirlar; b) ijtimoiy hayot va mehnatda to`la ishtirok etuvchilar; c) keksalar.
Maktablarda asosiy etibor bolalarga og'zaki bilim berish bilan birga ularda yozuv ko'nikmalarining shakllantirilishiga qaratildi. Dastlab suratkashlik rivojlanib, piktografik xat paydo bolgan bo'lsa, keyinchalik qo'shni mamlakatlardan kirib kelgan harflar yordamida yozish usuli paydo bo'ladi va bu usul tez tarqala boshlaydi.
Eramizdan oldingi I ming yillik o'rtalariga kelib, oromiy yozuvi negizida Ovisto, Xorazm, sogd, Kushon, run (Urxun-Enasoy), uygur va boshqa yozuvlar paydo boladi va ta`lim-tarbiyaning rivojlanishida muhim ahamiyat kasb etadi. Xitoyda qog'ozning ixtiro etilishi, Hindistonda hisoblash, onlik sonlarning paydo bo`lishi, Mesopotamiyada yer kurrasining graduslarga, sutkani soatlarga, minut va sekundlarga bo'lishning o'ylab topilishi,
Markaziy Osiyoda O`rtayerdengizi bilan Hindistonni ozaro boglovchi karvon yo'Iining vujudga kelishi, keyinchalik Xitoydan Markaziy Osiyo orqali O`rtayerdengiziga «Buyuk ipak yoli»ning ochilishi kabi voqealar mazkur hududlarda yashovchi xalqlar madaniyatining rivojlanishiga sabab boldi.
Xalq og`zaki ijodi namunalari Afsonalar Maqollar Eposlar Qo`shiqlar Dostonlar Laparlar Ertaklar
Eramizdan avvalgi minginchi yillarning o'rtalarida eng qadimgi ajdodlarimiz tomonidan qahramonlik mavzusida juda kop afsona va rivoyatlar yaratilgan.. Agar bu afsonalar zardushtiylik dinining muqad- das kitobi «Ovisto» mundarijasidan orin olmaganda edi, biz ular haqida hech qanday malumotga ega bo'lolmagan bolardik.
«Ovisto» diniy xarakterga ega bo'lish bilan birga, o'zida falsafiy, siyosiy, filologik, va tarbiyaviy masalalarni ham qamrab olgan. Abu Rayhon Beruniy ozining «Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar» asarida zardushtiylik dini qadimgi Xuroson, Fors, Iroq va Balxdan Suriya yerlarigacha tarqalganligini aytadi.
Avestoning vatani qayer?
«Ovisto» talimotida jismoniy va manaviy dunyo uch hayotiy davrga bolinadi. Birinchi davr eng qadimgi davr sanalib, u ilk hayotni bildiradi. Bunda ham jismoniy, ham manaviy dunyoda yaxshilik tantana qiladi. Dunyoda yoru`glik va insoniy saodat hukmron bo'lgan.
Ikkinchi davr hozirgi davr bo'lib, bu davrda yaxshilik ruhlari bilan yomonlik ruhlari o'rtasida kurash davom etadi.
Uchinchi davr - bolgusi hayot. Bu davrda aql- idrok va adolat tantanasi o'rnatiladi. Bolgusi yaxshi hayotni Artu o'rnatib, dehqonlar badavlat, hokimiyat esa mustahkam bo'ladi, deyiladi. «Yaxshilik talimni va sadoqatni amalga oshirib yaxshi hokimlar hukm yuritaversinlar. Odamlarga va ularnmg avlodlariga baxt-saodat keltiradigan talimni amalga oshirsinlar».
Qadimgi turkiy xalqlar yodgorliklarida tarbiyaga doir fikrlar
PPT PPT PPT PPT PPT PPT PPT PPT Word Excel PPT
Скачано с Скачано с