OZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA ORTA MAXSUS TALIM VAZIRLIGI TOSHKENT ARXITEKTURA QURILISH INSTITUTI BINO INSHOOTLARI FAKULTETI FALSAFA FANIDAN MUSTAQIL ISH MAVZU: Dinning madaniyat fenomeni BAJARDI: GURUH TALABASI XASANBOYEV S TEKSHIRDI: AZIMOVA CH.A. TOSHKENT-2022

1.Dinning madaniyat fenomeni sifatida oziga xos xususiyatlari. 2.Dinlarning rivojiga globallashuvning tasiri. Din globallashuvining mezonlari. 3.Globallashuvning ananaviy dinga tasiri. Islom dinida globallashuvning talqini. 4.Xulosa 5.Foydalanilgan adabiyotlar

Dunyodagi barcha dinlar mohiyatan oziga xos xususiyatlarga ega: din dunyoga qarashda muqaddas narsalarga hurmat- izzatva qorquv ehtiroslarini paydo qiluvchi malum ramzlar yigindisining mavjud bolishini talab qiladi. Bu ramzlar dindorlar jamoasi otkazadigan diniy marosimlar va urf-odatlar (masalan, cherkovlardagi otkaziladigan marosimlar)da ishtirok etadilar. Bundagi har bir guruh oziga xos etiborni talab qiladi, lekin shunga qaramay, diniy etiqodlarda xudo qorquv, dahshat yoki ehtiromlar tugdiruvchi mavjudot sifatida ishtirok etishi aytiladi.

Dinning madaniyat fenomeni sifatidagi jihatlarini quidagilarda kuzatish mumkin Xristianlik dinida choqintirishish, islom dinida xatna qilish ibodat qilish, hamdu sano aytish malum ovqatlarni istemol qilmaslik, roza tutish hazrati oliy Xudo sharafiga uni tinchlantirish maqsadida sham yoqish

Dinning madaniyat fenomeni sifatida oziga xos xususiyati ananaviy jamiyatlar hayotida quidagilarda yanada yaqqolroq korinadi musiqa naqqoshlik badiiy adabiyot xalq ogzaki ijodi raqs sanati oymakorli k sanati memorchilik

Din sozining etimologiyasiga nazar tashlaydigan bolsak, u lotin tilidan tarjima qilinganda ozbek tilida birlashish, aloqa degan ma'noni anglatadi. Din global birlashish va integratsiya sharoitida o'ziga xos xususiyatlarini nafaqat tashqi ko'rinishdagi, balki diniy faoliyatning ichki sohalarida, diniy ongda saqlab qolishga intiladi. Jahon dinlari doktrinasida dindorlarni dunyo hamjamiyati faoliyatini birlashtirishga yo'naltiradigan qoidalar mavjud. Masalan, (Buddizm, Xristianlik, Islom) millati va jug'rofiy joylashuvidan qat'i nazar, barcha odamlar uchun umumiy din hisoblanadi. Ayrim tadqiqotchlar fikricha, globallashuv dinning mavjudligiga tahdid solib, dunyoda shakllangan din bilan bogliq ijtimoiy-iqtisodiy tizimlarni yo'q qiladi.

Dinlar missionerlik va prozelitizm g'oyalaridan foydalanib global miqyosda yanada keng yoyilmoqda. Bu jarayonda u zamonaviy axborot imkoniyatlaridan foydalanib, diniy me'yorlar va globallashuv xususiyatlarining sinkretizmini amalga oshirib, o'z dinini yangi usullar (ommaviy axborot vositalari, Internet manbalari) va ilgari an'anaviy bo'lmagan hududlarda tarqata boshladi. Bu holat butun dunyoda tarqalgan Xristianlik va Islom dinlarida yaqqol namoyon boladi.

XIX asr boshlaridan to XX asrning ikkinchi yarmigacha bolgan bir yarim asr islom tadrijiy rivojlanishida muhim burilish bosqichi boldi. Sharq mamlakatlarida roy bergan ijtimoiy-iqtisodiy tuzilmalardagi ozgarishlar, yangi sinfning – milliy burjuaziyaning shakllanishi, milliy-ozodlik harakatining avj olishi – bularning hammasi qoshilib, islomning jamiyatdagi tutgan orniga qarashlarda ham, ijtimoiy hayotning yangi voqeliklarini islomning ozi tomonidan asoslashda ham ozgarishlarga olib kelmasligi mumkin emasdi.

Islom diniga etiqod qiluvchlarning ayrimlari globallashuvni butunlay g'arblashtirish deb biladi. G'arblashtirishga qarshi turib, Islom o'zining diniy an'analari va madaniy asoslariga tayangan globallashuvning o'ziga xos modelini izlashni taklif etadi. Islom ochiqlik, erkin kengayish imkoniyati, o'zgaruvchan sharoitlarga yuqori darajada moslashish, shuningdek, qat'iy markazchilik, ierarxiyalar va qarorlarni qabul qilishning murakkab mexanizmlari yo'qligi bilan ajralib turadigan konfessial tarmoq sifatida globallashuv davrida juda yaxshi rivojlanish istiqbollariga ega.

Musulmon mualliflarining globallashuv fenomeniga munosabati Globallashuv - g'arbning yangi mustamlakachili k siyosati, uning asl mohiyati to'g'risida tasavvur bermaydigan mafkuraviy mahsulot Boshqalar esa, globallashu v bu ob'ektiv hodisa, deb hisoblashad i. Ayrim musulmon mualliflari globallashuvning muqobil modeli sifatida islomiy qadriyatlarga asoslangan dunyo tartibini o'rnatishni taklif qilmoqdalar, chunki islom dunyosi umumbashariy qadriyatlar darajasiga ko'tarilgan G'arb liberal standartlarini qabul qilmaydi

Islom globallashuv jarayonida, ayniqsa, iqtisodiyot, siyosat, xavfsizlik, ekologiya, madaniyat sohalarida ishtirok etadi. Islomning globallashuv bilan to'qnashuvi muqarrar, chunki u insonga oz qadriyatlarini yuklaydi va uni jamoadan bajarishni talab qiladi. Agar globallashuv nazariyasi va amaliyoti axloqiy munosabatlarga zid kelmasa Islom globallashuvga qarshi turishi shart emas.

Bugungi kunda globallashuv jarayonlari ta'siri ostida islom sivilizatsiyasi makonidagi xalqlarning madaniy, mafkuraviy va ijtimoiy- iqtisodiy aloqalari mustahkamlanmoqda, musulmonlar o'rtasida transmilliy siyosiy o'zlikni anglash shakllanmoqda. Bundan tashqari, biron bir musulmon mamlakati yoki ummati dunyoda sodir bo'layotgan voqealardan chetda qololmaydi va bundan ham ko'proq unda dunyoning dolzarb muammolarini intensiv ravishda tushunish mavjud.

XXI asr boshlarida xalqaro xavfsizlikka va jahondagi barqarorlikka eng kop tahdid soluvchi turli radikal (ekstremistik) va terrorchilik kuchlari tomonidan islom fundamentalizmi shiorlaridan foydalanish hozirgi sharoitda islomga siyosiy ruh berilishining eng keskin korinishlariga aylanmoqda. Jangovar anti-g'arbiyizmning asosiy mafkuraviy manbalari sifatida islom fundamentalizmi va aqidaparastlikni aytib otish mumkin. G'arb ularga qarshi qanday kuch ishlatmasin ular kuchayab bormoqda.

Dinlararo munosabatlarning globallashuvini tahlil qilish o'zaro bog'liq bo'lgan quyidagi jihatlarni ajratib ko'rsatish imkonini berdi: Dinlararo munosabatlarning globallashuvi dinning tabiiy rivojlanishi va globallashuv ta'sirining natijasidir. Dunyo miqyosida dinlararo munosabatlarning globallashuvi zamonaviy jamiyatning o'ziga xos xususiyati bo'lib, uning ma'naviy sohadagi tendentsiyalari va istiqbollarini aks ettiradi. Dinlar davlatlararo va dinlararo munosabatlarda to'liq ishtirok etish uchun diniy ong orqali globallashuv jarayonlariga munosabatini o'zgartirishlari kerak. Dinlarning mavjudlik shartlari, dunyoviy qadriyatlarning paydo bo'lishi din taraqqiyotining tabiiy evolyutsion bosqichi dinlararo munosabatlarning globallashuviga olib keladi.

XULOSA Din madaniyatning fenomeni, bu borliqning ma'nosi va maqsadini topishga qaratilgan, insoniy qadriyatlar ko'lamini belgilaydi. San'at, arxitektura, yozish va tipografiyani tarqatishda dinning o'rni katta

1.Каримов И.А. Юксак маънавият – енгилмас куч. –Т.: Маънавият, – 111 б. 2.Aminova M., Roziqulova M. Globallashuv asoslari. Oquv qollanma. – Toshkent, Fan va texnologiya, betlar. 3.Qahhorova SH. Global manaviyat – globallashuvning goyaviy asosi. – T.: Tafakkur nashriyoti, 2009 yil. 4.Ишанджанов Лазиз Собирджанович. Глобаллашув шароитида маданиятлараро интеграция масалалари. БМИ. Тошкент, бетлар. 5.Хантингтон С. Цивилизациялар тўқнашуви. Ўзбекча таржима Саидов У. Глобаллашув ва маданиятлараро мулоқот. –Т.: Академия, – б. ADABIYOTLAR: